'Rocco en zijn broers': te schokkend voor de censor
Zet u even schrap, want we gaan het hebben over een Italiaans neorealistisch melodrama uit 1960 dat drie uur duurt: mamma mia! Maar blijf, prego, toch even zitten, want ‘Rocco e i suoi fratelli’ van Luchino Visconti is een hoogst bekijkbaar, intens meesterwerk. Het verhaal gaat over de arme familie Parondi, die na de dood van de pater familias naar Milaan verhuist, alwaar de kijker in vijf hoofdstukken de levenspaden van de vijf broers te zien krijgt. Dat zorgt voor hartverscheurende taferelen. Voor wie nog twijfelt, lijsten we drie redenen op om tóch te kijken.
1 Luchino Visconti is een kei
Luchino Visconti is geen naam die aan cinefielen even extatische gilletjes ontlokt als zijn landgenoten Michelangelo Antonioni en Federico Fellini – die in hetzelfde jaar trouwens óók elk een meesterwerk maakten, respectievelijk ‘L’avventura’ en ‘La dolce vita’ – maar hij is een minstens even fascinerende figuur: een homoseksuele aristocratische marxist (!), die niet alleen film maar ook opera regisseerde. Dat laatste zie je: zijn epossen – voor drie uur draait Visconti zijn hand niet om – zijn weelderig, opulent, decadent en groots. Tegelijk stond hij mee aan de wieg van het neorealisme, dat de lelijke werkelijkheid net waarheidsgetrouw wilde vatten. Een man van contrasten dus, en het goeie is: al die aspecten van zijn persoonlijkheid – de realist, de fantast, de idealist, de mijmeraar – komen samen in ‘Rocco’, misschien wel zijn beste film.
2 Martin Scorsese en Francis Ford Coppola zijn fan
Als u ons niet wil geloven – fair enough – neem het dan aan van twee van de grootste nog levende filmmeesters: Martin Scorsese en Francis Ford Coppola zijn allebei fan van het eerste uur. Toen ‘Rocco’ in 1961 uitkwam in Amerika, speelden daar stugge spektakels als ‘El Cid’ en ‘King of Kings’ in de zalen, maar de studio’s stevenden af op het bankroet en de spannendste cinema – er was zelfs al eens een halve tiet te zien! – kwam uit Europa. Zo werden Scorsese en Coppola halsoverkop verliefd op de intensiteit, de romantiek en de wreedheid van ‘Rocco’. De film drukte dan ook zijn stempel op Scorsese-prenten als ‘Mean Streets’ en ‘Raging Bull’, en zeker op Coppola’s ‘The Godfather’, niet in het minst vanwege de lyrische muziek van Nino Rota. Met het risico u weg te jagen: ook Morrissey is fan. De Visconti naar wie hij verwijst in ‘You Have Killed Me’ is niet de beroemde producer Tony Visconti, maar Luchino. Hoe dan ook: als ‘Rocco’ goed genoeg is voor hén, dan ook voor ons.
3 Controverse!
De film is een tijdscapsule uit een Italië dat niet meer bestaat. In de eerste scènes zie je de Parondi’s aankomen vanuit het straatarme zuiden om hun geluk te beproeven in het noorden van het land. Ook daar wonen ze aanvankelijk in kelderkamertjes met beschimmelde muren – interessant omdat Visconti écht in Milaan is gaan filmen. De Italiaanse censor zag dat minder zitten: overheden zien liever optimistische dan pessimistische films. En dan was er nog de driehoeksverhouding tussen broers Rocco (Alain Delon) en Simone (Renato Salvatori) en het hoertje Nadia (Annie Girardot), die scènes oplevert die zó veel jaren later amper hun impact verloren hebben. Zo schokkend dat de Amerikaanse censor er maar liefst een halfuur uitsneed: dan móét de film wel het bekijken waard zijn, toch?
