Paul Bekaert, advocaat van Carles Puigdemont: 'Het is onrustwekkend en zelfs schokkend hoe Wouter Beke heeft gereageerd op het Catalaanse referendum'

De verworpenen der aarde kunnen op beide oren slapen: als ze ontwaken en juridische hulp nodig hebben, staat advocaat Paul Bekaert (70) voor hen klaar.

'We gaan naar een klassenjustitie waarin gewone burgers geen rechtszaak meer kunnen betalen, ook al hebben ze gelijk'

HUMO Meester Bekaert, eerder dit jaar verdrongen honderden Spaanse cameraploegen zich voor uw deur. Het gerucht ging dat Carles Puigdemont, die in Catalonië een onafhankelijkheidsreferendum organiseerde maar daarvoor vervolgd werd, een tijdje bij u thuis ondergedoken leefde.

PAUL Bekaert «Nooit! Ik ben meer dan 44 jaar advocaat, ik heb heus genoeg deontologie om te weten dat zoiets niet kan. Weet u hoe dat nepnieuws is ontstaan? Omdat in het verzoekschrift van Puigdemont stond dat hij ‘zijn woonst’ koos op dit adres. Dat is een geijkte uitdrukking om ervoor te zorgen dat alle aangetekende zendingen van het gerecht hier zouden terechtkomen, maar Spaanse journalisten lazen dat letterlijk en zijn hier voor de deur komen kamperen om toch maar een glimp van hem op te vangen. Best lastig, want ik heb ook andere klanten, die niet graag een muur van camera’s trotseren wanneer ze hier over de vloer komen (lacht). Toen ik naar de politie belde, zeiden ze: ‘Ja maar, meester Bekaert, wat wilt u dat we doen? Dit is Spanje niet, hier hebben we wél persvrijheid.’ West-Vlaamse humor, ge kent dat (lacht).»

HUMO Was dit het drukste jaar van uw leven?

Bekaert «Goh, toen Fehriye Erdal (de Koerdische activiste die door Turkije werd vervolgd en door Bekaert werd verdedigd, red.) in 2000 bijna in haar cel was gestorven door een hongerstaking, stond er óók wat volk op te kijken, hoor. Maar toen had ik zelf de pers uitgenodigd (lacht).»

HUMO Hoe zou het nog zijn met Fehriye Erdal?

Bekaert «Geen idee. Ze is een paar maanden geleden bij verstek tot 15 jaar veroordeeld door de rechtbank van Brugge, maar daar is geen regel meer over verschenen. Het heeft blijkbaar geen nieuwswaarde meer. Ze is spoorloos. Hier in Tielt zeggen ze dat ze pas echt op de vlucht is geslagen nadat ze mijn factuur had gekregen. Alweer die West-Vlaamse humor (lacht).»

HUMO U was van in het begin zeker dat u Carles Puigdemont zou kunnen vrijpleiten.

Bekaert «Natuurlijk. Het was toch overduidelijk een politieke vervolging? Ik kon me niet voorstellen dat een Belgische rechter in die redenering zou meegaan. De Belgische magistratuur heeft gelukkig nog voldoende trots en zelfrespect om zich niet voor de Spaanse kar te laten spannen.

»Ik had natuurlijk ook heel wat goeie argumenten: net zoals bij ons genieten verkozenen in Spanje straffeloosheid voor dingen die ze zeggen en doen in het kader van hun functie. In België kun je nooit worden gestraft voor het organiseren van een referendum. De uitslag zou worden vernietigd, maar meer ook niet.»

HUMO Een referendum organiseren mag niet van de Spaanse grondwet. De regering-Rajoy had dus wel een punt.

Bekaert «Ja, maar daarom is het nog geen misdrijf. En zelfs áls je het als misdrijf wil definiëren, kun je er een verkozene in functie niet voor vervolgen. Tot een uitspraak ten gronde zijn we nooit gekomen, omdat Spanje, na ons pleidooi, zijn aanhoudingsbevel heeft ingetrokken.»

'Bart De Wever zegt dat Antwerpen het Jeruzalem van het Noorden is. Dan moet hij toch stilaan de Westelijke Schelde-oever bezetten, nee? (lacht)'

HUMO Omdat ze beseften dat ze zouden verliezen?

Bekaert «Misschien. Ik heb dat toen gesuggereerd, maar het parket van Brussel heeft me dat bijzonder kwalijk genomen. Ik ga dat dus niet meer herhalen (glimlacht). Hoe dan ook, Puigdemont kan nu overal ter wereld gaan en staan waar hij wil, behalve in Spanje.»

HUMO Wat verklaart die enorme gebetenheid van de Spaanse regering? De vrees voor een domino-effect, waarbij bijvoorbeeld ook de Basken om onafhankelijkheid roepen?

Bekaert «Dat speelt zeker. Ik ben 70, en dat heeft als grote voordeel dat ik een heel stuk geschiedenis zelf heb meegemaakt. Toen ik in 1979 voor de eerste keer in het Baskenland was, woedde daar een hevige oorlog tussen de afscheidingsbeweging ETA en de Spaanse regering. Daar hebben de Basken overigens meer autonomie aan overgehouden dan de Catalanen, want die laatsten zijn zo vriendelijk geweest nooit geweld te gebruiken. Maar tegelijk heeft Spanje verdeeldheid gezaaid tussen de radicale Basken en de gematigden, en hebben ze heel wat nationalistische intellectuelen in de gevangenis gestopt. Het resultaat is dat de Baskische beweging is gekraakt en er vandaag haast niets meer van overblijft.

»Geen enkel land aanvaardt afscheuring. Wat heeft Groot-Brittannië niet geïnvesteerd om Noord-Ierland bij zich te houden, niet eens een Vlaamse provincie groot? Met welke verbetenheid houden de Fransen vast aan Corsica? Het is irrationeel. Het heeft te maken met traditie, folklore, identiteit en ook redelijk wat rancune. Zo kom je in een spiraal van radicalisering terecht, die voor buitenstaanders onbegrijpelijk is, maar voor de betrokkenen vanzelfsprekend. Het flamingantisme drijft voor een stuk op rancune wegens de repressie na de Tweede Wereldoorlog, net zoals het Baskische nationalisme zijn wortels vindt in de strijd tegen Franco. Daarover wordt tot op vandaag niet gesproken, uit angst oude wonden open te halen. Franco is nog maar dood sinds 1975, in de geschiedenis is dat gisteren.»

HUMO Ik las onlangs dat, op de killing fields van Cambodja na, geen land ter wereld zoveel anonieme massagraven telt als Spanje: allemaal Franco-slachtoffers.

Bekaert «Niet alleen de soldaten in een veroverd dorp werden gefusilleerd, maar ook vele burgers. Ook na de burgeroorlog is dat doorgegaan, het landschap ligt daar vol met verzwegen gruwel.

»Zowel de Basken als de Catalanen waren tijdens die burgeroorlog grotendeels onafhankelijk binnen de republiek. Ze hebben toen al van de onafhankelijkheidsvrucht geproefd, en dat zijn ze niet vergeten.»

HUMO Ook kwaliteitskranten als El País en de magistratuur gingen mee in de strijd tegen Puigdemont.

Bekaert «Het leger, de politie, de magistratuur: vroeger zaten ze vol met Franco-adepten, vandaag met hun kinderen en kleinkinderen. Er is nooit enige zuivering geweest. Bij El País trekt er een soort rode waas voor de ogen als het over Basken of Catalanen gaat, dan staat er geen maat op de onzin die ze schrijven.

»Kijk, in België hebben we al een rechtsstaat sinds 1830, een vrij liberale bovendien. Spanje kent pas democratie sinds 1978, dat is behoorlijk pril. Je ziet daar soms arresten die bij ons heiligschennis zouden zijn. Ik verdedig nu een Spaanse rapper, Valtònyc, die veroordeeld is voor majesteitsschennis en het verheerlijken van terrorisme in zijn teksten. Zowat iedere Amerikaanse raptekst is nochtans tien keer straffer. Een paar jaar geleden postte een Spaanse studente een tweet over Carrero Blanco, de rechterhand van Franco, die in 1973 met zijn auto de lucht werd ingeblazen door de ETA. Ze noemde hem ‘de eerste Spaanse astronaut’ en kreeg één jaar cel wegens verheerlijking van terrorisme. Françoise Tulkens, een rechter bij het Europees Hof, heeft eens alle arresten van het Spaanse Grondwettelijk Hof geanalyseerd. Wel, je valt haast van je stoel als je dat leest: het Catalaanse parlement mag punt X niet op de agenda zetten, zaak Y niet bespreken, geen wetsvoorstel indienen over onderwerp Z... Ik wil het hier weleens iemand tegen Jan Peumans zien zeggen! Het zijn trouwens zulke arresten die de aanleiding hebben gegeven voor het onafhankelijkheidsreferendum. Zonder die arresten had het Catalaanse parlement zich nooit zo strijdvaardig opgesteld.»

undefined

HUMO Zal alles soepeler verlopen nu Rajoy is afgetreden en vervangen door de minderheidsregering van de socialist Pedro Sánchez?

Bekaert «Sánchez heeft evenmin iets te zeggen over de rechtbanken, die zichzelf als de behoeders van de Spaanse staat zijn gaan beschouwen. Dus de gearresteerde Catalaanse parlementsleden zijn wel overgebracht naar Barcelona, maar ze zitten nog altijd vast. Maar goed, de regering-Sánchez heeft de autonomie van Catalonië wel in ere hersteld. Al zijn de wonden zeker niet geheeld. Aan appartementsgebouwen hangen Spaanse en Catalaanse vlaggen, buren praten niet meer met elkaar, familiereünies eindigen in ruzie, het is wonderlijk wat het met mensen doet.»

HUMO Hoe wordt een – met alle respect – kleine stadsadvocaat plots expert in internationale aanhoudingsbevelen?

Bekaert «Ik ben er al veertig jaar mee bezig. Ik was nog jong en werd gevraagd om in de Liga voor Mensenrechten te gaan zetelen. Er kwam een uitnodiging om de toestand in Noord-Ierland te gaan bekijken, en omdat niemand zich kandidaat stelde, stak ik mijn vinger op. Daarna gebeurde hetzelfde met Baskenland en Palestina. Ik was gepassioneerd door politiek en geschiedenis, en plots stond ik er middenin. Ik had ook weinig concurrentie: de grote kantoren in Brussel staan niet te springen om Catalaanse dissidenten te verdedigen, voor ze het weten zijn ze al hun Spaanse klanten kwijt (lacht).

»Maar ik ben maar een beperkt aantal dagen per jaar met de verdediging van mensenrechten bezig, hoor. Voor de rest zie ik ook verkeersovertreders, kleine misdrijven, echtscheidingen, alles wat je in een klein stadje kunt tegenkomen. Da’s ook boeiend.»

Smerige varkens

HUMO Vond u het niet raar hoe de hele Europese christendemocratie zich in bochten wrong om Puigdemont niet te moeten verdedigen?

Bekaert «Dat was van een zelden vertoonde hypocrisie. Ze stonden op de eerste rij om de schendingen van de rechtsstaat in Polen te veroordelen, waar geen christendemocraten in de regering zitten. Maar over Spanje en Hongarije hoor je ze niet, omdat de premiers daar wél lid zijn van hun Europese Volkspartij. En Wouter Beke maar zeggen dat Puigdemont de wet had overtreden. Komaan zeg! Onze CD&V-ministers, en trouwens alle andere, overtreden zowat iedere maand de wet, waarna hun beslissingen worden teruggedraaid door de Raad van State of het Grondwettelijk Hof.»

HUMO Omgekeerd: de grootste sympathisant van Puigdemont, de N-VA, hoor je ook niet als de rechten van Palestijnen worden geschonden. Zelfbeschikkingsrecht is relatief?

Bekaert «Het hangt ervan af. Mijn streekgenoot Geert Bourgeois is daar wel rechtlijnig in en verdedigt de Palestijnen. Hij heeft zelfs het graf van Yasser Arafat bezocht. Jan Jambon en Bart De Wever, die in de diamantstad Antwerpen wonen, hoor je daar dan weer nooit over. Integendeel, De Wever zegt dat Antwerpen het Jeruzalem van het Noorden is. Dan zou hij toch stilaan de Westelijke Schelde-oever moeten bezetten, nee? (lacht)

»Serieus nu: op een bepaald ogenblik moet je de moed vinden niet langer als politicus te reageren, maar als democraat. Het is echt onrustwekkend, schokkend zelfs, hoe Wouter Beke en Jean-Claude Juncker hebben gereageerd op de Catalaanse zaak. Bovendien heeft men met een kanon op een mug geschoten. De Catalaanse onafhankelijkheidsverklaring is onmiddellijk opgeschort, omdat ze eigenlijk alleen bedoeld was als drukkingsmiddel op de Spaanse regering om wat meer autonomie af te dwingen. Als die het verstand had gehad die vraag ernstig te nemen en gesprekken te starten, dan was er niet eens een probleem geweest. In het partijprogramma van de N-VA staat ook de Vlaamse onafhankelijkheid: De Wever en co. zijn toch niet gevangengezet?»

'Terwijl men onwerkbare terreurwetten stemt, blijft men wel wapens leveren aan staten die terreurgroepen ondersteunen en financieren'

HUMO Zal Puigdemont nu opkomen op de Europese lijst van de N-VA?

Bekaert «Dat hopen sommigen, maar volgens de website Doorbraak, die toch redelijk goed geïnformeerd is in die kringen, is daar niks van aan. Ik denk dat sommigen hun wensen voor werkelijkheid nemen. De Catalanen zijn nu ook weer niet zó close met de N-VA.»

HUMO Noël Slangen, gewezen Open VLD-partijstrateeg, vond het raar dat een partij die de hele tijd roept dat Turken en Marokkanen geen buitenlandse problemen moeten importeren, nu plots wél Catalaanse problemen op haar lijst wil.

Bekaert «Dat is één manier om het te bekijken. Je kunt net zo goed zeggen dat het ons allemáál aangaat wanneer de democratie wordt geschonden in een Europese lidstaat.»

HUMO U heeft de militante Fehriye Erdal verdedigd, twee leden van de ETA, nu de Catalanen: wat drijft volgens u mensen die hun vrijheid en zelfs hun leven veil hebben voor hun idealen?

Bekaert «Het zijn mensen met een logica die wij niet hebben, en die wij dus moeilijk kunnen begrijpen. Waarom gaat hun ideaal boven hun persoonlijke geluk, hun welstand, hun veiligheid? Ik was als waarnemer aanwezig in volle intifada, terwijl de Palestijnse stenen en Israëlische kogels ons om de oren vlogen. Iedere vezel ratio in je lichaam zegt je dan: ga daar niet naartoe, het is te gevaarlijk. Maar een dag later sta je er toch. Waarom? Omdat het je zinvol lijkt, omdat je idealen hebt. Omdat iemand het moet doen. Hoeveel priesters hebben hun roeping niet gevolgd destijds? Dat kun je toch bezwaarlijk rationeel noemen? Wie kiest nu vrijwillig voor het celibaat en armoede? Er is nu eenmaal, leer ik met ouder worden, veel meer irrationaliteit in de wereld dan ratio, en ik ben daar eerlijk gezegd bang voor.»

'We zijn in het tijdperk van de vergetelheid terechtgekomen, waarin het denkbaar wordt dat we de fouten van het verleden herhalen'

HUMO Hoe bedoelt u?

Bekaert «Ik ben bang omdat men dat irrationele inzet voor politieke doeleinden. Heb je die bende Trump-supporters gezien die op een meeting haast een CNN-reporter lynchten? Dat gaat toch door merg en been, zo’n meute? Ik zie het meer en meer. Ook hier hebben we regeringsleden die bijzonder graag twitteren en er een Trumpiaanse relatie met de feiten op nahouden. Wie wel genuanceerd is, en op beschaafde toon en met kennis van zaken spreekt, loopt tegenwoordig het risico te worden weggezet als een softie die niet durft te zeggen waar het op staat. Daal je af naar de ander zijn niveau om het debat aan te gaan? Dan kom je uit bij de tegelwijsheid van George Bernard Shaw: ‘Worstel nooit met een varken: je wordt allebei smerig, maar alleen het varken houdt daarvan.’

»Kijk eens naar de manier waarop men de democratie ondergraaft in Polen en Hongarije. Niet met een militaire staatsgreep, maar met sluipend gif. Ik had niet gedacht dat ik het op mijn 70ste nog zou meemaken, maar ik voel echt de sfeer van de jaren 30. Dat bewijst hoe kwetsbaar onze democratie is, hoe verkeerd we waren om die na de Tweede Wereldoorlog als vanzelfsprekend te gaan beschouwen. We hebben ons een tijdlang immuun gewaand voor populisme. Maar nu zijn er opnieuw generaties die de gruwel van het fascisme nooit hebben ervaren. We zijn in het tijdperk van de vergetelheid terechtgekomen, waarin het denkbaar wordt dat we de fouten van het verleden herhalen. Daar maak ik mij ernstige zorgen over.»

Wereldvreemd

HUMO U hebt tien jaar geleden, lang voor de aanslagen in Brussel, geschreven dat we gebukt gingen onder ‘terrorismeverdwazing’. Vindt u dat nog altijd?

Bekaert «Zeker. We gebruiken het woord terrorisme te gemakkelijk voor geweld dat we niet begrijpen of waarmee we het niet eens zijn. Terrorisme zegt vaak meer over wie het geweld pleegt, dan over het geweld zelf. Kijk naar de taliban: toen ze in de jaren 80 geweld gebruikten tegen de Russische bezetters, noemde men hen vrijheidsstrijders; toen ze na 2001 hetzelfde deden tegen de Amerikanen, werden het terroristen. Waren de slachtpartij in My Lai en de ontbossing met napalm tijdens de Vietnamoorlog iets anders dan staatsterrorisme?

»Je moet het geweld losmaken van wie het bedrijft, anders kom je in een zeer hypocriete en subjectieve afweging terecht. Natuurlijk moet je geweld afkeuren, veroordelen en bestraffen! Maar dat kun je perfect met het bestaande juridische kader: moord wordt bestraft, geweldpleging en bendevorming evenzeer. Dus waarom heb je extra terreurwetten nodig?»

HUMO Omdat een overheid na zulke aanslagen wil tonen dat ze daadkrachtig is. Dat verwachten we trouwens ook van haar.

undefined

Bekaert «In Frankrijk heeft toenmalig president Hollande zelfs de staat van beleg uitgeroepen. Maar heeft dat extra veroordelingen opgeleverd, of nieuwe aanslagen voorkomen? Natuurlijk niet. En terwijl men onwerkbare terreurwetten stemt, blijft men wel wapens leveren aan staten die terreurgroepen ondersteunen en financieren. Terreurwetten zijn eigenlijk politiek misbruik van de rechtbank: je moet gewoon het geweld bestraffen.

»Ik verdedig nu twee Nederlanders die ervan verdacht worden naar Tsjetsjenië te zijn getrokken om zich aan te sluiten bij IS, maar zich in Turkije hebben bedacht en na tien dagen zijn teruggekeerd. Ze hebben nooit een terreurdaad gepleegd, ze zijn alleen een tijdje in de ban geweest van een radicaal gedachtegoed. Ze zijn in Mechelen vrijgesproken, maar in beroep in Antwerpen kregen ze vijf jaar effectief. Dat arrest is verbroken door Cassatie. In Gent is de straf van vijf jaar bevestigd maar even later opnieuw vernietigd door Cassatie, omdat de rechter zaken in zijn arrest had gezet die niet in het strafdossier stonden, maar die hij had gegoogeld. Ondertussen wachten we al een jaar tot Brussel zich uitspreekt. Een regelrechte kruisweg. Allemaal voor twee gasten die geen enkele vorm van geweld hebben gepleegd. Waar ben je dan mee bezig?»

HUMO Met de verwerking van een collectief trauma?

Bekaert «Dat moet, en dat is zeer nuttig, maar daar dienen de rechtbanken niet voor. Iemand die uit religieuze of politieke overtuiging een moord pleegt, moet als moordenaar worden berecht, niet als religieuze fanaticus. Alle artikelen zijn daarvoor in het strafwetboek aanwezig, zonder dat je ze als ‘terrorisme’ moet catalogeren, een paraplu waaronder je alles kunt vatten.»

HUMO We leven in een tijdperk waarin onafhankelijke rechters die de wet toepassen meer en meer ‘wereldvreemd’ worden genoemd. Een tijdperk waarin de Orde van Vlaamse Balies, wanneer ze kritisch is over het opsluiten van minderjarige vluchtelingen…

Bekaert «…een links-activistische club wordt genoemd door Theo Francken. Ik ken nogal wat advocaten binnen de Orde die raar zullen hebben opgekeken toen ze als links werden bestempeld (lacht). Rechters moeten daartegen kunnen. Een rechter moet nooit reageren, niet op kritiek en niet op lof. Anders hangt hij beter zijn toga aan de haak. Maar dat politici openlijk kritiek uiten op rechters is wél beangstigend, een flagrante schending van de scheiding der machten. Dat is de eerste stap van democratie naar het Trump-model. Je respecteert een vonnis, ook al ben je het er niet mee eens. Rechters doen overigens niets anders dan de wetten toepassen die gemaakt en gestemd zijn door de mensen die hen bekritiseren.»

HUMO Hoe ervaart u Koen Geens als minister van Justitie? Niemand heeft ooit meer hervormingen proberen door te drukken.

'Dat ­politici openlijk ­kritiek uiten op ­rechters, is ­beangstigend. Het is de ­eerste stap van ­democratie naar het Trump-model'

Bekaert «Dat is meteen zijn sterkte én zijn zwakte. God schiep de wereld in zeven dagen, maar soms krijg je de indruk dat Koen Geens nog straffer wil doen. Hij is enorm ambitieus. Er zijn goede veranderingen bij hoor, maar ik vrees dat hij alleen nog zijn plan voor ogen heeft, en dat wij, de simpele veldwerkers, alles maar moeten slikken. Op iedere studiedag wordt al een volgende aangekondigd, we kunnen gewoon niet meer volgen. Hij zegt dan wel dat het tijd werd om een systeem uit het jaar 1800 te hervormen, maar er zijn sinds die tijd nog al een paar hervormingen geweest, hoor. Geens wil te snel te veel. Hij stelt wetten op waarvan de Juristenkrant voorspelt dat ze nooit voorbij het Grondwettelijk Hof zullen raken.»

HUMO Een andere kritiek is dat nogal wat hervormingen eigenlijk alleen besparingsmotieven hebben.

Bekaert «Dat lijkt soms een verborgen agenda, ja. Terwijl de toegang tot justitie steeds duurder wordt. Btw betalen voor je advocaat, hogere rolrechten en griffiekosten: we gaan meer en meer naar een klassenjustitie. Soms moet ik mensen het advies geven om niet te procederen, ook al hebben ze het gelijk aan hun kant en zouden ze de zaak hoogstwaarschijnlijk winnen, omdat de kosten hoger zouden uitvallen dan de schade die ze hebben geleden. Bedrijven kunnen nog procederen, maar burgers?

»Koen Geens is vooral een zakenadvocaat geweest, ik weet niet of hij vaak de binnenkant van een familierechtbank of een correctionele rechtbank heeft gezien. Hij is een heel verstandige man, daar is geen discussie over, maar ik zou graag met hem eens een voormiddag op een gewone rechtbank doorbrengen. Hij zou schrikken.»

HUMO We hebben nooit in een veiligere samenleving geleefd. De criminaliteitscijfers dalen al jaren, en zelfs redelijk spectaculair. En toch hebben we nooit meer over veiligheid gepraat dan nu.

Bekaert «Dat komt omdat de mensen het zo goed hebben. Hoe meer je hebt, hoe angstiger je wordt om het te verliezen. Ik kom nogal wat mensen tegen in West-Vlaanderen die behoorlijk rijk zijn. Nergens hoor ik meer klagen over werklozen, profiteurs en vluchtelingen dan in die kringen. Terwijl hun grootste zorg vaak is hoe ze de beste route vinden om zo weinig mogelijk belastingen te betalen.»