Reportagereeks: Uitgezet

Geblinddoekt Rubiks kubus oplossen in een onderwaterlabyrint is ongetwijfeld eenvoudiger dan een humaan asielbeleid uitwerken. Hoe wijd kun je de deur openzetten zonder het sociale model op te blazen? Waarom zijn politieke vluchtelingen welkom, maar economische vluchtelingen niet? En wat met uitgeprocedeerde gezinnen, waarvan de kinderen hier zijn geboren en hier naar school gaan?

Concrete antwoorden zal de vierdelige documentaireserie ‘Uitgezet’ niet opleveren, maar de tocht van de Nederlandse VARA-verslaggever Sinan Can in het spoor van verschillende gezinnen naar hun land van herkomst levert alleszins stof tot nadenken.

HUMO Hoe bent u hierin gerold?

Sinan Can «In april 2011 raakte ik eerder toevallig in contact met een Iraaks gezin dat het bevel had gekregen om het Nederlandse grondgebied te verlaten. Dat greep me meteen aan: waar sturen we die mensen eigenlijk naartoe? Ik nam een camera mee vanuit de veronderstelling: als die omgeving veilig genoeg is voor die kinderen, dan is het ongetwijfeld ook veilig genoeg voor mij.

»De jongste van dat gezin, de 13-jarige Ahmed, woonde al sinds zijn vijfde in Nederland. Die jongen kwam terecht in een vreemd land en in een vreemde stad, Kirkoek, die al eeuwenlang door etnisch geweld wordt geteisterd. De dag van mijn vertrek ontplofte er een bom op twintig meter van mijn hotel, met dertig doden en negentig gewonden. Toen besefte ik: de Nederlandse regering heeft dit gezin, dat jaren bij ons heeft gewoond, naar een oorlogsgebied gestuurd.»

HUMO U volgde uitgewezen gezinnen naar conflictzones in Irak, Armenië, Kosovo, Afghanistan en Angola. Was het overal zo erg?

Can «Dramatisch zelfs. Het Kosovaarse gezin heeft maar liefst achttien jaar in Nederland gewoond! Hun vier kinderen zijn hier geboren: nogal logisch dat ze daar hun draai niet vonden. Ze werden op school gepest omdat ze de lokale taal niet goed spraken, waardoor ze heel wat minder gingen presteren. Het Angolese gezin trof ik aan in een krottenwijk in de hoofdstad Luanda. Het was onwerkelijk, choquerend zelfs om die kinderen met hun Maastrichtse accent daar te zien rondscharrelen.

»Wat mij nog het meest heeft geraakt, is dat het belang van het kind niet centraal staat in de asielprocedures. Dat druist regelrecht in tegen het door Nederland, maar ook door België en vele andere Europese landen ondertekende Kinderrechtenverdrag. Het gaat om Nederlandse kinderen die bij ons zijn opgegroeid, onze taal hebben geleerd en zich onze gewoontes eigen hebben gemaakt. Die jongens en meisjes worden plots verbannen naar een vreemd land. Het is hartverscheurend om te horen hoezeer ze heimwee hebben naar fietsen, een zakje friet eten of tv kijken.

»De meeste kinderen die ik heb opgezocht, gaan ook niet meer naar school. Ofwel kunnen de ouders het niet betalen, ofwel beschikken ze niet over de juiste papieren, ofwel is het simpelweg te onveilig om er te geraken. In Kirkoek zijn er de voorbije twee jaar vijfhonderd doden en tweeduizend gewonden gevallen. Daar sturen wij onze kinderen naartoe!»

HUMO Een humaan asielbeleid is een ingewikkelde zaak. Het is sociaaleconomisch nu eenmaal moeilijk om de deur wagenwijd open te zetten.

Can «Dat is inderdaad een bijzonder lastige evenwichtsoefening. Het asieldebat ligt in alle Europese landen gevoelig. Iedereen heeft het over Fort Europa: we bouwen een muur rond ons continent om de vreemdelingen weg te houden. Dat Nederland sinds maart 2013 een kinderpardon heeft ingevoerd, een amnestieregeling voor kinderen die langer dan vijf jaar op ons grondgebied verblijven, komt bij mij over als een schuldbekentenis. De voorbije jaren hebben we het niet goed aangepakt. Ik beschouw ‘Uitgezet’ dan ook als het bewijsmateriaal van een gefaald beleid en Ali, Arbessa, Rita, Ahmed en Marianna zijn de getuigen.»

Bekijk de trailer: