Review: Abdelkader Benali - De langverwachte

Her en der viel het woord 'verrassing' uit een open mond, maar ú keek natuurlijk nauwelijks op toen 'De langverwachte' van Abdelkader Benali vorige week met de Libris-Literatuurprijs bedacht werd. U herinnerde zich immers dat de man enkele maanden g...

Her en der viel het woord 'verrassing' uit een open mond, maar ú keek natuurlijk nauwelijks op toen 'De langverwachte' van Abdelkader Benali vorige week met de Libris-Literatuurprijs bedacht werd. U herinnerde zich immers dat de man enkele maanden geleden stond te pronken op de lijst met de tien schrijvers die volgens Humo en De Groene Amsterdammer de komende tien jaar het gezicht van de Nederlandse letteren zouden bepalen.

't Is altijd prettig gelijk te krijgen, maar de eerlijkheid gebiedt ons te bekennen dat we het niet zo snel verwacht hadden. Ons favoriete citaat uit de tweede roman van Benali is immers nog altijd: 'Soms ben je glashelder, en soms ben je verward als modder.' Een aardige tweede is: 'Zelfs als je aan het eind van je Latijn bent, je kunt jezelf altijd weer terug de wereld in lullen.' 'De langverwachte' gaat gebukt onder een overdaad aan ontsporende beeldspraak en ontwricht Nederlands - alsof de schrijver, verward als modder, zich terug de wereld probeerde in te lullen, zeg maar.

Voor loze beweringen moet u elders zijn - 'Nachtwacht' ontgoochelt nooit! - hier is het de gewoonte stellingen te staven. Laat ik me voor het gemak beperken tot het acht bladzijden tellende allereerste hoofdstuk - nog het meest vormvaste van 'De langverwachte'. Het heet 'Mijn duim en ik', wat in de volgende zin geduid wordt: 'Mijn duim is geladen met verwachting en plotselinge bliksem. Ze kan regen maken.' Een duim is mannelijk, maar zelfs als er 'Hij kan regen maken' had gestaan, zou ik van deze mededeling niet kapot geweest zijn. Twee bladzijden verder gaat Benali voor het eerst helemaal in overdrive: 'Het idee van een gigantische oven of ketel waaronder een vuurtje wordt gestookt om daarna de kale, botte botten au bain-marie te smelten, doet het springtouw dat niet ver van zijn neus heen en weer zwiept stilstaan, er klinkt een tak tegen de wand, er gaat een raam open, maar ook dat staat stil.' Au bain-marie in een oven? Een stilstaand springtouw? Een stilstaand opengaand raam? Ik begrijp dit simpelweg niet. Het helpt niet dat ik ervoor gestudeerd heb, het helpt evenmin dat ik er mettertijd in geslaagd ben alle loze wetenschap weer te wissen.

Toch valt Abdelkader Benali weinig te verwijten, in tegenstelling tot uitgeverij Vassallucci en de Libris-jury. Een uitgever die een talent als Benali niet behoedzaam begeleidt, verdient zelf goud op snee genaaid en vervolgens verramsjt te worden. Een jury die zich vergaloppeert om toch maar een politiek correcte keus te maken (of om op de breekbare rug van een pril talent zichzelf een pluim op de hoed te steken, of om zichzelf middels een onverwachte keus interessant te maken - weet ik veel) verdient niet bepaald een prijs. (In dit geval was er écht geen enkel excuus, want onder de genomineerde boeken zaten ook voldragen romans als 'Hokwerda's kind' van Oek de Jong en 'Gstaad 95-98' van Marek van der Jagt.)

Benali's debuut, 'Bruiloft aan zee', was een bijzonder boek: het geestige verhaal van een Nederlandse Marokkaan die achter de aanstaande van zijn zusje aan moet omdat die in het zicht van het altaar het hazenpad gekozen heeft, vormde samen met 'De voeten van Abdullah', het debuut van Hafid Bouazza, een welgekomen allochtone injectie in de dorre Nederlandse literatuur. Maar een succesvol debuut zorgt wel vaker voor verkramping en zelfs verlamming, door Benali zelf inventief 'het syndroom van Tartt' gedoopt. 't Heeft dan ook zes jaar geduurd voor de opvolger van 'Bruiloft aan zee' er was - zo lang dat de werktitel naar verluidt een poos 'De wel erg langverwachte' is geweest. Daarom zou het weleens kunnen dat de jury Benali een vergiftigd geschenk gegeven heeft, dat deze prijs 'm meer kwaad dan goed doet, dat de kroon op 'De langverwachte' te zwaar om te dragen wordt. Maar dat zal de jury worst wezen; de bekroning van het premature boek van een alibi-Abdelkader is immers helemaal niet bedoeld ter meerdere eer en glorie van de gelauwerde, maar van de jury zelf.