Richard Yates - Een geval van ordeverstoring

‘Ik heb gedronken, maar ik ben niet dronken.’ Al bij de tweede repliek van John C. Wilder is het zo klaar als pompwater: de antiheld van ‘Een geval van ordeverstoring’ van Richard Yates is een volbloed alcoholist, immer hunkerend naar gekoeld geparel in het glas en warm geruis door de bloedbaan.

Yates staat duidelijkheid voor, ook in de openingszin van de roman: ‘Voor Janice Wilder betekende eind zomer 1960 het begin van de tegenslag.’ Janice is de vrouw van de zwalpende John, een getroebleerde verkoper van advertentieruimte in American Scientist­ – van het melancholische type dat de crisis in de printsector al vijftig jaar voor de feiten op zijn ziel en zaligheid voelde wegen. Naast die aardig betaalde maar muisgrijze baan, heeft John vrouw en kind, een permanent verhoogd promillage in het bloed, en samen met een vriend een gehuurd souterrain om met een occasionele verovering onder te duiken – ’t is gebeurd: de bron van ‘Loft’ is gevonden. Na een zenuwinzinking verlaat de weinig helder uit zijn ogen kijkende pimpelaar zijn gezin om met een groener gras belovend liefje in Hollywood een oude droom als filmproducer na te jagen. Waarna het natuurlijk van gemarineerd kwaad naar beneveld erger gaat.

‘Een geval van ordeverstoring’ sluit aan bij de eerder herontdekte romans van de inmiddels ruim twintig jaar geleden overleden Yates, dealer van langoureus geformuleerd getob. Ook in ‘Revolutionary Road’ en ‘Paasparade’ deed de schrijver zijn voordeel met de ineenstorting van kiemend geluk, de schrijnende zelfontmaskering, de rafelranden van de Amerikaanse Droom. Bovendien wonen in elke Yates-roman drinkebroertjes en -zusjes, die naar de fles grijpen om de druk van niet eens torenhoge verwachtingen en hooguit vage dromen troostrijk te milderen.

Toch slecht Yates grenzen: hij beperkt zich niet tot zijn gebruikelijke beheerste weergave van zwaarmoedige capriolen, maar laat voor het eerst het realisme achter zich, om de wanen van zijn antiheld accuraat te beschrijven. Hallucinatoire freejazz, op het ritme van in whiskyglazen rinkelende ijsblokjes. Die verraadt hoe dicht Yates zichzelf in deze roman op de alcohol uitwasemende huid zit: de schrijver was zwaar aan de whisky, deed daardoor weleens aan ordeverstoring, en leed daarenboven aan een bipolaire stoornis. Genadeloos zet hij in deze roman het mes in zijn eigen falen. Niet alleen houdt hij zichzelf via Wilder een spiegel voor, maar ook via de dipsomaan Chester Pratt: net als Yates zelf verknoeit die schrijver een job als speechschrijver van Bobby Kennedy. Dat alles maakt ‘Een geval van ordeverstoring’ tot een noodoproep, een beklijvende boodschap in een fles. Ontkurken die handel!