Paul Lauwers: ‘De gemiddelde kwaliteit van veel van de afgestudeerde leerkrachten is om van te huilen’

In mei gooide directeur Paul Lauwers de bordenwisser in het hoenderhok toen hij besloot om vanaf 1 september de levensbeschouwelijke vakken in zijn basisschool, Simonnet in Sint-martens-latem, te vervangen door een algemeen vormend vak. Opiniemakers kropen in hun pen, bijbelpassages werden geciteerd, gemaskerde zangers applaudisseerden. Humo klopte aan bij de directeur voor een korte bijscholing. En wat blijkt? Die commotie was precíés de bedoeling.

PAUL LAUWERS «We hadden onze hervorming net zo goed kunnen invoeren zonder een persbericht uit te sturen, maar het was een principiële keuze om dat wel te doen, om zo het debat op gang te brengen. Bovendien leeft het onderwerp, nu iedereen en zijn moeder plots een mening blijkt te hebben over het onderwijs in Vlaanderen (lacht). Er is de afgelopen twintig jaar weinig ten goede veranderd. Soms moet je eens een steen in de poel gooien en kijken hoeveel rimpelingen er ontstaan.»

HUMO Uw school vervangt twee lesuren door het gloednieuwe vak maatschappelijke vorming.

LAUWERS «De bedoeling is om onze leerlingen de vaardigheden mee te geven om verantwoordelijke burgers van hen te maken. Het wordt een vak waarin we een aantal belangrijke dingen stoppen waar we anders geen tijd voor hebben. En dat is wel wat, hoor. Noem een maatschappelijk debat en er komt op een gegeven moment wel een expert in ‘Het journaal’ zeggen dat er op dat vlak ‘een belangrijke taak is weggelegd voor het onderwijs’. Dat streelt natuurlijk ons ego, maar je moet er wel tijd voor kunnen maken. Er zijn heel wat hete hangijzers: dodehoekongevallen, financiële ongeletterdheid, racisme, de transgenderproblematiek…

»Ik vind dat élk bedrijf af en toe zijn werking tegen het licht moet houden om te kijken of het wel goed bezig is. Welk rendement haal je? En hoe kun je dat verbeteren? Dat is bij ons op school niet anders. Ik spring daar niet lichtzinnig mee om, want wij werken met overheidsgeld. Van onze gebouwen over onze energiefacturen tot de balpen die hier op tafel ligt: alles wordt door jou en mij betaald via belastingen. We zijn een overheidsbedrijf en moeten er daarom op toezien dat onze middelen goed worden besteed. En wat betekent rendement bij ons? Dat de kinderen aan het einde van elke dag slimmer, gezonder en beter lichamelijk opgevoed naar huis keren dan ze hier ’s ochtends zijn aangekomen.

»Toen we de lesroosters evalueerden, bleek dat we de lessen rooms-katholieke godsdienst en niet-confessionele zedenleer veel nuttiger kunnen gebruiken door ze om te zetten in een algemeen vak. Maar uiteraard zullen de leerlingen nog steeds leren over Pasen en de vasten, evenals over de islam en het jodendom.»

HUMO Kan dat zomaar, een vak afschaffen en vervangen door iets nieuws?

LAUWERS «Wij kunnen die beslissing zelfstandig nemen omdat onze school niet aan een koepel is gebonden. Er zijn in Vlaanderen maar weinig vrije, onafhankelijke scholen. Ik denk dat veel mensen zouden schrikken als ze wisten hoe verzuild het onderwijs nog altijd is. Men doet graag alsof verzuiling iets uit een ver verleden is, maar in onze sector wordt er nog altijd een hevige ideologische strijd gevoerd. Vooral het katholieke blok heeft een serieuze vinger in de pap.»

HUMO Dat verklaart wellicht waarom er ophef is ontstaan over jullie beslissing.

LAUWERS «Er is wel wat kritiek op gekomen, ja. Ik heb telefoontjes gekregen dat ik de antichrist ben (lacht). Dat er tegenkanting zou zijn, had ik wel verwacht. Maar zoveel? Ach, tegenwoordig voelen velen zich geroepen om een mening te hebben over zaken waar ze geen verstand van hebben. Er zijn in de kranten veel opiniestukken, polariserende artikels en lezersbrieven verschenen over onze beslissing, maar dat was stoerdoenerij. Ik heb de meeste van de schrijvers persoonlijk geantwoord, maar ik heb van slechts één van hen een reactie gekregen, en die was dan nog naast de kwestie. Die persoon verweet ons dat het algemene intellectuele niveau van onze leerlingen achteruit zou gaan omdat ze de christelijke moraal niet meer onderwezen krijgen. Maar hoe kun je dat beoordelen als je de inhoud van het nieuwe vak niet kent? Die christelijke moraal zal wel degelijk nog aan bod komen. Daarnaast vind ik het vrij arrogant om te stellen dat je alleen maar ontwikkeld kunt zijn als je de christelijke moraal aanhangt.»

HUMO U was dan ook erg scherp over de christelijke moraalfilosofie: ‘Eeuwenlang heeft het katholieke instituut vooruitgang geblokkeerd, de gewone mensen dom gehouden, en andersdenkenden monddood gemaakt.’

LAUWERS «Inhoudelijk en principieel heb ik absoluut niets tegen religie. Ik vind het alleen een fundamentele denkfout om godsdienst te vereenzelvigen met zingeving. De insinuatie dat wij niet met zingeving bezig zouden zijn, is ongegrond. Ten eerste heeft elke school een zingevende opdracht volgens het onderwijsdecreet. Dat heeft niets te maken met godsdienst en staat ook nergens zo geformuleerd. Ten tweede zullen er vanaf september weinig Vlaamse scholen zijn die zingeving zo structureel verankeren in hun pedagogische werking. Maar inderdaad, het zal geen katholieke zingeving zijn. Mea culpa.»

HUMO Het onderwijs domineert al enkele maanden het nieuws, omdat er van alles fout loopt. Waar wringt het schoentje volgens u?

LAUWERS «Onze beslissing heeft veel raakpunten met alles wat er verkeerd gaat in het onderwijs. We hebben niet alleen te weinig tijd, maar ook te weinig personeel, waardoor we met beide meer dan ooit efficiënt moeten omspringen. Voor levensbeschouwelijke vakken moeten leerkrachten bijvoorbeeld een speciaal attest hebben. Die mensen en middelen zouden we veel beter kunnen benutten.

»Er komt binnenkort een enorme pensioneringsgolf aan waar we niet op voorbereid zijn, hoewel we dat al twintig jaar weten. De regering zegt wel dat er extra leerkrachten worden aangetrokken, maar de lerarenopleiding heeft dit jaar liefst 10 procent minder inschrijvingen. Bovendien is de gemiddelde kwaliteit van veel van de afgestudeerde leerkrachten om van te huilen, vergeleken met vijftien jaar geleden.

»Het is daarom cruciaal om je leerkrachten gemotiveerd te houden, en ook daarbij kan dit nieuwe vak helpen. Als je in het onderwijs stapt, zit je vaak 25 jaar op dezelfde plek. Twee van onze leerkrachten vinden nu een nieuwe uitdaging in dit vak.»

HUMO In Humo zei een schooldirecteur dat er niet per se meer geld nodig is, maar wel waardering. Het beroep van leraar moet dringend weer meer status krijgen.

LAUWERS «Absoluut. Voor steeds meer ouders zijn wij een soort dienstverlenend bedrijf waarop ze een beroep kunnen doen. Onlangs was een leerling van ons na de middag niet terug op school. Pas ’s avonds kregen we een bericht van de ouders: omdat het mooi weer was, hadden ze besloten om samen een namiddagje qualitytime door te brengen. Op zich is het geen ramp als je kind een halve dag mist, maar naar school gaan wordt wel steeds vaker als iets vrijblijvends gezien. School is niet zo belangrijk, vinden de ouders, behalve als er iets misloopt.

»Er is allesbehalve een geldprobleem in het onderwijs. Waarschijnlijk hebben we zelfs te véél geld. Minister Ben Weyts (N-VA) doet het even slecht als zijn voorgangers – het ligt dus duidelijk niet aan de politieke ideologie – maar hij heeft wel al voor enorm veel geld gezorgd. Weyts blust brandjes met geld en pronkt daar vervolgens mee in de kranten. Maar de échte problemen lost hij niet op, zoals het feit dat we veel te veel structuren hebben. Al die koepels en onderwijsnetten, waar zijn die voor nodig? Ze hebben allemaal een raad van bestuur, een algemeen directeur, eigen personeel… Dat kost bakken geld, middelen die niet in de klas terechtkomen.»

HUMO U hoopte op wat commotie rond jullie beslissing, zei u, zodat de politiek eindelijk eens zou reageren. Is er ook uit die hoek reactie gekomen?

LAUWERS «Ja. Zoals politici dat doorgaans doen: via Twitter en Instagram. Conner Rousseau en Hannelore Goeman van Vooruit betuigden hun steun. En in de commissie Onderwijs in het Vlaams Parlement is er ook een debat geweest over onze beslissing. Open VLD had onze maatregel al in het partijprogramma staan, maar door onze beslissing is het stof eraf geblazen. Van het kabinet-Weyts heb ik nog niks gehoord, maar via via vernam ik wel dat ze overspoeld worden door vragen van andere scholen die óók zoiets willen invoeren. De geesten zijn er duidelijk rijp voor, het is alleen nog wachten op vijf minuten politieke moed.»