Pearl Jam - Ten (reissue)
Is het niet hemeltergend, in deze donkere dagen voor de muziekindustrie, dat menig platenpief de toekomst nog liever in het verleden gaat zoeken dan fris talent onder de vleugels te nemen? In 1987 hekelden The Smiths de reissue-manie al in 'Paint a Vulgar Picture' ('Best of! Most of! / Satiate the need / Slip them into different sleeves!')en anno 2009 worden de TTT-kantoren overspóéld door oude wijn in nieuwe zakken. Maar: de heruitgave van 'Ten', het debuut van Pearl Jam, is een machtige uitzondering op de regel.
Eddie Vedder had zijn bed in geen dagen gezien toen hij van Jack Irons, voormalig Red Hot Chili Pepper, een cassette toegestopt kreeg van een naamloze band uit Seattle, op zoek naar een zanger. Het was 1990 en Crazy Eddie, zoals vrienden hem noemden, woonde in een sjofel strandhuis in San Diego, waar hij zijn dagen songschrijvend doorbracht, zijn avonden als roadie in clubs en zijn nachten als bediende in een pompstation. Die hele nacht luisterde hij naar de demo's, en de volgende ochtend ging hij surfen. Hij kwam uit het water met zanglijnen en teksten voor drie nummers in z'n hoofd, zong ze in - eerst zijn favoriet 'Alive' - en stuurde de tape terug naar Seattle.
Daar waren gitarist Stone Gossard, bassist Jeff Ament (veteranen van lokale legenden Green River en Mother Love Bone), hun nieuwe gitarist Mike McCready en dito drummer Dave Kruzen geen klein beetje van hun à propos. Ze lieten Vedder overvliegen, na vijf dagen hadden ze elf songs klaar, op de zesde dag speelden ze een show, op de zevende namen ze alles op wat ze geschreven hadden. Pearl Jam was geboren, en hun oerschreeuw 'Ten', die in augustus '91 voor het eerst de ether inging, werd één van de hoekstenen van de grunge.
Vanaf dag één hadden ze even passionele voor- als tegenstanders - altijd een goed teken. 'Verraders!' riep Kurt Cobain, die andere beroemde Seattleite (en zondag vijftien jaar dood), nadat hij Pearl Jam vergeleken had met Poison, een fouter dan fout hairmetalcombo uit de jaren tachtig. Hij riep in de woestijn: miljoenen melomanen sloten 'Ten' wél in de armen, en Humo's (mvs) besloot: ''Ten' is een viersterrenverzameling exquise powerrock van het eerst-slaan-en-dan-praten-type.'
'Ten' wordt bevolkt door (meestal jonge) slachtoffers van het moderne Amerika, of ze nu een gebroken hart torsen ('Black'), moorden ('Once'), thuisloos zijn ('Even Flow'), crazy ('Why Go') of misbruikt ('Jeremy'). En met zijn spervuur van doorleefde emoties lijkt Eddie Vedder - 'Pavarotti die Michael Stipe doet,' vond Melody Maker - wel hun wraakengel.
'Ten' mocht Pearl Jam dan in een baan om de aarde gelanceerd hebben, de sound was henzelf een doorn in het oog: de Britse mixer Tim Palmer, bekend van Robert Plant en Tin Machine, had de plaat begraven in een waas van galm en overdubs, typisch eighties. Jarenlang smeekten ze Brendan O'Brien om de zaak te remixen (O'Brien was tussen '93 en '98 hun huisproducer, en hij is ook weer aan boord voor hun negende - release: dit najaar ten vroegste). Toen de twintigste verjaardag van de groep naderde en ze voor de gelegenheid in hun archieven doken, kwam het ervan.
De reissue verschijnt in vier versies, compleet met nagelnieuw artwork, waarop de vertederende 'één voor allen, allen voor één'-hoesfoto prijkt zoals artdirector Ament het destijds bedoeld had. In de Legacy Edition zitten twee cd's: een trouwe remastering van de originele mix (waarmee de aantijging 'Geschiedvervalsing!' meteen van de baan is) en 'Ten Redux', de nieuwe mix van O'Brien. En ja, die is stúkken beter. De overtollige laagjes echo en reverb zijn weggepeld: zelfs door prullige laptopspeakers hoor je hoe de soul in Vedders bariton nu helemaal blootligt, en hoe gitaren en slagwerk zo rauw, lenig en direct uit de hoek komen als op de opvolgers 'Vs.' en 'Vitalogy'. Sonische liposuctie geslaagd.
Op 'Redux' staan ook nog zes outtakes, op z'n minst interessant en op z'n best prima: het vooruitgestuurde 'Brother' voerde eerder deze maand de charts aan in de States. Voor de B-kantjes en het andere restmateriaal van 'Ten' moet u de uitstekende compilatie 'Lost Dogs' in huis halen.
We slaan de vinylvariant van de Legacy Edition over en belanden bij de Deluxe Edition, die - op verzoek van de fans - aan de twee mixen een onuitgegeven dvd van Pearl Jams 'MTV Unplugged' toevoegt. De show, opgenomen in maart '92, duurt half zolang en snijdt niet zo diep als die van collega-grungers Nirvana en Alice in Chains, maar wie wil weten hoe de flanellen revolutie er op z'n vitaalst uitzag, moet hier wezen. Toppers: 'Oceans' en 'Porch', beide excellent.
Voor rijke freaks is er ten slotte de Super Deluxe Edition, een box met, naast het hierboven aangehaalde speelgoed, een vinyldubbelaar van een concert uit '92 (voor arme freaks: voorsmaakjes op myspace.com/tenclub), een replica van de demo waarmee het allemaal begon (Vedder over de herontdekking van de moedertape: 'Geláchen!') en een boek vol droedels, foto's en memento's uit de tijd van 'Ten'. Glory days.
Conclusie: ook als archivarissen van hun eigen oeuvre hebben Vedder en co. integriteit te koop. En 'Ten Redux' heeft nóg scherpere tanden. Aan u om de uwe erin te zetten.
Win 'Ten'!
U kunt een unieke Pearl Jam-iPod en één Super Deluxe Edition, twee Deluxe Editions en tien Legacy Editions van 'Ten' winnen.
