Saint Amour: schrijvers over hun wondermiddelen tegen liefdesverdriet

Niet één emotie is zo universeel en van alle tijden als liefdesverdriet. Antropologisch onderzoek bij 166 verschillende culturen, van Siberië tot het Amazonewoud, toont aan dat 99% van de samenlevingen vertrouwd zijn met liefdesverdriet. Wij willen maar zeggen: u bent heus niet de enige. Met Saint-Amour in aantocht vroegen wij vier schrijvers en één presentatrice naar hun ervaringen met ldvd: 'Mensen op wie je niet verliefd bent, zijn niet de moeite waard om te kennen.'

Gerrit Komrij: 'Kip eten'

Gerrit Komrij, Neerlands voormalige Dichter des Vaderlands, heeft in tientallen sonnetten de liefde en haar lagen en listen bezongen, onder meer in 'Stille Liefde': 'Ik voel - als ik een blik op je mag werpen - / Geen vlinders in mijn buik maar haaientanden / En tor en wesp en kever doen een scherpe, / Massieve aanval op mijn ingewanden.'

HUMO En Slauerhoff dichtte: 'Arm hartje, klaag maar: De liefde is eindeloos wreed. Je krijgt haar niet en haat ze/Of je krijgt haar wel en gaat ze/Toch later weer weg en verlaat ze/Het hartje dat haar beminde. Nooit komt er een einde aan het leed.'

GERRIT KOMRIJ « Ik zou de woorden 'arm hartje' niet over mijn lippen krijgen, laat staan dat ik zo'n arm hartje zou toespreken. Maar een verschrikkelijke cirkelgang is het voor mij wel: ik mag niemand zonder er meteen verliefd op te worden, en ik mag iedereen die zich zonder al te hinderlijke hoektanden, hamertenen of misvormingen aan mij voordoet. Mensen op wie je niet verliefd bent, zijn niet de moeite waard om te kennen.»

HUMO Wie dikwijls verliefd wordt, zal ook vaker getroffen worden door liefdesverdriet.

KOMRIJ « Ja, maar omdat mijn liefde noodgedwongen dus nogal oppervlakkig en gefragmenteerd is, is mijn liefdesverdriet dat ook. Ik heb nooit de bedoeling, de moed of de brutaliteit om mijn liefde te bekennen, dus de ander weet nooit iets van mijn liefde noch liefdesverdriet af. Wat het dubbel zo verschrikkelijk maakt.»

HUMO Wat is de remedie tegen liefdespijn, if any?

KOMRIJ « Het water inlopen. Aan de gaspijp gaan liggen. Een stevig stuk touw opzoeken. Aids najagen. Kip eten. Volstaat dat?»

HUMO De volksmond wil dat de tijd alle wonden heelt. Is dat zo?

KOMRIJ « Ja. De tijd heelt zelfs de herinnering aan het sublieme, en het besef dat je maar één leven hebt. Dat is het toppunt van verschrikkelijkheid, vind ik.»

HUMO Volgens Ali Ibn Abbas, beroemd geneesheer uit de tiende eeuw, moeten liefdeszieken veel baden en paardrijden. Lijkt u dat iets?

KOMRIJ « Ik ben geneigd Arabieren op hun woord te geloven, vooral in liefdeszaken (lachje). Ik kan helaas niet zwemmen en ik heb ook geen paard.»

HUMO U hebt wel een levenspartner, Charles. Nu is verlatingsangst de nachtmerrie van vele geliefden. In 'Niets te verliezen en toch bang' noteert Renate Rubinstein: 'Verlaten worden is een van de meest ontwrichtende ervaringen die in het ontwikkelde Westen bestaan.' Ligt u er nooit van wakker dat Charles op een dag de deur van uw fraaie huis in Portugal achter zich dichttrekt en zegt: 'Gerrit, 't was fijn, bedankt, tot ziens'?

KOMRIJ « Goh, ik heb een hond die al aan verlatingsangst lijdt als ik achter een opengevouwen krant zit (lachje).

» Maar om op uw vraag te antwoorden: ik lig daarvan wakker sinds de eerste dag dat Charles en ik samen waren, en de gedachte raakt geen moment uit mijn hoofd. Anderzijds: verlatingsangst houdt de liefde gaande. 't Hoeft ook geen nachtmerrie te zijn, je kunt het gewoon met open ogen beseffen. Wat heeft liefde te maken met vanzelfsprekendheid, met een verzekeringspolis? Liefde is onvoorspelbaar en onvoorstelbaar. Liefdesverdriet hoort onverbrekelijk bij liefde; het is er misschien wel een ander woord voor.»

HUMO De medische wetenschap experimenteert met pilletjes, poedertjes en tabletjes tegen liefdespijn.

KOMRIJ « Vind ik maar niks. Als je het verdriet verdooft of uitschakelt, herken je ook de liefde niet meer. Zou je nog wijn willen drinken als het smaakte als melk?»

HUMO De wereldliteratuur telt vele verhalen over eros en thanatos, zoals 'Tristan en Isolde'. Is de dood als ultieme uitweg bij liefdesverdriet niet wat extreem?

KOMRIJ « Ik wil eigenlijk altijd dood, liefdesverdriet of niet. Maar het knaagt aan me dat ik, eenmaal dood, niet meer gelukzalig dood kan willen zijn. Dus stel ik het even uit. Hunkeren naar wat je niet hebt is een belangrijke drijfveer.»

HUMO U hebt voor uw bloemlezingen honderden, duizenden gedichten gelezen. Wat is het ultieme gedicht over liefdesverdriet?

KOMRIJ « Neemt u me niet kwalijk dat ik het bescheiden en simpel en overzichtelijk houd en begin bij mezelf. Dan vind ik in het gedicht 'Stille liefde' mijn aard het best terug. Verder kan en mag ik niet gaan.

» Mag ik wel van de gelegenheid gebruikmaken om even te zwaaien naar die mooie jongen die ik laatst zag op een parkeerterrein in Rukkelingen-aan-de-Jeker? Hij weet niets van mijn liefde, maar hij staat rechtop in mijn lijf als een bevroren fakkel.»