Professor Chris Thomas: realist of klimaatoptimist?

Ja, dieren en planten sterven uit in een razend tempo. Maar volgens de Britse bioloog Chris Thomas (59) is de natuur tegelijk bezig de wereld te veroveren – en dat gebeurt, verrassend genoeg, ook dankzij de mens. ‘Laten we stoppen met de natuur te behouden zoals ze nu is.’

'Klimaatverandering schept ook kansen: er zijn meer planten- en diersoorten die het liever warm hebben dan koud'

De soortenrijkdom op aarde is vaak het onderwerp van sombere gedachten. Een kwart van de zoogdieren en bijna de helft van de amfibieën worden bedreigd. Soorten sterven uit in een verschroeiend tempo. Experts spreken al van een nieuwe ‘uitstervingsgolf’.

Chris Thomas is professor biologie aan de universiteit van York in Engeland. Ook hij maakte zich zorgen, tot hij zich een paar jaar geleden realiseerde dat er ook een andere kant aan het verhaal is. Want op veel plaatsen, zo blijkt, vergróót de moderne mens de biologische diversiteit.

Chris Thomas «We kappen bomen, verleggen rivieren, bouwen steden. We reizen en handelen meer dan ooit. Daardoor verspreiden flora en fauna zich overal op de aardbol. En de natuur past zich aan en verovert de wereld. Waar de huismus zich ooit alleen op de steppe in Centraal-Azië begaf, vinden we haar nu op ieder continent, zelfs op overvolle caféterrassen.

»Liefst twee derde van alle dieren leeft nu op plaatsen waar ze amper twee generaties geleden niet hadden overleefd. Bij planten gaat het nog sneller: in de afgelopen driehonderd jaar zijn er alleen al in Groot-Brittannië meer nieuwe kruisingen van plantensoorten ontstaan dan er in heel Europa zijn uitgestorven.»

HUMO Onlangs toonde een alarmerende Duits-Nederlandse studie juist aan dat het aantal insecten in nog geen dertig jaar was afgenomen met zeker 75 procent. Klopt dat dan niet?

Thomas «Dat was een nogal ongebruikelijke studie. Op de meeste locaties was maar één keer gemeten, dus er was niet echt zicht op de lange termijn. Uit betere onderzoeken – waarbij op meerdere momenten de diverse soorten planten en dieren worden geteld op een vierkante meter grond of in een monstertje zeewater – weten we dat de biodiversiteit op sommige plaatsen inderdaad afneemt, maar dat ze op veel méér plaatsen toeneemt.»

HUMO Zorgt de klimaatverandering niet voor een extra bedreiging?

Thomas «Jazeker, we verwachten dat zeker 10 procent van alle soorten die op het land leven, zal uitsterven door de klimaatverandering. Daarom moeten we de uitstoot van broeikasgassen terugdringen en leren om binnen de natuurlijke grenzen te leven.

»Tegelijk moeten we beseffen dat een veranderend klimaat ook kansen brengt. Meer soorten hebben het liever warm dan koud. Sommige soorten zullen noordwaarts trekken, zoals vlinders in Engeland al laten zien, waarmee ze hun leefgebied vergroten en dus de lokale biodiversiteit verrijken. In Costa Rica zijn veel meer vogels naar de hoger gelegen nevelwouden getrokken dan er zijn uitgestorven. Als het op aarde warmer wordt, zal de biodiversiteit in de meeste gebieden naar alle waarschijnlijkheid toenemen, behalve op enkele plekken, waar het droger zal worden.»

HUMO Meer biodiversiteit is niet altijd een zegen. Uitheemse soorten vormen soms een ernstige bedreiging voor andere soorten en moeten volgens biologen worden geweerd.

Thomas «Het klopt dat sommige uitheemse soorten een nadelige invloed hebben op het ecosysteem waarin ze terechtkomen. Maar biologen erkennen ook dat de grote meerderheid van die uitheemse soorten níét schadelijk is voor andere soorten. Het onderscheid op basis van afkomst is volgens mij niet erg relevant. Neem de brandnetel: als die was geïmporteerd en zich zo hard had verspreid zoals ze vandaag overal voorkomt, dan hadden we dat als een regelrechte ramp gezien – niet alleen voor de natuur, maar ook voor ons. Er zouden artikels verschijnen over de vervelende huidirritatie door netels. Maar omdat netels hier altijd al zijn geweest, zien we vooral hoe nuttig ze zijn als nestplaats voor rupsen en voederplek voor vogels. Bij inheemse soorten zien we de voordelen, bij uitheemse soorten alleen de nadelen. Het is xenofobie.»

HUMO Eigen soort eerst!

Thomas (lacht) «Inderdaad. Ik geloof dat we zulke oneerlijke vooroordelen nooit zouden aanvaarden als we het over mensen zouden hebben.»

HUMO U bent begaan met natuurbehoud. Waarom moeten we eigenlijk soorten behouden?

Thomas (denkt na) «Ongetwijfeld zal de mens nog allerlei nieuwe technologische veranderingen in gang zetten, waarvan we ons de gevolgen nog niet kunnen voorstellen. Door zoveel mogelijk soorten op aarde in stand te houden, bouwen we aan de veerkracht van onze planeet. Hoe meer soorten, des te meer bouwstenen voor een gezond ecosysteem.»

HUMO Dus we moeten proberen om alles te laten zoals het is?

Thomas «Nee, er is een verschil tussen zoveel mogelijk soorten in leven houden en alles laten zoals het is. We beleven nu een periode van sterke veranderingen in ons milieu. Of we dat nu leuk vinden of niet, die periode zou nog weleens honderd jaar kunnen aanhouden. Binnenkort zijn we met tien miljard mensen, dat legt een nog grotere druk op de natuurlijke grondstoffen. De sterkste bevolkingsgroei zal er zijn in Afrika, maar daar zal ook de grootste vooruitgang geboekt worden in kwaliteit van leven. Daarom is er geen sprake van dat we de natuur kunnen behouden zoals ze nu is, ook al zouden we dat nog zo graag willen.»

HUMO Moeten we ons dan simpelweg neerleggen bij veranderingen in de natuur?

Thomas «Ja, eigenlijk wel. Dat vinden we lastig, want we zijn geneigd om iedere verandering als een risico te zien. We tellen die risico’s ook bij elkaar op. Dat is oneerlijk, want iedere verandering brengt niet alleen risico’s, maar ook mogelijkheden. Er zijn nadelen én voordelen.»

HUMO Vindt u het verkeerd dat milieuorganisaties willen vasthouden aan wat er is?

Thomas «Ik zou graag zien dat ze afstappen van hun doemverhalen en meer besef tonen voor de kansen die ontstaan door de constante veranderingen in de natuur.»

HUMO Bent u niet bezorgd dat uw optimistische kijk wordt gebruikt om inspanningen voor natuurbehoud op te geven?

Thomas «Die zorg begrijp ik, maar ik vind het belangrijk dat we de voortdurende dynamiek in de natuur leren aanvaarden. We zullen moeten toegeven dat de mens hooguit kan proberen om die veranderingen zo bij te sturen dat ze over het algemeen goed uitpakken.»

HUMO En hoe kunnen we dat het best doen?

Thomas «Laten we stoppen met proberen om de natuur te behouden zoals ze nu is, of om te proberen ze te herstellen naar een staat zoals ze ooit was. Soorten komen en soorten gaan. Zo is het altijd geweest.»

Chris Thomas, ‘Erfgenamen van de aarde: een optimistische kijk op de natuur in het tijdperk van de mens’, Nieuw Amsterdam