Politicoloog Jonathan Holslag over zes maanden Oekraïense oorlog: ‘De Russen zijn uitgeput, maar onze extra troepen schrikken hen niet af’

Welke gevolgen heeft een halfjaar oorlog op het Europese continent voor de internationale betrekkingen? De kloof tussen Oost- en West-Europa is gegroeid, en Rusland is in de armen van China beland, zegt expert Jonathan Holslag.

“De Franse president Emmanuel Macron sprak onlangs over het belang van offers brengen voor onze vrijheid en om Europa te verdedigen," zegt Holslag. “Maar ik ben er niet gerust op dat de Europese kiezers op de hand van hun politieke leiders blijven, vooral in West-Europa, vanwege de hoge gasprijzen deze winter.”

“Frankrijk en Duitsland hebben aan geloofwaardigheid ingeboet, omdat ze maandenlang aanwijzingen voor de oorlog hebben genegeerd, en door de onhandige pogingen van president Macron en bondskanselier Scholz om hun dialoog met Vladimir Poetin open te houden.”

Holslag doceert internationale betrekkingen aan de Vrije Universiteit Brussel en is een gezaghebbend geopolitieke expert. Volgens Holslag zijn Oost-Europese landen nog altijd ontevreden met de West-Europese steun aan Oekraïne en militaire versterking op de oostflank.

“Ja, we hebben extra soldaten gestuurd. Maar voor veel Oost-Europeanen is dat onvoldoende omdat die nog niet voor een wezenlijke afschrikking kunnen zorgen, ook al weten we dat de Russen nu uitgeput zijn.”

We bouwen onze afhankelijkheid van Russische energie nu wel rap af.

“Ja, maar de gasreserves in enkele landen zijn alleen gevuld omdat we vloeibaar Russisch gas zijn blijven invoeren, en daar gaan we ook mee door. Vooral de Zuid-Europese landen hangen nog massaal aan dat Russische gasinfuus.

“Rusland heeft de gasexport door pijpleidingen aanzienlijk teruggeschroefd. Als Moskou ook de olie-uitvoer beperkt, zou het de eigen begroting zwaar treffen. Maar als ze dat in het najaar toch doen, dan leidt dat tot een heel grote inflatiepiek.”

Hoe heeft de oorlog de betrekkingen tussen de VS en Europa beïnvloed?

“Die heeft onze militaire afhankelijkheid van de VS onderstreept, denk aan al die Amerikaanse inlichtingenvliegtuigen die in de buurt van Oekraïne vliegen. Veel West-Europeanen zijn misnoegd omdat Washington, Kiev en Moskou spelletjes boven onze hoofden heen uitvechten. Maar wij kunnen weinig bijdragen behalve wat wapens, wat inlichtingen en militaire opleidingen. Met veel systemen lopen we bijna een generatie achter op de Amerikanen. Dat lopen we ondanks verhoogde defensiebudgetten niet van vandaag op morgen in.

“In de VS bestaat al lang een kamp dat vindt dat de relaties met Rusland niet hersteld kunnen worden zolang Poetin in het Kremlin zit, en anderen die vinden dat Amerika toch openingen moet houden, al was het maar om de Russen niet in de armen van China te duwen. Nu zijn we op het punt beland waarin de Amerikanen aanvaarden dat de Russen in China’s armen zijn beland, en dat Moskou geen enkele bereidheid toont om relevante gesprekken te voeren.”

Maar de hardste geluiden over ‘Poetin verslaan’ komen uit Amerika.

“Ja, voor ons Europeanen zijn de gevolgen automatisch veel groter als er iets gebeurt met de kerncentrale in Zaporizja, of als het conflict escaleert buiten de grenzen van Oekraïne, of als de energiecrisis toeneemt. Dat zou Amerika voelen, maar wij nog veel meer. De gedachte dat de VS zich kunnen verschuilen achter de oceaan is niet zo courant in de Amerikaanse regering, maar speelt wel in het Congres.

“We moeten ervan uitgaan dat de VS blijvend ten prooi zijn gevallen aan versplintering. Het politieke vertrouwen in Biden is beperkt. Veel mogendheden zien hun kans schoon om hun afhankelijkheid van de VS terug te dringen, dat geldt voor Turkije, Saudi-Arabië, Zuid-Korea, Indonesië en India.”

Hoe duurzaam is die Chinees-Russische vriendschap?

“Het is vooral Poetin die besloten heeft om de banden met China aan te halen, de bevolking en het Russische leger zijn terughoudender. Voor Peking is de toestand heel lastig. President Xi wil toegang houden tot de Europese markt. Hij wil niet dat de Europeanen vanwege het verbond tussen China en Rusland hun open handelspolitiek tegenover China herzien.

“In het openbaar bekritiseert China het uitbreiden van de Navo en de Amerikaanse hegemonie, maar aan de andere kant pleiten ze toch ook voor verzoening en dat soort dingen. Je moet je geen illusies maken, ze zijn wel degelijk afgedreven richting Rusland, maar ze willen niet al hun eieren in één mandje leggen.”

“In april heeft Peking via stille diplomatie Moskou heel duidelijk gemaakt dat kernwapens geen optie zijn, dat China daar een rode lijn trekt. Ook ontmoedigt Xi Chinese bedrijven om al te fors te investeren in de Russische economie. Diplomaten en beleidsmakers vertellen mij ook dat China informatie deelt met westerse landen. Ze zullen niet zozeer geheimen delen, maar vertellen wel hoe het Kremlin naar hun inschatting in de oorlog staat.”

(Trouw)