Professor Koen Schoors over de financiële crisis

Koen Schoors (42), de Gentse prof economie is één van de meest opgemerkte academische stemmen die het economische en politieke debat voeden. Dat doet hij bijvoorbeeld met columns, en met zijn baard, want Schoors was met Koen Fillet en Benoît Poelvoorde één van de mannen met baarden die te kaperen voeren tegen de te lang aanslepende regeringsonderhandelingen.

Enkele quotes van Koen Schoors

Financiële crisissen - landencrisissen en bankencrisissen - zijn de specialisatie van Koen Schoors. 'Ik geef daar les over, en ik heb er ook veel bestudeerd: Turkije, Rusland, Argentinië, Brazilië. Ik weet redelijk goed hoe crisissen werken. Maar daarom kun je nog niet voorspellen hoe ze zullen verlopen. Want één van de dingen die we weten, is precies dat crisissen onvoorspelbaar zijn.'

undefined

Schoors «Ik ben het niet eens met al die analyses dat de eurozone het grootste probleem is. Griekenland staat voor 1,8 procent van het bruto Europees product: waarom zou dat de euro bedreigen? Het échte probleem is de banksector. Omdat we onze banken wilden beschermen, hebben we voortdurend gezegd dat geen enkel land failliet zal gaan, ook Griekenland niet - dát is de arrogantie van de elite. Het Griekse schuldpapier zit weliswaar voor een groot deel bij de Griekse banken, maar verder vooral bij de Franse en de Duitse banken.

»Iedereen weet ondertussen dat Griekenland wél failliet zal gaan. Maar als je blijft roepen dat niemand op de fles kan gaan, creëer je de illusie dat juist iederéén dat kan. Dat is pertinent onwaar, want Griekenland is een geval apart. De andere probleemlanden - Portugal, Spanje en Italië - kunnen wél nog uit het dal raken, Griekenland niet. Dat land heeft een schuld van 180 procent van het bbp, die kán het gewoon niet terugbetalen.
»Waarom zou Europa trouwens per se Griekenland moeten redden? Voor Griekenland is het juist beter als ze niet gered worden. Het reddingsplan dat nu op tafel ligt, verdubbelt alleen maar de Griekse schuld, terwijl we weten dat ze die toch nooit kunnen terugbetalen. Het beste voor Griekenland is een faillissement. Dat klinkt erg negatief, maar in feite is het een collectieve schuldenregeling - een tweede kans, zoals voor een gezin dat bankroet is.
»De schuldeisers betalen dan een deel van de kosten. Dat is maar normaal, want ze hebben jarenlang een goed rendement gehad. Het voordeel van die regeling is ook dat de schuldeisers in de toekomst voorzichtiger zullen zijn: als Griekenland niet zoveel had kunnen lenen, dan was het probleem nooit zo groot geworden.»

HUMO Yves Leterme steekt in zijn afscheidsronde als premier de pluim op zijn hoed dat hij toch maar de redder van onze banken is. Terecht?

Schoors «De banken zijn gered, hulde aan de regering! Maar dat is niet op de beste manier gebeurd. Dexia hadden ze beter gesplitst, en Fortis hadden ze beter bijeen kunnen houden, maar het omgekeerde is gebeurd. Fortis hebben we weggegéven, want we hebben die bank genationaliseerd en een dag later verkocht aan BNP Paribas in ruil voor aandelen waar we niks mee doen, en die bovendien steeds minder waard worden.
»Zowel in het geval van Fortis als dat van Dexia zien we dat geld waarschijnlijk nooit terug. Ik heb daar toen luidop over gevloekt in de kranten, en ik begrijp nog altijd niet goed hoe het toen is kunnen gebeuren. De regering had een veel betere prijs voor die banken kunnen krijgen, maar die deals hebben niets met economie te maken, en alles met politiek. Sommige politici hadden belang bij een goede relatie met Frankrijk.»

HUMO De Duitse bondskanselier Angela Merkel rekent België sinds kort openlijk bij de probleemlanden.
Schoors «De markten weten heel goed dat wij een ander verhaal zijn dan de PIGS-landen. We liggen dicht bij Duitsland, we zijn competitief, we voeren producten uit, en onze economie groeit. België heeft een vrij hoge schuldgraad, maar die is nog behapbaar, en we hebben ook behoorlijke overheidsinkomsten. Maar door de aanslepende discussie over de staatshervorming hebben we zelf onzekerheid gecreëerd over de politieke stabiliteit in ons land.

»Zal er wel een regering komen die in staat is om efficiënt te handelen als er problemen opduiken? Gelukkig zijn we die onzekerheid nu zelf aan het oplossen. Na het akkoord over BHV is het renteverschil tussen de Belgische en de Duitse obligaties meteen aanzienlijk gedaald - alleen maar omdat er een grotere kans dat er een regering komt.»

Schoors «Bij de regeringsonderhandelingen was er totaal geen vertrouwen door toedoen van twee partijen: één heel grote - de N-VA - en één heel kleine - het FDF. Die twee zijn zelf geneigd om de anderen niet te vertrouwen: dan wordt het moeilijk om hén te vertrouwen. Daarom werden er eindeloos rondjes gedraaid. Het vertrouwen kon er pas komen toen de N-VA niet meer aan tafel zat en de MR het FDF losliet.»

HUMO Met een gesplitst BHV is er alvast één symbooldossier minder.

Schoors «Dat is voor de N-VA een groot probleem, want BHV was hun ratel om volk mee om gang te krijgen. Daar lag een twistappel te rotten, en daar hadden ze als separatistische partij alleen maar baat bij - daar mogen we toch duidelijk over zijn, want dat extreme gedachtegoed staat in hun statuten.
»BHV is nu redelijk netjes opgelost, er komt behoorlijk wat fiscale autonomie, en er zijn een aantal perversiteiten uit de financieringswet gehaald. Toch is het allemaal volksverlakkerij, zegt De Wever: 'We worden bestolen!' Zeer voorspelbaar, want volksverlakkerij was het etiket dat er al op plakte vóór de onderhandelingen begonnen.
»Alleen maar omdat zij, de enige ware verdedigers van het Vlaamse volk, er niet bij zaten. Ze hebben uitgerekend dat de Vlamingen een paar miljard zullen verliezen, terwijl ze de teksten van de financieringswet niet eens gezien hebben: dát noem ik volksverlakkerij!»

HUMO De regeringsonderhandelingen zijn nog niet afgelopen: wat mogen ze volgens u absoluut niet vergeten?

Schoors «We moeten goed nadenken over wat de overheid nog wil en kan doen. 'Welk ministerie moeten we afschaffen?' is dan de eerste reactie, maar daar gaat het niet om. Ik zou een vernieuwingsproces op gang willen zien komen. In de overheidsdiensten zitten veel bekwame mensen: laat ze zelf voorstellen formuleren om goedkoper en efficiënter te werken.
» Toen minister Lieten aan de VRT zei dat er moest worden bezuinigd, antwoordde de top: 'Dat kan niet, daarom en daarom.' Maar mevrouw Lieten had een pak mails van VRT-personeelsleden bij zich die daarin uitlegden wat er allemaal beter kon. Innovatie van boven naar beneden: dat is voorbij.
»Ten tweede moeten we nadenken over de sociale zekerheid en de gezondheidszorg. Een groeinorm van 4,5 procent voor het budget van de gezondheidszorg is onhoudbaar, daar is iedereen het over eens. Door de vergrijzing moet het hoe dan ook anders en efficiënter. Er zijn binnen België veel regionale verschillen in de gezondheidszorg - niet alleen tussen het noorden en het zuiden, maar soms ook tussen het oosten en het westen. Waarom kunnen sommige regio's een aantal ziekten goedkoper behandelen? Daar moeten we eens goed naar kijken, ziekenhuis per ziekenhuis.
»We moeten ook nadenken over allerlei reguleringen en uitkeringen. Zijn er niet te veel mensen bezig met te bepalen wat er mag en wat niet, en met het verdelen van geld? Kunnen we ons systeem van uitkeringen niet eenvoudiger en transparanter maken?
»En werkt de federale overheidsdienst Financiën wel naar behoren? Tax-on-Web is een verbetering, maar in vergelijking met onze buurlanden hebben we veel ambtenaren nodig in verhouding tot de inkomsten, omdat de automatisering mank loopt en omdat ons belastingsysteem te complex is. Zouden we niet dan beter lagere belastingvoeten hanteren, die iedereen wél betaalt? Nu staan er achterpoorten open zo groot als die van de Herald of Free Enterprise.
»Voor de bedrijven bedraagt de reële belastingvoet de laatste jaren gemiddeld 8 tot 12 procent, terwijl de officiële belastingvoet 34 procent is. Ze betalen dus drie keer minder belasting dan officieel zou moeten.
»We zitten met een oneerlijk belastingsysteem, zowel in de personenbelasting als in de vennootschapsbelasting: de top betaalt zeer weinig, en de middenklasse zeer veel. We moeten de belastingen niet verhogen en ook niet verlagen, maar wel herverdelen. Uit economisch onderzoek weten we dat de verdeling van de inkomens de laatste dertig jaar veel ongelijker is geworden. Die toenemende ongelijkheid moeten we stoppen, want ze leidt tot sociale fricties en tot frustratie, vooral bij de middenklasse. Dus: herverdelen!»

Het volledige interview leest u op dinsdag 4 oktober in Humo 3709/40.