Parallel aan de coronacrisis ontvouwt zich een corruptiecrisis

Door de coronacrisis neemt ook de wereldwijde corruptie een vlucht. Dat blijkt uit onderzoek van Transparency International.

De coronacrisis in niet enkel een gezondheidscrisis of economische crisis, maar ook een ‘corruptiecrisis’. Tot die conclusie komt de ngo Transparency International in haar jaarlijkse rapport over wereldwijde corruptie in de publieke sector. Zeker in Oost-Europa en Centraal-Azië leidt de pandemie tot een sterke toename van corruptie, zo vertelt Altynai Myrzabekova (30), coördinator voor de regio bij Transparency International.

- Een corruptiecrisis. Wat houdt dat in?

ALTYNAI MYZABEKOVA «Voornamelijk dat we geen steek zijn opgeschoten. Wat opvalt als we naar de wereldwijde corruptie kijken in 2020, is dat er weinig is verbeterd. Eerder is er sprake van stagnatie of verslechtering. Er is een heel duidelijk verband tussen corruptie en de manier waarop regeringen reageren op de pandemie.»

- Wat voor verband?

MYZABEKOVA «Als je naar Oost-Europa en Centraal-Azië kijkt, dan zie je dat in de landen waar corruptie al jaren een groot probleem is, de situatie tijdens corona alleen maar erger wordt. In de regio bestaat bijvoorbeeld bar weinig transparantie over de uitgave van ontwikkelingshulp die een land binnenstroomt met als doel het bestrijden van de pandemie. Ook leggen regeringen veel te weinig verantwoording af over hoe ze dat geld besteden. Dat zijn hardnekkige symptomen van corruptie.»

- Hoe groot is het corruptieprobleem in de gezondheidszorg eigenlijk?

MYZABEKOVA «Het is gigantisch. Eerder onderzoek van Transparency International wees uit dat corruptie de mondiale gezondheidszorg jaarlijks rond de 500 miljard dollar kost.»

- Waar leidt die corruptie in de zorg toe?

MYZABEKOVA «Er bestaat een direct verband tussen corruptie en slechte gezondheidszorg. Hoe meer corruptie, hoe lager de kwaliteit van de zorg. Daarnaast is tijdens de coronapandemie goed zichtbaar hoe autocratische overheden de crisis gebruiken om hun macht te vergroten. Ze beperken toegang tot informatie en gegevens, drukken burgerrechtenbewegingen de kop in en beknotten de vrijheid van meningsuiting.»

- Heeft u een voorbeeld van dergelijke endemische corruptie in de regio?

MYZABEKOVA «Kirgizië is een goed voorbeeld. In totaal lag daar 645 miljoen dollar (532 miljoen euro) klaar om de coronacrisis het hoofd te bieden. Maar niemand weet waar dat geld precies is. Voor burgers en ngo’s is het onmogelijk om de geldstromen te controleren of toegang tot informatie te krijgen. Dat zegt genoeg.»

- U bedoelt dat dat geld in de zakken van de politieke elite belandt?

MYZABEKOVA «Daar wil ik in dit specifieke geval niet over speculeren, maar corruptie komt nooit de gewone burger ten goede.»

- Hoe vertaalt corruptie in de zorg zich in het dagelijks leven van gewone burgers?

MYZABEKOVA «Corruptie in de zorg manifesteert zich voornamelijk door omkoping. Mensen moeten bijvoorbeeld geld betalen om toegang te krijgen voor een behandeling. Maar het heeft ook effect op het personeel. Door een tekort aan geld, kampen verplegers en dokters met een gebrek aan persoonlijke beschermingsmiddelen, waardoor ze zelf ziek worden.»

- Heeft u andere voorbeelden van hoe de coronacrisis specifiek corruptie in de hand werkt?

MYZABEKOVA «Er zijn verhalen genoeg. In Rusland was een voorbeeld waarbij beademingsapparaten in een ziekenhuis in Sint-Petersburg vlam vatten, waardoor vijf covidpatiënten overleden (die apparaten waren afkomstig uit een fabriek van een bondgenoot van president Poetin die miljoenen van de staat kreeg om beademingsapparatuur te produceren, red.). Daarnaast meldde Amnesty International onlangs dat er in Kazachstan en Kirgizië mensen thuis werden opgesloten. In Kazachstan werden deuren van huizen zelfs dichtgelast om te voorkomen dat bewoners hun huis uitgingen.»

- Wat betekent de coronacrisis voor de democratie in Oost-Europa en Centraal-Azië?

MYZABEKOVA «Die ligt onder vuur. Regeringen gebruiken Covid-19 om noodmaatregelen in te stellen die ze niet of nauwelijks terugdraaien. Kijk naar Wit-Rusland. Toen mensen daar van de zomer massaal de straat op gingen om te demonstreren tegen de verkiezingsfraude, gebruikte president Loekasjenko corona als excuus om de protesten neer te slaan en de grenzen op slot te gooien. Voor autocraten biedt corona de mogelijkheid hun greep op de macht te verstevigen en repressiever te werk te gaan onder het mom van een gezondheidscrisis.»

(Trouw)