Review: Ali Smith - De toevallige
In 2001 werd 'Hotel Wereld', het debuut van Ali Smith, genomineerd voor de prestigieuze Man Booker Prize. Dit jaar haalt de opvolger, 'De toevallige' (Mouria), minstens de shortlist (de uitreiking is op 10 oktober). Sommige dingen zijn geen toeval.
...
In 2001 werd 'Hotel Wereld', het debuut van Ali Smith, genomineerd voor de prestigieuze Man Booker Prize. Dit jaar haalt de opvolger, 'De toevallige' (Mouria), minstens de shortlist (de uitreiking is op 10 oktober). Sommige dingen zijn geen toeval.
De plot van 'De toevallige' is klassiek: een bevallige vreemdeling verstoort de vakantierust van het modale middenklassegezin Smart. Eve Smart is de auteur van een serie 'Authentieke Teksten'. In interviewvorm geeft ze een stem aan mensen die zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog en vertelt ze hun - fictieve - verdere leven. Maar sinds haar laatste roman worstelt ze met een writer's block en met zichzelf. Wat is de zin van boeken over dode mensen? En had ze trouwens niet actiever kunnen protesteren tegen de oorlog in Irak? Misschien moet ze eens schrijven over iemand die nú leeft, maar die morgenochtend dood zal zijn.
De rest van de familie is er niet beter aan toe. Eves nieuwe man Michael bevindt zich in een vergevorderd stadium van midlifecrisis, dochter Astrid (12) is verveeld, eenzaam en cynisch, en zoon Magnus (17) voelt zich schuldig over de zelfmoord van een meisje op zijn school. Allevier staren de leden van dit ontwrichte gezin zich dood op hun eigen beslommeringen, tot de komst van Amber. 'Zou het kunnen dat soms alleen een buitenstaander aan een gezin kan tonen dat het een gezin is?', bedenkt Eve. Amber ontpopt zich tot vriendin, minnares, obsessie en rivale, en laat de Smarts verdwaasd achter.
Origineel is het gegeven niet, maar de uitwerking is, en wij wikken onze woorden, fan-tas-tisch. Smith vertelt het verhaal afwisselend vanuit het hoofd van de verschillende personages, maar weet altijd een ironische afstand te bewaren. Daarbij trekt ze alle registers open: tintelend proza, een vraag-en-antwoordspel, stream of consciousness, sonnetten die vervagen tot moderne dichtkunst. Zuinig met woorden is ze wel, net als met informatie. Niet dat ze niets te zeggen heeft: het boek barst van de verwijzingen, vergelijkingen en politiek geladen uitlatingen. Maar de lezer moet de links leggen. Slechts over één ding mag geen twijfel bestaan: 'Geloof me. Alles is zo bedoeld.' Het resultaat is een op en top literaire roman, die een fragmentarisch maar messcherp beeld neerzet van een onthutste maatschappij.
