Reportage: Vranckx - Mostalgie: De klas van '91

Sem Bucman was een jongen uit Mostar, in Bosnië-Herzegovina. Hij groeide er op en liep er school, tot de burgeroorlog op zijn elfde de stad uiteenreet, en zijn huis in vlammen opging.

Op dat moment werden niet alleen zijn bezittingen en die van zijn familie verwoest, maar ook alle aandenkens aan een jeugd die in één klap voorbij was. De jongen vluchtte met zijn familie naar België.

Fast forward naar 2011: Sem vindt op Facebook een klasfoto van lang geleden, en die zet hem op het spoor van zijn verloren jeugd. Hij schrijft zijn verhaal neer voor het reportagemagazine ‘Vranckx’, dat toevallig op zoek is naar jonge reportagemakers, en krijgt prompt een cameraman toegewezen. In ‘Mostalgie - De klas van ‘91’ zien we hoe Sem terugkeert naar zijn geboortestreek, op zoek naar vroegere klasgenoten, halfvergeten vrienden en oude littekens. Het is geen politiek document, wel het persoonlijke relaas van een man zonder kindertijd.

Bucman «Die klasfoto was de trigger: hij heeft veel naar boven gebracht. Tot dan toe had ik altijd alles onderdrukt en kon ik nooit écht over vroeger praten. ’t Is niet dat ik dat deel van mijn leven bewust wilde wegstoppen, het gebeurde gewoon.»

HUMO Gek dat je die foto net op Facebook tegenkomt.

Sem Bucman (lacht) «Sociale media, hè. Ik had nog maar heel weinig herinneringen van vóór mijn elfde, maar ik kende wel nog wat mensen. Zo heb ik eens de naam van mijn vroegere beste vriend ingetikt, en op zijn pagina vond ik die foto terug.

»Ter plekke heb ik nog zo’n leuke vondst gedaan: een oude opname van een schoolvoorstelling waarin ik had meegespeeld – een stukje voor Moederdag dat blijkbaar ooit gefilmd is geweest. ’t Staat op een twintig jaar oude videocassette, dus de beeldkwaliteit is weliswaar niet top, maar het blijft heel speciaal om jezelf opeens als kind te zien: dat doet iets met je. In de reportage zie je mij die tape overigens voor de eerste keer bekijken.»

HUMO Was iedereen even bereid om mee te werken?

Bucman «Nee. Sommige mensen wisten begrijpelijk genoeg niet meer wie ik was, en anderen hadden niet de behoefte om over het verleden te praten. Iets wat ik volledig begrijp, want tot voor kort was ik daar ook niet voor te vinden. Maar ik heb veel mooie banden gesmeed, en andere aangehaald. Door al die gesprekken met oude bekenden ben ik me bovendien meer gaan herinneren over wie ik was als kind. Ergens wist ik die dingen nog, ze moesten gewoon weer naar boven komen. Wat blijkt: ik was een streverke (lacht).»

HUMO Heb je nooit last gehad van survivor’s guilt, omdat je naar België bent getrokken?

Bucman

«Bij sommige interviews wel. Met één kerel ging het echt niet goed: dat merkte je aan alles. Ik heb gemerkt dat de problemen in België vaak klein bier zijn ten opzichte van wat de mensen daar meemaken. Om maar één voorbeeld te noemen: in Bosnië-Herzegovina heeft níémand werk.

»Maar kom, ik hou er gelukkig ook heel mooie herinneringen aan over. Ik denk nu aan één moment in het bijzonder, een tafereel dat heel spontaan tot stand is gekomen. We waren ergens aan het filmen, op zoek naar oude klasgenoten. Op een bepaald moment kwamen enkele jonge gasten voorbij, die ik een foto liet zien, met de vraag of ze die man toevallig herkenden. Ze wezen meteen een paar meter verder, naar een kerel die tegen een muurtje zijn boterhammen zat op te eten. Je zou zeggen dat het geënsceneerd is, maar het is echt!»

HUMO Nog één ding: ben je nu eigenlijk in de eerste plaats een Belg of iemand uit Bosnië-Herzegovina?

Bucman «Geen van de twee. Of nee: alle twee tegelijk.»

HUMO En stel dat je twee thuislanden elkaar treffen op het WK 2014?

Bucman (twijfelt) «Da’s een moeilijke... Doe maar een gelijkspel (lacht).»