Ramptoerisme: zicht op zeer [ARCHIEF]

Op zondagavond 12 februari 1989 spoelde op het strand van Koksijde een dodelijk zieke potvis aan. Het was een unicum in die zin dat een walvis slechts enkele keren per eeuw voor onze kusten strandt.

John Jacques, toezichter van het natuur-reservaat 'De IJzermonding' in Nieuwpoort was een van de allereersten die erbij waren. Hij is twee nachten en drie dagen bij het kadaver gebleven.

JOHN JACQUES « Om 20 u is hij hier aangespoeld en rond 22 u heb ik hem zien sterven. Nog een keer richtte hij zich op, het was alsof ie overeind op zijn kop ging staan en toen dreunde ie op het strand met zo'n geweldige klap van zijn staart dat zijn staart barstte. De potvis lag toen nog half in het water, niemand wist zeker of ie helemaal dood was en toch verdrongen de mensen zich al rond dat beest. Sommigen stonden tot aan hun heupen in het water om het te kunnen fotograferen." We citeren uit Het Wekelijks Nieuws: 'Honderden mensen troepen samen rond het nog natrillende kadaver. De stroom nieuwsgierigen zwelt steeds maar aan: jongeren, volwassenen, senioren, hele gezinnen met kinderen, vrouwen die zeulen met kinderbuggy's ... dat allemaal in het mulIe zand van het donkere strand (...). De mensen zijn gek. Ze kunnen niet eens wachten op het wegtrekken van de zee rond het potvissenlijk. Ze lopen in het water, zonder laarzen, met hun platte schoenen, met hun sportpantoffels, met hun hoge hakjes. Eens de vis op het droge, duwen de mensen mekaar bijna te pletter tegen het kadaver. ledereen wil 'm even aanraken. De politieagenten kunnen de zaak bijna niet in de hand houden en dreigen zelf ook geplet te worden. In de zijstraten van de Koninklijke Baan naar de zee is de verkeerschaos compleet, het is er op dit zondagavondlijk uur in februari veel drukker dan op de warmste topdag. (...) Er heerst hier een ware potvishysterie. '

JOHN JACQUES « 's Avonds was het nieuws nog op de BRT-radio en in het VTM-Iaatavond-journaal geweest en van toen af zag je de mensen massaal arriveren. Die nacht kwam hier zelfs een gezin uit Genk aan, die waren meteen in de auto gesprongen en 250 km naar hier gekoerst. Al vanaf de eerste nacht hebben politie en brandweer nadarhekken gezet omdat de mensen zo opdringerig waren. (Stopt een cassette in zijn video-recorder) Kijk, de mensen wilden die vis niet alleen aanraken, sommigen pelden ook een stuk vel van zijn lijf om als aandenken te bewaren. Maandag kregen veel scholen uit de omgeving speciaal vrijaf en werd hier de ene schoolbus na de andere gelost. Maandagnamiddag was het heel guur, stormachtig weer, en zelfs dat weerhield de mensen niet. Of het nu drie uur na de middag was of drie uur 's nachts, altijd was er volk. We kregen bezoekers uit Nederland, Duitsland en Engeland, allemaal mensen die speciaal naar hier waren gekomen. Sommigen hadden hun broodjes meegenomen en maakten er een picknick van." Er was waarlijk sprake van 'walvistoerisme'. De Morgen schreef dat 'talrijke autocaruitbaters uit het binnenland een walvis- arrangement uitwerkten naar de 'Valentijn van Sint André' (Die naam kreeg het dode dier officieel van de schepen van toerisme omdat hij kort voor Valentijnsdag werd aangetroffen op het strand van Sint-André, jh). Omwonenden zeggen dat de duinen zwart van het volk zagen, 'een vloed van mensen was het'. Het Nieuwsblad voegde eraan toe dat 'oliebollen en muziek nog ontbraken om er een echte kermis van te maken'. Ja, zelfs Humo had het erover: 'Duizenden nieuwsgierigen en dat allemaal voor een potvis! ' Nieuwsgierig naar het waarom van dergelijke volkstoelopen - is er een verband tussen de schare nieuwsgierigen bij de overstromingen, bij de dood van de koning en bij de dood van een potvis? - zoeken we professor Jos Corveleyn op. Hij is psycho-analyticus en hoogleraar psychologie aan de KU-Leuven. Of hij de analyse van de mens op de sofa even wil ruilen voor een analyse van de mens achter het nadarhek.

HUMO Drie dagen lang heeft men op het gemeentebestuur van Koksijde honderden telefoontjes gekregen om te weten waar die potvis precies lag en hoe men hem kon vinden. De mensen bleven maar toestromen. Wat kan dat vliegwiel geweest zijn dat die toeloop op gang heeft gebracht?

CORVELEYN « De eerste aanloop zal zeker het uitzonderlijke geweest zijn. Zo'n potvis vaal' de Belgische kust, dat is alsof er ineens een uniek natuurkundig museum opengaat. En dat is ook goed dat zoveel mensen dat willen bekijken, je ziet de grootsheid en tegelijk de zwakte van de natuur. En toen die potvis eenmaal uitgebreid in de media was geweest, is daar allicht een massa-effect gaan spelen. De mensen zien op tv dat er veel volk is, dus moet het wel de moeite zijn om te gaan kijken. Die potvis krijgt een toegevoegde waarde, mensen met minder belangstelling voor de natuur gaan ook kijken. Men gaat om 'erbij' geweest te zijn, om straks tegen zijn buurman te kunnen zeggen: 'Ik ben ook gaan zien. » Als tien mensen op een marktplein bewust naar een punt in de lucht kijken, zullen tientallen mensen dat voorbeeld volgen. Zelfs als daar niets te zien is. Mensen willen niet iets missen dat voor iedereen belangrijk schijnt te zijn...

Rotvis

Dinsdag werd de potvis dichter naar het strandje van Sint-André versleept. We citeren opnieuw 'Het Wekelijks Nieuws': 'Onder het oog van honderden kijklustigen wordt gepoogd om het kadaver met een kraan op rupsbanden op te tillen. De vracht blijkt bijzonder zwaar te zijn en dan barst de buik van de walvis open. De honderden kilogrammen onwelriekende ingewanden vallen op het propere strand. Weldra is er een zee van bloed op het strand (…) en de mensen gapen zich te pletter op het bloederig en weinig appetijtelijk schouwspel. Een walmende stank verspreidt zich en de mensen blijven zich verdringen om toch 'niets te missen' Op de videocassette is te zien hoe de darmen als autobanden uit het lijf hangen terwijl het bloed dampend uit de walvisbuik stroomt. Brandweermannen die het gewicht van de walvis willen verlichten 'snijden' met een kettingzaag grote lappen speklaag weg, het bloed spuit werkelijk naar alle kanten.

JOHN JACQUES « En de mensen bleven er met hun neus op staan. De mensen wilden van geen wijken weten. Honderden keren hebben de agenten door hun megafoons geroepen om achter de hekken te blijven, niemand die luisterde. Op een bepaald ogenblik is een kabel waaraan de staart van de walvis was opgetakeld, losgeknapt en die vier meter brede en honderden kilogrammen zware staart is met een zwiep neergeklapt. Zelfs dat onmiddellijke gevaar kon de mensen niet deren. Ik heb gezien hoe nieuwsgieren op de rupsbanden van de kraan gingen staan terwijl die kraan aan het takelen was! Op donderdag wordt de potvis met twee reuze-kranen op een opligger getild. Het rottend kadaver stinkt uren in de wind, de werklui werken met een masker voor de mond, het bloed lekt op de straat en 'kreten van walging stijgen op als grote hoeveelheden ingewanden uit het kreng glijden' maar de tocht van het rottende beest op een open wagen wordt door duizenden van nabij gevolgd. Ondertussen rust de potvis in een graf en zal zijn skelet over tien jaar opgegraven worden om tentoongesteld te worden. Alles bij elkaar zou de dode potvis op vier dagen zo'n driehonderdduizend bezoekers aangetrokken hebben. 'Geen enkel toeristisch feest zal zoveel reclame en zoveel bezoekers op de been kunnen brengen ten voordele van het toeristische Koksijde als deze walvis!' schrijft Het Wekelijks Nieuws. De directeur voor toerisme berekende de publiciteitswaarde voor de gemeente Koksijde 'op ruim tien miljoen frank' en naderhand verschenen in de krantenwinkels nog ansichtkaarten, doodsbrieven en ballades op Valentijn van Sint-André.

HUMO Ondanks zijn mooie naam was Valentijn na drie dagen een rotte vijftigtonner waar het bloed uitspoot. En dan nog bleven de mensen komen en dan nog waren er die een stukje huid afpelden als aandenken.

CORVELEYN « Een enkele verklaring is daarvoor niet te geven. De mens is geen computer waarvan je de technische gegevens op een papier kan nalezen, maar je kan zeggen dat er een fascinatie uitgaat van bloed, van dood, van verval. Het is een fascinatie voor wat ons bang maakt, namelijk onze vergankelijkheid. We zijn er bang voor om in een verkeersongeval gewond te raken of om van kanker weg te rotten. In het dagelijkse leven duwen we dat van ons weg, maar nu die potvis er toch ligt, nu ik dat verkeersongeval toch van dichtbij kan zien, is dat iets wat fascineert. De confrontatie ermee, het dichtbij komen, moet een gevoel van zekerheid, van veiligheid geven. Het is die chauffeur die gewond is, niet ik. Het is die potvis die dood is, niet ik.

Bekijk het filmpje van 'De geëxplodeerde walvis'

Ramptoerisme: zicht op zeer

HUMO Wil de nietige mens ook niet oog in oog staan met iets dat groter is dan hij? Is de mens niet benieuwd naar 'gevaarten' als een walvis of een overstroming?

CORVELEYN « Dat geldt meer voor ontketende natuurfenomenen die de mens bedreigen dan voor een 'stille' potvis. Een ontketende Maas, dat zie je, die is sterker dan een hoop ministeries, die is sterker dan de mens, die staat boven de mens. En dat fascineert. Vulkaanuitbarstingen trekken ook rijen nieuwsgierigen. Dat is ook overweldigend, dat is ook niet te temmen door de mens. Zelfs passieve vulkanen trekken hopen volk omdat vuur de mensen altijd al aangetrokken heeft en omdat vulkanen daarenboven nog die sexuele connotatie hebben: de eruptie, de explosie. Rampenfilms zoals 'Eartquake' mikken ook op die fascinatie. De filmmakers weten hoe aangenaam het is om naar het geweld van de natuur te kijken vanuit een veilige zetel. De mens vreest die bedreigende Kracht maar tegelijk bewondert hij ze ook. De mens wordt eigenlijk aangetrokken door die onbewuste 'moeder en monster' betekenis die hij aan de natuur toekent. De mens houdt van de natuur als moederfiguur die leven schept, maar de mens vreest ook de natuur als een gevaarlijk monster dat zich tegen hem kan keren. En die tegenstelling fascineert.

Rouwende rijen

HUMO U sprak daarstraks over het massa-effect. over het erbij willen zijn. Heeft dat ook niet bij de dood van de koning gespeeld? Ik ben twee keer gaan kijken - ook uit nieuwsgierigheid- en mij viel op dat er zo'n opwindende sfeer hing: de camera's, de f1auwvallenden, het aanvoeren van Suzy-wafels en fruitsap voor de wachtenden, de koningin die mogelijk kon verschijnen. Ik zag honderden nieuwsgierigen die zich net als ik aan het spektakel van die rouwfile voor het paleis stonden te vergapen.

CORVELEYN « Bij die massale volkstoeloop zullen veel factoren een rol hebben gespeeld. Het rouwen om de vaderfiguur, het rouwen om de leiderfiguur, het rouwen om Belgie dat kon uiteenvallen, en zeker ook het erbij willen zijn, bij dat waar iedereen over sprak. Maar die toeloop was er al toen Boudewijn nog leefde. Herinner u de koningsfeesten, daar was men ook verrast over de opkomst. Voor heel veel mensen ·is de vorst -psychologisch gezien- de leider van het land. En die leider was men nu kwijt. De mens hecht zich aan de leider zoals aan een vaderfiguur. De leider fascineert hem ook zoals hij gefascineerd is door de Held, door de Vedette. Voor vedetten uit de muziek en de sport heb je toch ook een massale belangstelling.

HUMO De honderdduizend mensen die de Rode Duivels opwachtten na hun terugkeer uit de wereldbeker in Mexico anna 1986.

CORVELEYN « Bijvoorbeeld. ledereen wilde ze gezien hebben. Dat is de fascinatie voor het Grote in de mens, voor ideaalfiguren. Voor die gewone jongens die het in die grote wereld hebben ' waargemaakt. Wij identificeren ons met hen, want iedereen wil groot zijn, iedereen wil wel een stukje publieke bekendheid bereiken, dat is het narcisme van de mens. De mensen willen ook alles weten over die vedetten of over die koning. Zo lijkt het alsof we een beetje deel kunnen hebben aan hun grootheid.

Bots! Bots!

HUMO Nieuwsgierigheid blijkt soms samen te gaan met een verlies aan verantwoordelijkheid. Ik sprak mensen van de dienst Dringende Sociale Interventie van het Rode Kruis en zij zagen een parallel tussen de nieuwsgierigen bij het paleis, bij de overstroming in de Maasvallei en bij ongevallen op de snelweg. In die drie - en waarschijnlijk nog in andere gevallen - was vaak sprake van een onverantwoordelijkheid van ouders tegenover hun kinderen. Ouders vertrokken 's avonds nog met kleine kinderen naar het Paleis in Brussel en stonden daar in het duister aan te schuiven zonder eten, zonder drinken, zonder dekens voor de nacht. In de Maasvallei hadden ze ouders gezien die met hun kinderen op een afkalvende dijk liepen. En bij ongevallen langs de snelweg zien ze soms ouders op het andere rijvak stoppen, de auto achterlaten en met de kinderen de snelweg oversteken om naar dat ongeval te kijken.

CORVELEYN « Op een ogenblik dat men zeer gegrepen is of geweldig aangetrokken is door iets, kan zich een soort 'bewustzijnsvernauwing' voordoen. Men heeft alleen nog aandacht voor dat object en verliest de rest uit het oog. Het normale, rationele oordeelsvermogen is dan als het ware defect. Het werkt niet meer ten volle. En dan krijg je van die situaties waarbij mensen ergens naartoe snellen en niet meer op de gevaren letten die ze anders wel zouden zien.

HUMO Vandaar dat bij een ongeval vaak nog andere auto's met mekaar in botsing komen: die bestuurders zitten gefascineerd te kijken.

CORVELEYN « Ja, het is een soort van hypnose door het object van hun belangstelling. En wat die onverantwoorde ouders aangaat, daar speelt mee dat ouders vaak iets willen laten zien aan hun kinderen. Ouders willen dat kinderen meegaan, mee gaan ontdekken. Maar men denkt niet goed na, men verliest mogelijk gevaar uit het oog. Men krijgt ook een vals gevoel van veiligheid want zowel bij de koning als bij dat ongeval als bij die dijk die op inkalven staat, zijn hulpverleners aanwezig en dat maakt dat mensen zich minder zorgen maken: als de hulpverleners ter plekke zijn, kan ik toch ook dichtbij gaan staan. Het is toch geweldig om midden tussen die soldaten op een afkalvende dijk te staan! Ik sta op die dijk, zie!, dat kalft hier af, zie maar, en ik sta nog veilig. Fantastisch! Dat geeft ook een gevoel van macht. Zie maar eens hoe fier kinderen op een afkalvend zandkasteel in de zee staan!

Help, ik moet helpen

HUMO In de Maasvallei bleek dat de ramptoeristen haast uitsluitend te vinden waren op die (cruciale) plaatsen die uitgebreid op televisie waren geweest. Onder andere Uikhoven dat geëvacueerd was, de Pastoorsdijk bij Elen die bedreigd was, en natuurlijk Heppeneert- Daar-Is-Een-Mens-Verdronken. Er waren nog andere gevaarlijke Plaatsen, maar daar was nauwelijks een toeloop omdat ze niet op tv waren geweest.

CORVELEYN « De nieuwsgierige wil een gevaarlijke natuurramp van nabij bekijken, maar hij doet dat niet om het even waar. Hij gaat naar plaatsen die hem vertrouwd zijn, ook al zijn ze hem alleen maar vertrouwd van op tv. Hij begeeft zich dus naar een bekende 'onbekende plek' vanuit het veilige gevoel dat 'de TV' er al is geweest en die reporters van de televisie zijn ook niet verdronken, die zijn ook terug gekomen. Nieuwsgierigen troepen ook samen. Je ziet zelden of nooit een nieuwsgierige die in zijn eentje een bedreigde dijk exploreert, dat is dan weer te onveilig, te onbekend.»

Ramptoerisme: zicht op zeer

HUMO Wordt het massa-effect - in casu die volkstoeloop naar de overstromingen- ook niet versterkt door het feit dat ministers en/of de koning (Is hij niet onze Bekendste Ramptoerist?) ter plaatse komen. Als zij ook komen, dan moet het wel erg zijn, dan moet het wel de moeite zijn om te gaan kijken.

CORVELEYN « Dat is een bewijs voor de mensen dat er wat te zien is, dat kan een versterking geven aan hun wil om te gaan kijken.»

HUMO Slachtoffers van de overstroming klaagden dat haast niemand een poot uitstak. Integendeel. In een uitzending van Telefacts was een man te zien die met zijn auto nog wat meubelen probeerde te redden en die van ramptoeristen te horen kreeg dat hij wat trager moest rijden: het water dreigde in hun laarzen te golven... Hebben wij die passieve houding niet aan onze welvaartsmaatschappij te danken? Wij zijn zo overvoorzien van professionele hulpdiensten dat we tot nieuwsgierigen gedegradeerd worden. 'Blijf van die mens af, zo meteen komt de ambulance! '

CORVELEYN « Inderdaad, mensen wagen het niet meer spontaan tussen te komen. Vroeger begonnen de buren bij brand een ketting met emmers te maken, ze moesten wel, want er was niks anders. Nu zullen ze wachten op de brandweer.

HUMO Bij de legendarische brand in de Antwerpse St.-Pauluskerk hebben nochtans honderden 'toeschouwers' meegeholpen om de kunstwerken te redden.

CORVELEYN « De passiviteit van de toeschouwers kan maar op één manier doorbroken worden: namelijk door iemand die - door zijn stem of door zijn gedrag - plots een initiatief neemt, plots het leiderschap neemt en daarin gevolgd wordt door de groep. Een massa begint niet te helpen. Het is pas als iemand zich onderscheidt dat de groep in beweging komt. De massa is passief vanuit alle soorten angst. Men is bang iets verkeerd te doen, men is bang zich belachelijk te maken. Niemand durft zijn nek uit te steken: men wacht af in de hoop dat een ander iets onderneemt. Je leest toch regelmatig in de krant dat mensen overvallen zijn op plaatsen waar veel volk was. En iemand kan om hulp schreeuwen op de Grote Markt in Brussel, er zal veel volk komen kijken, maar als er niet iemand is die die quasi-hypnose van het toeschouwen doorbreekt, kan je het vergeten. Mensen nemen niet graag initiatief, mensen nemen niet graag verantwoordelijkheid met risico‘s. We zijn veel verleerd. Als iemand in de metro overvallen wordt, zal de eerste vraag zijn 'waar zit de politie?'. Wij zijn overgeleverd aan onze georganiseerde hulp. Wij zijn gehandicapt door onze afhankelijkheid. Kijk Op het leven

HUMO Minister Tobback noemde ramptoerisme een vorm van voyeurisme.

CORVELEYN« Voyeurisme wordt in de volksmond gebruikt om ongezonde nieuwsgierigheid aan te geven. Maar voyeurisme is 'technisch' gezien een vorm van afwijkend sexueel gedrag, namelijk wanneer een persoon alleen maar tot lustgevoelens kan komen door het kijken naar een prikkelend object of naar een seksuele scene waarbij de acteurs zich van geen kijkers bewust zijn (bijvoorbeeld window peeping). In elke mens zit wel iets seksueel-voyeuristisch - het hoort tot het normale seksuele gedrag - maar ik kan moeilijk geloven dat het kijken naar een overstroming een bron van perverse lust zal zijn voor de ramptoerist. Ik denk dat velen gewoon de thrill willen voelen om een keer dichtbij het gevaar te kunnen staan. En daarbij is kijken- in-alle-veiIigheid allicht een bron van lust, maar dat is geen voyeurism.

HUMO Met dat ramptoerisme lijkt het alsof nieuwsgierigheid per se ongezonde nieuwsgierigheid is.

CORVELEYN « Dat zou fout zijn. want nieuwsgierigheid is een gezonde houding. Nieuwsgierigheid is een kwaliteit. De mens heeft nood aan ontdekking, aan exploratie van zijn ‘omwereld'. Je moet die omgeving kunnen verkennen om je daarin thuis te voelen, om je daarin goed te voelen, om je daarin veilig te voelen. Als hij niets kan exploreren, als hij geen nieuwheid in zijn omgeving ontdekt, kwijnt de mens weg. Hoe zouden wij bijvoorbeeld geëngageerd blijven in een relatie als er geen nieuwsgierigheid is naar de ander? Een relatie zou gauw dood zijn als ik van die ander niks nieuws meer verwacht. Het hebben van belangstelling voor je partner, voor je kinderen, voor je vrienden, dat houdt een relatie gaande. Wij stellen klinisch vast dat in zware vormen van depressie precies de belangstelling voor de buitenwereld ontbreekt. Belangstelling is dus een factor van psychische gezondheid. Belangstelling voor de kinderen, voor de buurt, voor de actualiteit. Bij zware depressies valt die belangstelling weg en dat is iets waar de persoon in kwestie hevig onder lijdt.»

Sarajevo

CORVELEYN « De mens is een zoekend wezen, hij tracht altijd nieuwe horizonten te verkennen. Hij gaat op reis. hij wil andere plaatsen zien. Dat is de wereld verruimen, dat is de kwaliteit van het leven bevorderen want zo leert hij zijn eigen kleine ikje te overstijgen, zo leert hij dat de wereld meer is dan de schaduw van zijn kerktoren, » Dieren zijn ook nieuwsgierig, maar haast uitsluitend in verband met hun basisbehoeften. Dieren gaan op verkenning naar voedsel, gaan op zoek naar water, gaan op zoek naar een seksuele partner. Bij de mens heb je niet aileen nieuwsgierigheid naar eten en drinken en een partner; een mens is nieuwsgierig naar alles, naar de anderen, naar de kosmos, naar de toekomst. En dat is een gezonde drang.»

HUMO Was de mens van het steentijdperk naar minder dingen nieuwsgierig omdat hij meer op overleven was aangewezen?

CORVELEYN « Zijn nieuwsgierigheid zal in elk geval eerder in het verlengde van zijn basisbehoeften hebben gelegen. Ik moet in de twintigste eeuw niet meer nieuwsgierig zijn waar ik mijn eten kan vinden, dat is in het grootwarenhuis om de hoek. De mens van nu heeft meer tijd voor andere vormen van nieuwsgierigheid. Hij kijkt naar een tv-programma, dat interesseert hem, hij wil er een krant of een boek op nalezen enzovoort. De mens moet niet tv-kijken. moet niet lezen om te kunnen overleven, maar hij doet dat om een zeker welzijn te kunnen beleven, om zich te verruimen en te verrijken.

HUMO Wil dat zeggen dat in Sarajevo - waar de mensen zich dag in dag uit onveilig voelen en aangewezen zijn op het zoeken naar voedsel en drank- dat daar de nieuwsgierigheid veel beperkter zal zijn? Dat daar niemand 2 km zal rijden om één of andere catastrofe van dichtbij te bekijken?

CORVELEYN « Inderdaad: dat zal niemand interesseren. Afbreken Is gemakkelijk.

HUMO Als er ergens een groot gebouw afgebroken wordt, zie je ook altijd nieuwsgierigen - en niet enkel gepensioneerden! - achter het hek. En hoe harder de grijpkranen te keer gaan, hoe meer volk.

CORVELEYN « Instortende gebouwen, schoorstenen die opgeblazen worden, dynamietexplosies. dat trekt ons aan, dat is onze belangstelling voor het destructieve. De mens heeft destructieve neigingen in zich en rond zo'n bouwterrein kan hij die neigingen in lichte mate botvieren. Men voelt zelfs een zekere voldoening. Maar ook dit zou ik zeker geen ongezonde nieuwsgierigheid willen noemen. Je gaat ook maar kijken omdat het zelden gebeurt. Als ze elke dag een mastodont atbreken, gaat het nieuwe er wel af.

HUMO Waarom trekken wedersamenstellingen van moorden zoveel volk? Gewoonlijk ziet men alleen maar de moordenaar uit de combi in een huis stappen en later weer instappen.

CORVELEYN « Als die moordenaar tussen ons in de supermarkt zou lopen, zouden we het niet merken, maar bij zo'n wedersamenstelling kunnen wij de moordenaar duidelijk identiticeren. Hij is het! Wij willen ook de moordenaar zien om de moordenaar in onszelf niet te voelen. Je moet hem buiten jezelf kunnen blijven identificeren. He is the bad guy, we are the good guys. De bende van Haemers-Lacroix, dat zijn de slechteriken, je ziet de foto's in de krant, dat zijn de daders. De mens wil het slechte buiten zichzelf situeren. Terwijl het kwade in de grond ook in onszelf aanwezig is, en dat schept die belangstelling. Het is hetzelfde principe als dat destructieve in ons dat we -onbewust- in die grote atbraken opzoeken.

HUMO Nieuwsgierigheid blijkt dus vaak te maken te hebben met dingen die we verdringen. De schrik voor onze eigen vergankelijkheid, het kwade in ons, het destructieve in ons.

CORVELEYN « lnderdaad. De motieven van onze nieuwsgierigheid gaan vaak terug op onbewuste zaken. Veel van wat ons drijft is verdrongen. Als kind hebben we al heel veel leren verdringen: grote jaloersheid, blinde nijd of afgunst, kwetsende bezitsdrang (alles willen hebben), kwetsende machtsdrang (altijd de baas willen zijn), destructieve neigingen (alles kapot willen maken), vernietigende agressiviteit (bijten, slaan), enzovoort. Door onze omgeving en onze opvoeding leren we dat af, leren we die drang te beperken en te begrenzen. Maar die tendenzen verdwijnen niet, ze maken nog deel uit van onze psychologische uitrusting en ze komen onder meer tot uiting in sommige vormen van nieuwsgierigheid. Door geweldscenes op tv zijn we ook zo gefascineerd. Geweld, brutaliteit, agressiviteit, moordlust, dat zit in ieder van ons, maar eigenlijk zijn we er bang voor. De televisie geeft ons eigenlijk een kijkje in dat kwade in onszelf. Op tv is het de mens toegestaan met dat kwade 'voeling' te hebben. Maar vanuit een veilige situatie. We zitten in een zetel, we nemen er niet aan deel, het gevecht speelt zich niet in de huiskamer af naar achter dat scherm.

Kogeltoerist

HUMO Hoe dicht staan ramptoerisme en oorlogstoerisme bij elkaar? Mensen die geld geven om een half uurtje het front te mogen zien.

CORVELEYN « Bij ramptoerisme speelt toch meer het in groep gaan kijken, 'je moet het eens gezien hebben', de kinderen op de achterbank enzovoort. Er is geen echt levensgevaar mee gemoeid. Bij oorlogstoerisme loopt men meer risico, daar speelt volgens mij een slecht verdrongen agressiviteit mee. Mensen zijn gebiologeerd door de oorlog omdat ze gebiologeerd zijn door de agressiviteit die ze bijvoorbeeld als kind hebben meegemaakt, een onderdrukking waar ze niet onderuit konden en die ze niet verwerkt hebben. In het dagelijkse leven kunnen dat heel zachtaardige mensen zijn, maar in zich dragen ze iets dat hen naar die gewelddadige plaatsen drijft. Ze willen die oorlog, die agressiviteit opnieuw beleven, maar liefst vanop een veilige afstand.»

HUMO Je hebt journalisten die verslaafd zijn aan de oorlog.

CORVELEYN « Dat is nog wat anders. Mensen die niet weg kunnen uit een vuurhaard, of die zich van het ene kruitvat naar de andere rampplek spoeden. Je hebt journalisten die in alle loopgraven hebben gezeten en gedreven worden door een onsterfelijkheidsmotief. Het is hen erom te doen die onsterfelijkheid keer op keer voor zichzelf te bewijzen en dus zoeken ze telkens opnieuw die gevaarlijke plaatsen op. Het is de grootste bevestiging van je eigen macht als je keer op keer kan vaststellen dat je het wint van de dood.» Tot slot van het gesprek en om te illustreren hoe rampen de grote massa kunnen trekken, toon ik een knipsel uit De Morgen. Het draagt de titel 'AARDBEVINGEN ALS AMUSEMENT (3. 4. 89) en op de foto gillen enkele Amerikaanse tieners bij het zien van een snelwegbrug die instort bovenop een tankwagen met benzine. De ondertekst luidt: 'Een nieuw pretpark dat verbonden is aan de Universal filmstudio's in Hollywood (Los Angeles) vergast de bezoekers op een wel erg originele attractie. Wie er altijd al bij wou zijn maar steeds weer op de verkeerde plaats woonde, kan nu graotse aardbevingen met lekker veel schade en gedonder van instortende gebouwen meemaken zonder zelf enig risico te lopen. De aardbevingen worden via de meest vernuftige technische snufjes in beeld gebracht zodat de iIIusie onststaat er zelf middenin te zitten. 'We kijken naar de foto, ik zeg iets van 'En dat precies in Zuid-Californie waar ze al jaren op een zware aardbeving zitten te wachten.' Het is op dat moment 17 januari. Half één 's middags in Leuven, en halfvier 's morgens in Los Angeles. Exact een uur later barst the L.A. Quake los.