S.J. Watson over zijn sm-thriller 'Tweede Leven'

Met ‘Tweede leven’ maakt thrillerauteur S.J. Watson duidelijk dat zijn debuut, de wereldwijde en verfilmde bestseller ‘Voor ik ga slapen’, geen toevalstreffer was.

Wie na aankomst met de Eurostar in Londen de straat oversteekt en omkijkt, wordt van z’n sokken geblazen door de imposante façade van het in decadente Gothic Revival-stijl opgetrokken St Pancras Renaissance Hotel. Het in 1873 gebouwde luxehotel, meer paleis, kathedraal en kasteel, lijkt een monumentaal filmdecor, en niet toevallig zijn hier scènes van blockbusters als ‘Harry Potter’ en ‘Batman’ opgenomen. St Pancras is een orgie van marmer, bladgoud en smeedijzer, maar in ‘Tweede leven’ is het hotel ook het sensuele en sinistere decor voor de op het internet begonnen en in riante juniorsuites voortgezette stomende affaire tussen Julia en een mysterieuze man, die wellicht de moordenaar van haar zus is.

HUMO Waarom St Pancras en niet pakweg het Ritz of het Savoy? St Pancras Renaissance is het topadres van zakenlui met een riante onkostennota, maar jij insinueert dat ook wie in een überromantisch en luxueus decor wil schuinsmarcheren, zich geen beter adres kan dromen.

S.J. Watson «Ik twijfel er niet aan dat alle luxehotels hun deel van overspeligen, romantici, bronstige pasgehuwden en super-de-luxe callgirls krijgen. Maar St Pancras heeft een meerwaarde. Om te beginnen is het gelegen in het station – je bent pas écht op reis als je hier incheckt. En het is een subliem gebouw, terwijl de meeste hotels aan of naast een station iets louche of goors uitstralen. Er zijn ook hotels waar het niveau drastisch daalt zodra je de indrukwekkende lobby of balzaal verlaat. Dat is hier niet het geval. Bovendien hangt hier een sfeer van exclusiviteit: in de lobby en de lounge kruisen miljonairs, popsterren, acteurs en jonggehuwden elkaar, en als je de monumentale trap opgaat, is het alsof je voor één dag de sleutel van het kasteel van Blauwbaard hebt gekregen. Het hotel is zo’n esthetisch orgasme van formaat dat je als overspelige snel het gevoel hebt dat schuinsmarcheren een nobele daad is. In het boek is Julia geen bimbo, laat staan een slet, maar een beschaafde vrouw die bovendien is getrouwd met de man die haar van een heroïneverslaving redde. En een glamoureus sprookjeskasteel trekt dat soort in principe trouwe echtgenotes makkelijker over de streep – Julia wil qua drama en sensualiteit niet onderdoen voor het decor (grinnikt).»

undefined

'Overspel begint bij een heel eenvoudige overweging: ben je een opportunist, en ben je bereid te liegen?'

HUMO In allebei je boeken maakt het overspel van een heteroseksuele vrouw een cruciaal deel uit van je plot. Hoe heb jij daar als homoseksuele en, naar ik aanneem, hondstrouwe man research voor gedaan?

Watson «Eh, verbeelding is voor een schrijver natuurlijk cruciaal (lacht). Julia voelt zich gauw schuldig – da’s geen seksuele, maar een karakteriële zwakte – of sterkte, naargelang je standpunt. En er is haar zoon Connor: wil zij wel dat die een moeder heeft die in luxueuze hotelkamers sadomasochistische seks met wildvreemde mannen heeft? Toegegeven, daar heeft de doorsnee kinderloze homo geen last van. Misschien laat mijn stabiele relatie me juist toe om in mijn boeken loos te gaan. Maar uiteindelijk maakt het niet uit of het om hetero- dan wel homoseksuelen gaat: overspel is overspel.»

undefined

HUMO Er zijn toch cruciale verschillen: om te beginnen kunnen er bij onze homoseksuele medemens geen kinderen van komen.

Watson «Da’s waar. Maar het is toch mijn ervaring dat overspel begint bij een heel eenvoudige overweging die losstaat van je seksualiteit, namelijk: ben je een opportunist, en ben je bereid te liegen? Want overspel impliceert het leiden van een gecompliceerd, stressvol dubbelleven met tal van valkuilen en constant verbaal bedrog – vandaar de titel ‘Tweede leven’.»

HUMO Je hebt dus niet al je vriendinnen vlakaf gevraagd: ‘Vertel eens hoe dat gaat als je via een op seks gefocuste datingsite afspreekt met een wildvreemde’?

Watson «Nee, want niemand wilde toegeven dat ze dat ooit al had gedaan (grijnst). Een vriendin van me zei onlangs wel: ‘Al die vrouwen die ’s ochtends hun kinderen aan school afzetten en die vroeger allemaal wild waren, rondhoereerden, drugs namen, te veel dronken, te laat uitgingen, die denken nu allemaal: ‘Is that part of me dead? Ben ik alléén nog moeder? Ben ik oud? Is het allemaal voorbij?’’»

HUMO Da’s toch gulzigheid? Daar begint de echtscheiding: de vrouw of man die onverenigbare dingen wil.

Watson «Zo lijkt het vaak te gaan, ja. Een bijkomend gevaar is dat zulke mensen zich van hun wilde jaren alleen de hoogtepunten herinneren – wel het geweldige feest, maar niet de kater achteraf.»

HUMO Welke schuilnamen heb jij gebruikt toen je incognito op die datingsites inlogde?

Watson «Da’s een heel andere vraag (lacht). ’t Waren goeie, en wie weet moet ik er nog eens een beroep op doen. Ze lagen niet zover af van wie ik werkelijk ben.»

undefined

HUMO ‘Hi, I’m Ian McEwan.’

Watson «Nee, dat niet. Het is vroeger weleens gebeurd dat ik op het internet contact legde met een man en inging op zijn verzoek om bij ’m op bezoek te komen, maar dat ik onderweg dacht: ‘What the hell, wat ben ik aan het doen? Ik ken die vent helemaal niet!’ Eén van de aspecten van het internet dat me blijft fascineren, is die vrijheid. Je logt in en denkt: ‘Wie wil ik vandaag zijn?’ Of: ‘Welk aspect toon ik vandaag aan de wereld?’

»Ik ben wel van nature goedgelovig. Ik ben één van die mensen die lang heeft geloofd dat al die anderen op Facebook écht een ongelofelijk fascinerend en benijdenswaardig leven leiden. Terwijl iedereen daar natuurlijk z’n beste beentje voorzet en elke geposte foto van het parasailen op de Seychellen dient om anderen jaloers te maken. Of ken jij iemand die een foto post als hij op oudejaarsavond zielig in zijn eentje zit te snotteren?»

HUMO Je beschrijft hoe een vrouw ongemerkt masturbeert en klaarkomt terwijl haar echtgenoot naast haar in bed ligt. Niet onmogelijk, maar wel onwaarschijnlijk, lijkt me, tenzij hij in een diepe slaap is verzonken en het twee matrassen zijn. Of als hij onverschillig is.

Watson «Really? Ben je zeker? (lacht)»

HUMO Mannen kunnen het al helemaal niet ongemerkt. Maar to the point: hoe weet jij als homo hoe dat gaat? Is het jou al gelukt?

Watson «Da’s een heel persoonlijke vraag. Laten we zeggen dat het me zeker mogelijk lijkt dat een vrouw het doet, en dat ik het mij heb ingebeeld (grijnst). Een vriend – ook gay – maakte me er onlangs nog opmerkzaam op dat mijn beide boeken een scène bevatten waarin een vrouw masturbeert. Toeval, geloof me. Interessant is dat sommige mannen niet alleen overspel, maar ook dat soort masturbatie als een vorm van vreemdgaan zien, of toch als een belediging.»

HUMO Wat was de meest extreme of ongewone vorm van research die je ooit deed?

Watson «Extreem is het zeker niet, maar voor een homo wellicht wat ongewoon: ik heb weleens een beha omgedaan, om te weten hoe het voelt als je die open- en dichtknipt. Noem het bizar. Ik noem het grondig. Toegewijd (lacht).»

undefined

'Je bent pas een échte bestsellerauteur als je minstens één stalker hebt. Maar dan zou ik toch liever wat minder verkopen'

HUMO Een centraal gegeven in je beide boeken is: vertrouwen. Meer bepaald: wie kun je vertrouwen, en kún je wel iemand volledig vertrouwen? Dat, en seks. Want zeker ‘Tweede leven’ is zo niet ‘Fifty Shades of Grey’, dan toch zeker ‘Ten Shades of Grey’.

Watson «Well... Maybe five. Mijn agent, een vrouw, zei me toen ze de eerste drie hoofdstukken had gelezen: ‘Je bent de 51ste shade of grey aan het schrijven, hè?’ Ik heb ‘Fifty Shades of Grey’ niet gelezen en de film niet gezien. Maar het klopt dat ook mijn Julia zich laat verleiden tot een relatie waarbij het machtsevenwicht niet correct is, én waarin een graad van geweld en misbruik aan te pas komt.»

HUMO Je beschrijft in detail hoe Julia een verkrachtingsfantasie heeft op een manier die de vrouwelijke lezer toelaat om daar zonder schuldgevoel van te genieten.

Watson «Vind je? Ik ben er pas nog van beschuldigd dat sommige seksscènes respectloos tegenover vrouwen zijn, maar dat is een overreactie, geloof ik. Mij ging het erom dat een getrouwde vrouw van wie de zus net is vermoord, daardoor wordt gewekt: Julia wil voluit léven, ook al brengt dat risico’s met zich. Ik ben geen moraalridder, ik ben geneigd om te zeggen dat het oké is om over het even wat te fantaseren. Maar dan zal iemand zeggen: ‘O ja, ook over pedofilie?’

»Ik geloof wel dat langdurig extreme fantasieën koesteren de drempel voor het echte werk verlaagt, want vroeg of laat wil zo iemand z’n fantasie uittesten. Ik las bij wijze van research een boek van de Britse psychotherapeut Brett Kahr met als titel ‘Seks. In je hoofd mag alles’. That’s sooo out there! Ik was echt gechoqueerd. Eén voorbeeld: er blijken mensen te zijn die seksueel opgewonden raken van het fantaseren over het onthoofden van kinderen. Dark, dark stuff. Bestialiteit is blijkbaar iets voor watjes. Het lezen van dat boek gaf me het idee dat het mijne extreem tam en saai was (lacht).»

HUMO Op de duur dacht ik wel: ‘Als die Julia nog één stap zet zonder echtgenoot en politie in te lichten, moet ze niet bij mij komen klagen.’ Het woord politie valt pas op pagina 250. Ik had onze vrienden al op pagina 6 gebeld.

Watson «’t Is wel een thriller, hè, ik zeg niet dat alle vrouwen zoiets zouden doen. Al geloof ik wel dat veel mensen – vooral vrouwen – lang wachten met hulp zoeken uit schaamte, of uit angst niet geloofd te zullen worden. Dat laatste is niet voor niets een cliché in slechte thrillers: de echtgenoot die zijn ‘paranoïde’ of ‘hysterische’ vrouw niet ernstig neemt. Julia heeft ook te lang – alweer, zoals veel vrouwen – de illusie dat ze de situatie onder controle heeft. ’t Is een beetje zoals een alcoholverslaafde zo lang mogelijk wacht om de AA te bellen, want aansluiten bij de Anonieme Alcoholisten is toegeven dat je een probleem hebt.»

undefined

HUMO Ik dacht dat het geheim was dat je homoseksueel bent. Je heet Steve, maar je publiceert onder het aseksuele S.J. Watson. De schrijver zou een vrouw kunnen zijn.

Watson «Ja, dat dachten veel lezeressen van ‘Voor ik ga slapen’ ook. En de marketingafdeling vond die initialen wel prima. Zelf lig ik er niet wakker van.»

HUMO Waarvan wel? Er zijn twee soorten mensen, geloof ik: zij die bang zijn van dingen die pertinent niét kunnen en niét bestaan – monsters, vampiers, zombies – en zij die bang zijn van uitvergrotingen van de realiteit: de psychopathische buurman, de seriemoordenaar, de schizofrene vriendin...

Watson «Ha! Ik schrijf in elk geval boeken voor de tweede categorie. Ik denk dat ik vrij realistisch en pragmatisch ingesteld ben. Ik ben voorzichtig, en ik geloof in preventie. Ik loop niet over straat te zwaaien met m’n nieuwe peperdure gsm, maar ik draag m’n geld ook niet in een buideltje onder m’n kleren. Ik woon in Londen, niet de meest veilige stad ter wereld, hè. Maar ik ben meer het type dat voortdurend vreest dat zijn geliefden kanker zullen krijgen.»

Bakvis Steve

HUMO Een internationale bestseller als ‘Voor ik ga slapen’ vind je overal. Wat is de vreemdste plek waar je onverwacht tegen je eigen boek aanbotste?

Watson «Het boek is verschenen in bijna vijftig landen. Soms klinkt een bespreking in een literair programma op televisie als een opsporingsbericht over gangsters, en dan hoor ik plots mijn naam. Ik zag ook eens een Japans tv-programma waarin de presentatrices hysterisch ratelden terwijl ze ‘Voor ik ga slapen’ vasthielden. Het leek alsof ze het uitbeeldden, misbruik en moord inbegrepen (lacht).

»Ik werd ook al aangeklampt door een vrouw die zei: ‘Ik ben de echtgenote van Dr. Paxton.’ Vreemd, want dokter Paxton is een fictief personage. En zijn vrouw ook (lacht). Maar die dame heette echt zo, en haar man was ook een hersenspecialist die overleden was, en wellicht ook iets te verbergen had gehad. ‘Hebt u mijn man gekend?’ vroeg ze ademloos. Nee dus.

»Aangezien Christine, het hoofdpersonage in ‘Voor ik ga slapen’, aan geheugenverlies lijdt en elke volgende dag haar herinneringen aan de vorige zijn gewist, wilden heel wat lezers weten wat ze de dag ná het slot nog wist. Ik ben niet van plan om een vervolg te schrijven, dus ik zeg dan gewoon dat ik het niet weet. Nu, ik weet het wél, maar ik zeg het niet, ’t is spannender zo. Eén vrouw bleef maar aandringen, eerst op Twitter, daarna in e-mails en brieven, en plots stond ze voor m’n deur – it got quite heated. Toen ik het aan m’n uitgever vertelde – niet in Engeland, maar in een ander land – bleek dat ook die door dat mens werd bestookt met e-mails én bezoekjes.»

undefined

'Langdurig extreme fantasieën koesteren verlaagt de drempel voor het echte werk, want vroeg of laat wil zo iemand z’n fantasie uittesten'

HUMO Ken je het verhaal ‘Misery’ van Stephen King?

Watson (ongemakkelijk lachend) «Jaja, de psychopathische fan die haar favoriete schrijver gijzelt en hem dwingt een vervolg op haar favoriete boek te schrijven, met verstrekkende gevolgen. Die uitgever grapte nog: ‘Die vrouw zal ongetwijfeld woedend opdagen op je volgende signeersessie.’ Waarop ik er uitflapte: ‘Hopelijk zonder mes.’ Maar het is natuurlijk niet grappig. Iemand anders zei me: ‘Je bent pas een échte bestsellerauteur als je minstens één stalker hebt.’ Dan verkoop ik liever wat minder.»

HUMO Had je al een rolbezetting voor de filmversie in gedachten toen je het boek schreef? Het pr-antwoord zou luiden: ‘Nicole Kidman en Colin Firth waren altijd al mijn ideale acteurs’, dus dat telt niet.

Watson «Toen ik het boek schreef, had ik alleen ‘mijn’ Christine voor ogen, niet één bepaalde bekende actrice. Tijdens de eerste meeting met de producer en de regisseur vroeg ik wat voor iemand ze in gedachten hadden en toen vielen namen als Cate Blanchett, Kate Winslet, Angelina Jolie en Nicole Kidman. Ik viel van m’n stoel want ik dacht dat het een arthousefilm zou worden, met acteurs van tweede of derde garnituur. Maar tegelijk dacht ik: ‘Geen van die beroemde sterren lijkt op de Christine in mijn hoofd.’»

HUMO Regisseur Rowan Joffe beweert dat jij, toen je de film voor het eerst zag, dacht dat ze een andere dader dan die in het boek gekozen hadden.

Watson «Dat is waar. Zelfs eerder al, toen ik het script las, was ik in de war. In de scène aan de pier, wanneer Dr. Nash de spuit uit z’n tas haalt, flapte ik eruit: ‘My God, it’s him!’ Vervolgens zonk ik door de grond omdat ik klonk als een bakvis van 12. Ik schrok ook toen in de film Colin Firth z’n vrouw voor het eerst hard slaat. Omdat Colin hier voor het eerst een baddie speelt – in de ogen van de vrouwen wereldwijd is hij nog steeds Mr. Darcy uit ‘Pride and Prejudice’, en in de ogen van de mannen de koning uit ‘The King’s Speech’.

»Mijn reactie bewijst dus dat ik de meest goedgelovige kijker ter wereld ben, die zelfs op een dwaalspoor wordt gebracht terwijl hij de verfilming van z’n eigen verhaal bekijkt. Ofwel hebben die filmlui hun werk perfect gedaan. Ik ben een paar keer op de set geweest, en ik was zeer onder de indruk, vooral van Nicole Kidman.»

undefined

HUMO Meestal wordt de schrijver van de set geweerd – hij wordt gezien als een betweter die de sfeer verpest, ook al is het zijn verhaal.

Watson «Daar was ik me van bewust, dus ik heb me koest gehouden. Ik wachtte altijd tot Nicole mij aansprak, want ik was doodsbang om haar concentratie te verstoren. Zij gaat diep, geloof me. Soms vergat ik dat ze acteerde en wilde ik Christine helpen. Soms wist ik niet waar ik moest kijken. Van die scène waarin Colin haar slaat, hebben ze twintig takes opgenomen. Nicole veranderde soms ter plekke een repliek, en haar vondst was bijna altijd beter dan het origineel. Op de duur zei ze: ‘Zoiets zou Christine nooit zeggen.’

»Ik zei ook van één oneliner in de film: ‘Dat is mijn favoriete repliek uit het hele boek!’ Pijnlijk, want die komt niet voor in ‘Voor ik ga slapen’, hij werd pas op de set aan het scenario toegevoegd. Als Dr. Nash haar over haar overspel vertelt, werpt Christine tegen: ‘Ik ben niet het soort vrouw dat overspel pleegt.’ Waarop hij droog tegenwerpt: ‘How would you know?’ En inderdaad, hoe kan ze daar zeker van zijn? Ze heeft geen zelfkennis, want elke volgende dag is ze de vorige vergeten! Alhoewel... Nu twijfel ik. Misschien zit die repliek wél in het boek – ik heb het al twee jaar niet meer gelezen.»

Ballerina Steve

HUMO Jij hebt vroeger in een hospitaal gewerkt. Het verbaast me dat je dat niet als decor nam voor een moord: weerloze comapatiënten, geknoei met medicijnen, moordenaars die op de gang een doktersjas hebben gestolen...

Watson «Ik werkte soms, maar niet permanent in een ziekenhuis. Ik was therapeut, ik werkte met slechthorende kinderen. Ik had geen contact met mensen van de spoedafdeling of de neurochirurgie, en dat lijken me de afdelingen die het meest gelegenheid bieden voor... general creepiness. Ik heb wel met chirurgen samengewerkt en in ‘Tweede leven’ is het personage Hugh een amalgaam van al die chirurgen. Maar zijn werk blijft op de achtergrond – da’s ook mooi, vind ik: een goudmijn onaangeboord laten en je concentreren op wat er náást de goudmijn gebeurt. Wat ik Hugh heb meegegeven, is de onvrede die ik bij veel chirurgen heb vastgesteld: in hun ogen zijn patiënten en hun familie vaak lastposten. Zoals een politieman vindt dat het papierwerk zijn eigenlijke job saboteert. En niet onterecht: vaak slooft een chirurg zich ongelofelijk uit, maar verwachten onredelijke mensen uitsluitend mirakels, en als die uitblijven, slaan ze tilt.»

HUMO Hoe heeft de razendsnel evoluerende technologie jouw thrillers beïnvloed?

Watson «Je hebt natuurlijk Twitter, Facebook, Skype en al die datingsites. Maar pas toen ik hoorde dat er een app bestaat waarmee je kunt zien waar iemand zich bevindt – een soort Google Earth voor personen – kwam de plot voor ‘Tweede leven’ in een stroomversnelling. Ik noem die app Vriendenvinder in het boek. Stel dat je niet weet dat één van je vijanden kan zien waar jij op dit moment bent. Of dat iedereen het weet, behalve jij...

»Het blijft mij verbazen hoeveel informatie mensen over zichzelf vrijgeven op het internet, ook al weet onderhand zelfs de grootste kluizenaar dat dat risicovol is. Skype is nog zoiets: je ziet de ander op het scherm terwijl je belt, en terwijl je praat, wordt je gesprekspartner voor je ogen vermoord. In real time, maar je bent machteloos want jij bevindt je elders, of je wéét niet eens waar je gesprekspartner precies is... Het verbaast me dat het niet méér gebeurt. Je kunt dan de politie bellen, maar tegen de tijd dat die de beller heeft opgespoord, is die al een lijk.»

HUMO Als ze ooit een chip inplanten waarmee de autoriteiten te allen tijde kunnen zien waar iedereen is, wordt misdaad haast onmogelijk. Dan kun je alleen nog historische thrillers schrijven.

Watson «Ach, tegen die tijd ben ik binnen (lacht). Er zijn trouwens nu al zoveel veiligheidscamera’s dat het al ongeloofwaardig is als iemand zomaar verdwijnt.»

HUMO Ben jij het type ijsman of het type neuroot als je schrijft? Leef je wippend op je stoel mee met je personage, of heb je, zoals Graham Greene het ooit verwoordde, ‘een splinter ijs in je hart’?

Watson «Mijn echtgenoot zou nu antwoorden dat ik een stuk neurotischer ben dan ik wil toegeven (lacht). Maar ik word niet hysterisch. Ik werk aan een plot zoals ik een auto in elkaar zou zetten. Werkt dit onderdeel hier niet? Mmm... Misschien daar wel, of misschien moet ik het andersom inschroeven.»

HUMO Welk tweede leven zou jij eigenlijk willen leiden?

Watson «Ik zou meer willen reizen. Toen ik jonger was, wilde ik een rockster zijn – ik dweepte met Morrissey en David Byrne. Maar straks ben ik 45, dus dat zit er niet meer in.»

HUMO De Britse excentrieke schrijver en acteur Quentin Crisp zei ooit: ‘Het is zinloos om je hele leven varkens te kweken en dan te zeggen: ‘Eigenlijk was ik voorbestemd om ballerina te worden.’’

Watson «Precies. Ballerina, dat wilde ik worden – het kán nog (lacht).»