'Russian Doll' op Netflix

Acht hapklare afleveringen van een dikke twintig minuutjes waarin hoofdpersonage Natasha Lyonne (die je nog kent van 'Orange is The New Black') zo'n duizend keer sterft. Dat is de nieuwste hype op Netflix. Maar is 'Russian Doll' ook meer dan een eigentijdse knipoog naar 'Groundhog Day'?

‘Jij bent een kakkerlak. Jij kan alles eten, slikken, drinken. Het is onmogelijk om jou kapot te krijgen. Jij zal nooit sterven’, drukt Maxine (Greta Lee) haar jarige vriendin Nadia (een uitstekende Natasha Lyonne) op het hart in de eerste aflevering van de nieuwe Netflixreeks ‘Russian Doll’.

Nadia is een zesendertigjarige freelance softwareontwikkelaar uit New York die praat met de verveelde ironie van een twintiger. ‘Mijn moeder was zeer competitief’, briest ze op haar verjaardagsfeest wanneer haar ex opmerkt dat ze nu ouder is dan haar mama ooit werd. Nadia blowt een joint gemengd met cocaïne – ‘zoals de Israëli’s het doen’ – en heeft een onenightstand voor wie ze achteraf ongevraagd een Uber belt. Wanneer ze nadien, verdiept in de codering van een computerspelletje, zonder sigaretten komt te zitten en de straat oversteekt als ze op weg naar de nachtwinkel haar verloren gewaande kat spot, wordt Nadia bruusk omvergereden.

In plaats van in de hemel of de hel, komt Nadia na haar overlijden terecht in een meer sinistere plek: het toilet waar ze zopas nog haar verjaardag vierde, in het appartement van haar vriendin Maxine, een bohemien loft in een oude Joodse school. De kraan loopt, tegen de deur glimt een kunstwerk dat een portaal naar een andere dimensie moet voorstellen, de klink is een pistool. Dit gebeurt opnieuw en opnieuw, de ene keer al meer gruwelijk dan de andere. Hoezeer Nadia ook probeert om haar lot te omzeilen, ze blijft verdrinken in de Hudsonrivier of tuimelen in open keldergaten of haar nek breken door van de trap te donderen. En iedere keer staat ze terug in die badkamer, op haar verjaardagsfeest, starend naar zichzelf in de spiegel – en op die manier ook naar ons, de kijkers, door de cameralens – terwijl op de achtergrond Harry Nilssons vervelend veerkrachtige ‘Gotta Get Up’ weergalmt.

De vergelijking met ‘Groundhog Day’, de film uit 1993 waarin Bill Murray telkens dezelfde dag in februari beleeft, is snel gemaakt. ‘Russian Doll’ is echter veel meer dan een platte kopie, voornamelijk dankzij de magnetische schermaanwezigheid van Natasha Lyonne, die samen met Amy Poehler (‘Parks and Recreation’, ‘Saturday Night Live’) en Leslye Headland (‘Bachelorette’) de serie schreef en producete. Lyonne vloekt en wankelt doorheen iedere scène, waardoor je amper aandacht besteedt aan wat er rondom haar gebeurt. Bijna waarschuwend zegt ze aan het begin van de derde aflevering: ‘Overal zijn er aanwijzingen.’

Dus wat is er aan de hand met Nadia? Gaandeweg, aan de hand van enkele moeizame monologen, leren we dat Nadia's moeder (gespeeld door Chloë Sevigny) zwaar geestesziek was. Is Nadia ook ziek? Is ze finaal doorgedraaid omdat ze haar overleden moeder mist? ‘Kunnen vrouwen ook een midlifecrisis krijgen?’ vraagt Nadia in de eerste aflevering. Of was het de drugs? In de tweede aflevering bleek dat er ketamine in de joint zat, niet cocaïne, een experiment van een vriend van haar dealer die met depressieve kankerpatiënten werkt. Is het een teken van het universum? Nadia is door het traumatisch verlies van haar moeder erg gesloten in haar relaties, op de grens van onthecht, en misschien moet ze zich openstellen voor de ware liefde bij haar ex John (Yul Vazquez), een man die zijn vrouw heeft verlaten voor haar, waarna ze hem dumpte. ‘Ik wil dat je erkent dat het is gebeurd’, smeekt hij haast. Nadia, met gebogen hoofd, geeft automatisch toe: ‘Het is gebeurd.’

Het antwoord is misschien te vinden bij de mysterieuze Alan (Charlie Barnett), die ze ontmoet in een neerstortende lift aan het einde van de derde aflevering. Iedereen panikeert maar Alan blijft koeltjes naast Nadia staan. ‘Heb je de boodschap niet begrepen?’ snauwt ze naar hem, ‘We staan op het punt te sterven.’ Alan haalt zijn schouders op, blasé in het aanschijn van de nakende dood: ‘Doet er niet toe. Ik sterf constant.’

Aanwijzingen overal. Maar de dood is niet wat de waarheid prijsgeeft. ‘Russian Doll’ toont hoe Nadia tijdens haar leven al gevaarlijke keuzes maakt: ze pompt zichzelf vol met nicotine, cafeïne, alcohol en narcotische middelen. Ze verliest zichzelf in deadlines, staart naar schermen, jaagt mensen die om haar geven weg. Ruth (Elizabeth Ashley), psycholoog en vriendin van Nadia’s moeder, vertelt op een middag dat Nadia het gevaar achterna lijkt te hollen. Wat ‘Russian Doll’ ons eigenlijk vraagt, via de doordringende blik van Natasha Lyonne, is: hoe stoppen we daarmee?