Pleegde de echtgenoot van Darya Safai (N-VA) visafraude?

Staatssecretaris voor Asiel Sammy Mahdi (CD&V) heeft bij het federaal parket een melding ingediend over Saeed Bashirtash, de echtgenoot van N-VA-parlementslid Darya Safai. Hij baseert zich op een nota van de Staatsveiligheid, die waarschuwt dat Bashirtash mogelijk visafraude pleegt. Dat leert onderzoek van De Morgen. Bashirtash ontkent alles.

Half februari bezorgde de Staatsveiligheid Mahdi een nota. De inlichtingendienst informeerde hem daarin over geruchten binnen de Iraanse gemeenschap in België en op sociale media dat Saeed Bashirtash zich schuldig maakt aan visafraude. Volgens deze geruchten zou hij zich laten betalen om Iraniërs – terecht of onterecht – aan een humanitair visum te helpen. Sinds 2020 treedt Bashirtash op als contactpersoon in een reeks visadossiers.

‘We kunnen niet oordelen over de grond van deze zaak, daarom hebben we een melding gemaakt bij het federaal parket. Voor ons blijft iemand altijd onschuldig tot het tegendeel is bewezen’, laat het kabinet van Mahdi weten. Het is nu aan het federaal parket om te beslissen of de kwestie verder onderzoek verdient. ‘De informatie in de melding wordt momenteel nog verwerkt’, zegt een parketwoordvoerder.

In september 2020 vroegen zes Iraanse families, in totaal veertien personen, een humanitair visum aan via de Belgische ambassade in Turkije. In elk dossier werd de naam van Bashirtash opgegeven als contactpersoon. Tegen januari werden alle dossiers goedgekeurd door de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ), die instaat voor de behandeling van visumaanvragen. In januari vroegen nog vier Iraanse families, in totaal twaalf personen, een visum aan vanuit Turkije. Opnieuw met Bashirtash als hun contactpersoon. Deze laatste dossiers zijn voorlopig stilgelegd door Mahdi, in afwachting van meer duidelijkheid.

Tandarts

Bashirtash, 55 jaar oud, heeft een bloeiende tandartsenpraktijk in ons land. Hij leerde België kennen als student tandheelkunde en haalde hier zijn diploma, keerde later terug naar Iran, maar moest daar rond de eeuwwisseling vluchten. In 1999 leidde Bashirtash de jongerenafdeling van een politieke partij en speelde hij een voorname rol bij studentenprotesten. Het regime van ayatollah Ali Khamenei sloeg de demonstraties brutaal uit elkaar. Honderden studenten verdwenen. Bashirtash was op dat moment al getrouwd met Safai, een tien jaar jongere laatstejaarsstudente tandheelkunde. De twee konden ontkomen.

Als vluchteling in ons land bleef Bashirtash actief in de Iraanse oppositiebeweging. Ook Safai uit regelmatig kritiek op het regime in Teheran, de politieke islam en de hoofddoek. In 2018 werd Safai lid van N-VA. Een jaar later raakte ze verkozen als Kamerlid. Ze volgt onder meer het migratiethema. In december vroeg Safai nog een ‘gedetailleerd overzicht van het aantal toegekende humanitaire visa’ op bij Mahdi.

Volgens Kaveh Taheri, een Iraanse journalist en dissident van 39 jaar die aan deze krant getuigt vanuit Turkije, misbruikt Bashirtash zijn status als Iraans oppositielid om bevriende Iraanse vluchtelingen aan een humanitair visum voor ons land te helpen. ‘Midden 2020 werd ik door twee connecties van Bashirtash gecontacteerd. Ze beloofden me plots een visum te bezorgen voor België’, zegt Taheri, die al acht jaar in Turkije wacht op asiel in het Westen. ‘Omdat hij mij kende, wilde hij dat regelen, luidde het. ‘Hij kon dat.’ Ik mocht er wel met niemand over spreken of over schrijven. Geheimhouding was cruciaal.’

Bashirtash besprak met Taheri onder meer de opmaak van zijn dossier voor de Dienst Vreemdelingenzaken. Deze krant heeft mailverkeer hierover in handen. ‘Na verloop van tijd werd me duidelijk dat Bashirtash alleen interesse had in de vluchtelingen met wier hulp hij een belangrijk Iraans oppositielid in Europa kon worden, bijvoorbeeld via mensen uit de mediawereld, zoals ikzelf’, vertelt Taheri. ‘Families met kleine kinderen of zieken, die waren geen prioriteit voor hem om te helpen.’ Taheri maakte hier per mail zijn beklag over tegen Bashirtash. Tot op vandaag heeft hij geen visum. ‘Iran heeft een arrestatiebevel uitgevaardigd. Ik ben in levensgevaar.’ Over geld werd, met hem, nooit gesproken.

Op sociale media alluderen – moeilijk verifieerbare – profielen uit de Iraanse gemeenschap in ballingschap op mistoestanden. Ze spreken ook Safai aan. ‘De mensen die ze laten overkomen, zijn niet per se degenen in nood, maar vooral mensen met een groot bereik op sociale media’, vertelt een van hen op voorwaarde van anonimiteit. ‘Volgens mij willen Bashirtash en Safai met hen iets uitbouwen in België.’

Regime

De toekenning van humanitaire visa is in België een discretionaire bevoegdheid van de staatssecretaris voor Asiel. In uitzonderlijke situaties heeft hij of zij de mogelijkheid om iemand een nieuwe thuis te bieden, los van de standaardasielprocedures. De facto worden de humanitaire visa beoordeeld door de Dienst Vreemdelingenzaken, na adviezen van de politie en Staatsveiligheid. Humanitaire visa kunnen collectief worden uitgedeeld, bijvoorbeeld bij politiek gestuurde reddingsoperaties, zoals in 2015 gebeurde voor christenen op de vlucht voor IS in Syrië.

Maar er bestaat ook de optie om individueel een humanitair visum aan te vragen, via een ambassade. Dit kan gaan om een gezinshereniging. Of om een noodsituatie: humanitair, medisch of professioneel. In de tien dossiers waarin de naam Bashirtash valt, gaat het telkens om individuele aanvragen van politieke dissidenten. Een van de mensen die in 2020 een visum kreeg, was Maryam Shariatmadari, een bekende activiste die zich verzet tegen de hoofddoekplicht in Iran.

Darya Safai valt uit de lucht, geconfronteerd met de twijfels.

DARYA SAFAI «Ik ben totaal niet op de hoogte.»

Bashirtash bevestigt dit en erkent dat hij deze Iraanse vluchtelingen hielp met hun visumaanvragen.

BASHIRTASH «Ik bracht de Iraanse dissidenten in contact met een Belgisch advocaat en ik heb enkel gehandeld vanuit humanitaire overwegingen en tegen het totalitair regime in Teheran. Ik heb nooit vluchtelingen op eigen initiatief benaderd, maar probeer de mensen te helpen die het meest in gevaar zijn.»

Bashirtash ontkent dat hij met gelijkgezinde Iraanse dissidenten een netwerk in ons land wil uitbouwen.

BASHIRTASH «Het is mijn recht om oppositie te voeren, maar dat is niet de reden waarom ik deze mensen help. Sommigen van hen heb ik na hun komst naar België niet één keer gezien.»

- Waarom circuleren er dan verhalen over mistoestanden in de Iraanse gemeenschap?

BASHIRTASH «Er zijn 39.000 Iraanse vluchtelingen in Turkije, zelfs als ik er honderd help, zullen er 38.900 ontevreden zijn. Ik ben geen agentschap voor visumaanvragen.»

Kucam

De vraagtekens bij Bashirtash komen ongelegen voor zijn echtgenote Safai en haar partij. De N-VA is maar net bekomen van de zaak-Kucam. In januari werd het gewezen Mechels gemeenteraadslid veroordeeld tot acht jaar cel voor onder meer mensensmokkel, corruptie en omkoping. Kucam bezorgde honderden christenen uit Syrië een humanitair visum, als door het kabinet van oud-staatssecretaris Theo Francken gemandateerd tussenpersoon. Kucam liet vluchtelingen hier fors voor betalen. Zijn veroordeling was een zware klap voor het bestuursimago van N-VA.

Opmerkelijk: net op het moment dat justitie zich eind 2020 over de zaak-Kucam boog, hielp Bashirtash landgenoten met hun aanvragen voor een visum. Toeval, reageert die.

BASHIRTASH «Ik heb net toen die advocaat leren kennen en die legde me uit dat we visumaanvragen konden indienen. De 363 euro om het dossier in te dienen bij Dienst Vreemdelingenzaken, heb ik zelf betaald, uit mijn eigen zak. Twee personen hebben me terugbetaald. Voor de consultaties met de advocaat geldt hetzelfde. Het is vervolgens aan de Dienst Vreemdelingenzaken om te oordelen, geval per geval.»

Kucam zelf kon maandenlang zijn gang gaan omdat er amper controle was op de lijsten met vluchtelingen die hij binnenbracht bij Dienst Vreemdelingenzaken. De dienst kreeg de instructie vanuit het kabinet-Francken om ‘zijn’ lijsten snel goed te keuren. Daar zou bij de dossiers van Bashirtash geen sprake van zijn. ‘Het zijn aparte dossiers, die beoordeeld zijn op hun inhoud. Wij hadden geen vermoedens van misbruik of verkeerd gebruik van de visaprocedure’, reageert Geert Devulder, woordvoerder van DVZ.

Bij de Staatsveiligheid wil men geen commentaar kwijt.

(DM)