Review: Chuck Palahniuk - Stikken
'Als je van plan bent dit te lezen, doe geen moeite. Na een paar bladzijden wil je hier niet meer zijn. Dus laat maar. Ga weg. Smeer hem zolang je nog ongedeerd bent. Er is vast wel iets beters op de televisie. Je wordt er niet jonger op. Wat je hier...
'Als je van plan bent dit te lezen, doe geen moeite. Na een paar bladzijden wil je hier niet meer zijn. Dus laat maar. Ga weg. Smeer hem zolang je nog ongedeerd bent. Er is vast wel iets beters op de televisie. Je wordt er niet jonger op. Wat je hier voorgezet krijgt is een stom verhaal over een stom jongetje.' Zo begint 'Stikken' van Chuck Palahniuk, maar sinds 'Fight Club' weten we gelukkig dat bij deze intussen veertigjarige Amerikaan niets is wat het lijkt.
'Stikken' - de vertaling van het twee jaar geleden verschenen 'Choke' - is de eerste écht goede roman van Palahniuk: 'Fight Club' was vooral uitstekend basismateriaal voor een uit mokerslagen opgetrokken film, en de opvolgers 'Survivor' en 'Invisible Monsters' raakten niet uit het slipstream van het wonderlijke debuut. Ook 'Stikken' is schatplichtig aan het verhaal van het anarchistische genie Tyler Durden: Palahniuk daalt opnieuw af in een zelfhulpgroep, dit keer voor seksverslaafden. Fuck Club. In de roman presenteert Victor Mancini als vierde stap in een ontwenningskuur 'een volledig en meedogenloos verslag van zijn leven als verslaafde': 'Nico en ik houden net zo veel van elkaar als een junkie van zijn shot.' Victors seksverhalen staan garant voor zweterige hilariteit, hitsige tips - 'Je beste keuze in een Boeing 767 is het grote middelste toilet achter in de cabine van de toeristenklasse' - en meer one-liners dan one-night stands: 'Het magische van seks is dat het verkrijging zonder de druk van bezittingen is. Hoeveel vrouwen je ook mee naar huis neemt, er is nooit een probleem met de bergruimte.'; 'Je pik verstoppen, je gevoelens verstoppen. Als je een seksaholic bent, is het één pot nat.'
Naast naaien is het grootste talent van Victor stikken. In restaurants veinst hij te stikken in een lekkere hap, waarna hij zich door een klant van een naburig tafeltje middels geroffel op de rug weer tot leven laat wekken: 'Iemand redt je leven en hij houdt voorgoed van je. Het is dat oude Chinese gebruik waarbij iemand als hij je leven redt voorgoed verantwoordelijk voor je is.' Een aanzienlijk deel van Victors redders blijft hem jarenlang geld sturen. Verder komt hij aan de kost door een Ierse contractknecht te spelen in een openluchtmuseum dat het gezegende jaar 1734 evoceert.
't Luistert nauw als schrijvers in het bizarre gaan grossieren - voor je 't weet komen ze aankakken met hyperventilerende boeken over de zoon van Hitler of het geheim van de schepping. Bij de capriolen van Victor en zijn vriend-uit-1734 Denny - 'Denny en ik, wij zijn zowat even onschuldig als een tumor' - dreigt 'Stikken' te stranden in een vrijblijvende freakshow: samen diagnosticeren ze de vreselijkste ziektes bij paaldanseressen; Denny zeult met enorme keien rond in een kinderwagen. Maar uiteindelijk blijkt zelfs het weirdste detail onmisbaar in de mozaïek die de crux van de roman onthult: de verhouding van Victor met zijn moeder.
Moeder Mancini is bij het begin van de roman al gesloopt door Alzheimer: ze herkent haar zoon niet meer, 'het lijkt of vermageren haar enige bezigheid is'. Samen met het bewustzijn van zijn moeder takelt de gevoelloosheid van Victor af: 'Ik voel mijn hart pijn doen, maar ik ben vergeten wat dat gevoel betekent.' Victor ontdekt dat zijn moeder haar dagboek toevertrouwde dat hij geboren is uit het genetisch materiaal van de voorhuid van Jezus. Zijn verbijstering is de opmaat voor een vernuftige en geestige plot, die u absoluut zelf moet ontdekken.
Als duidelijk is hoe de vork in de steel zit, out Victor zichzelf en de zijnen op de laatste bladzijde als 'de zonderlingen van onze tijd, die onze eigen alternatieve werkelijkheid proberen te scheppen. Uit stenen en chaos een wereld proberen op te bouwen.' Zo blijkt de roman te draaien om 'wat we zeggen als we de waarheid niet kunnen vertellen.' 'Stikken' is een vitaal pleidooi voor literatuur van de hand van een doortrapt advocaat van de duivel.
