‘Samuel Paty werd een doelwit omdat hij was wie hij was: een leraar die boven alles van zijn leerlingen hield’

Exact een jaar geleden werd de Franse leraar Samuel Paty onthoofd nadat hij zijn leerlingen spotprenten van de islamitische profeet Mohammed had laten zien. Humo sprak met de advocate van de familie Paty.

Verschenen in Humo op 30 maart 2020.

‘Ik heb gelogen,’ bekende Z., een 13-jarig meisje uit een voorstad van Parijs. Ze was niet op school toen Samuel Paty twee spotprenten van de profeet Mohammed aan zijn leerlingen liet zien en de moslims zogezegd verzocht de klas te verlaten. De vader van Z. geloofde haar leugens, maakte er een video over en anderhalve week later was de leraar onthoofd. Virginie Le Roy, advocate van de familie Paty: ‘De bekentenis van Z. maakt me boos.’

Z. had haar leugens al enkele maanden geleden aan de speurders opgebiecht, maar het nieuws lekte nu pas uit in Le Parisien. Groot nieuws in Frankrijk, waar de moord op Samuel Paty een nationaal trauma is: vrijdag 16 oktober 2020 was het Nine-eleven van het Franse onderwijs. Met de dood van de leraar leken de waarden van de republiek in het gedrang te komen: wie zou voortaan in de klas nog over het recht op vrije meningsuiting durven spreken? Een staatsbegrafenis, met president Emmanuel Macron als eerste spreker, was vanzelfsprekend.

In een Parijs kantoor verheft Virginie Le Roy, de advocate van de familie Paty, haar stem als ze het over de onthullingen heeft. Voor haar waren het helemaal geen onthullingen: ze wist al veel langer dat Z. had gelogen. En ook Paty zelf heeft het nog geweten.

VIRGINIE LE ROY «De positie van Z. was van meet af aan onhoudbaar. Getuigen verklaarden dat ze niet aanwezig was in de klas van Samuel Paty op dinsdag 6 oktober 2020, toen hij de leerlingen twee spotprenten van Charlie Hebdo liet zien in een les over het recht op vrije meningsuiting. Er was ook hard bewijs dat Z. afwezig was: haar moeder had op 6 oktober een ziektebriefje voor haar getekend.

»Dus: Z. had de cartoons niet gezien. Ze verzon dat Samuel Paty de moslimleerlingen had aangespoord om de klas te verlaten of hun hoofd af te wenden. Maar dat had hij níét gedaan. Hij had gevraagd dat de leerlingen die zich door de spotprenten beledigd zouden kunnen voelen, tijdelijk de klas zouden verlaten of het hoofd afwenden.

»De vader van Z. heeft de leugens van het meisje met de hulp van een islamistische agitator verspreid. Hij had beter moeten weten. Als het ziektebriefje van zijn dochter getekend is, betekent het dat de ouders op de hoogte waren van haar afwezigheid op school.»

HUMO Haar ouders of haar moeder?

LE ROY «De vader van Z. beweert nu dat zijn acties waren ingegeven door het verlangen om zijn dochter te beschermen: ‘Ik wilde Samuel Paty niet beschadigen.’ Sorry, dat slaat nergens op: hij wist dat zijn dochter niet in de klas was geweest.

»Op woensdag 7 oktober, één dag na die les, worden de ouders van het meisje op school verwacht voor een gesprek met de directrice. Z. vertoont al een tijdje gedragsproblemen en spijbelt. De ouders van het meisje dagen niet op voor het gesprek, en de directrice besluit Z. voor twee dagen van school te sturen. De straf, mét opgave van redenen, wordt aan de ouders meegedeeld per brief en sms. Tussen haakjes: het meisje had al van heel wat leerkrachten straf gekregen, maar niet van Samuel Paty, in tegenstelling tot wat ze daarover zelf in de media heeft verklaard.

»Op donderdag 8 oktober meldt de vader van Z. zich op school, in het gezelschap van S. (Abdelhakim Sefrioui, boegbeeld van de radicale islam; Virginie Le Roy spreekt ‘wegens het geheim van het onderzoek’ zijn familienaam niet uit, red.). Ze willen een gesprek met de directrice, maar die is druk bezig: ze moeten een uurtje wachten. Later zal de vader van Z. daarover in een video zeggen: ‘Als wij Joden waren geweest, hadden ze ons niet laten wachten.’ Bon, de directrice ontvangt de vader, die Samuel Paty aanklaagt. Hij wijt het gedrag van zijn dochter aan het verzet van moslimleerlingen tegen het vertonen van de spotprenten.

»De directrice legt hem in detail uit hoe het allemaal, tijdens de afwezigheid van zijn dochter, in zijn werk is gegaan. Meneer Paty heeft een les gegeven die deel uitmaakt van het officiële leerprogramma van de derde- en vierdejaars: ‘Maatschappelijke en morele vorming: spotprenten’. Daarna stelt de directrice voor om Samuel Paty te ontmoeten en het uit te praten. De vader weigert botweg.

»Men heeft Samuel Paty ervan beschuldigd dat hij die spotprenten gratuit zou hebben vertoond, als een soort provocatie. Dat is helemaal fout. Spotprenten maken deel uit van het officiële Franse leerprogramma. Verwijt een leraar niet dat hij zijn werk doet. Niemand had het in pedagogisch opzicht ook beter aangebracht dan Samuel Paty op die dag: ‘Est-ce qu’on est Charlie, est-ce que l’on n’est pas?’

»De ironie wil dat Paty zelf het ultieme argument heeft aangereikt om anti-Charlie te zijn: ‘Als je een spotprent publiceert, kun je misschien een aanslag van terroristen uitlokken.’ Dat heeft hij letterlijk tegen zijn leerlingen gezegd.»

HUMO U wist al lang dat het meisje loog, maar ook Samuel Paty was op de hoogte, blijkt uit zijn mailverkeer.

LE ROY «Samuel Paty heeft in mails naar collega’s en politiemensen altijd volgehouden dat hij de moslimleerlingen niet apart heeft aangesproken. Als één ding duidelijk wordt, is het wel dat Paty een man van zijn woord was. Ook al zijn de bekentenissen van Z. halfslachtig en maken ze me boos, ze herstellen Paty in zijn eer.»

HUMO Waarom noemt u de bekentenissen halfslachtig?

LE ROY «Als je in zo’n zwaar dossier toegeeft dat je hebt gelogen, vertel je er niet bij dat je het hebt gedaan omdat je je ouders niet wilde ontgoochelen. Of omdat je, in weerwil van jezelf, plotseling tot ‘woordvoerder van de klas’ werd aangeduid. Woordvoerder van wat? Van een leugen? Van iets wat zich niet heeft voorgedaan? Z. neemt geen verantwoordelijkheid voor haar uitspraken. Ze had beter gezegd: ‘Ik ben verstrikt geraakt in een web van leugens.’ Dat zou ik van een meisje van 13 aanvaard hebben.»

NAAKTE PROFEET

HUMO Zullen we nog eens heel precies nagaan hoe het is gelopen? Op maandag 5 oktober kondigt Samuel Paty in de klas aan dat hij ’s anderdaags twee spotprenten zal laten zien.

LE ROY «De les over vrijheid van meningsuiting en spotprenten had hij in twee delen opgesplitst. Het eerste deel ging over de vrijheid van de pers: censuur, propaganda, die dingen. Aan het einde van de les zei hij: ‘Morgen zal ik jullie ook even twee spotprenten laten zien.’ Zo deed hij het al vijf jaar lang, op precies dezelfde manier. In al die tijd had zich niet één incident voorgedaan.»

HUMO Zegt hij al op 5 oktober dat leerlingen de klas zullen mogen verlaten?

LE ROY «Nee, dat doet hij pas op 6 oktober, als hij het tweede deel afwerkt. De aanstootgevende spotprent waar iedereen het over heeft (een naakte profeet op zijn knieën, met een ster in zijn bilnaad, een tekening van Coco uit Charlie Hebdo, red.), toont hij met een overheadprojector gedurende minder dan twee seconden. Uit de klas komt geen enkele reactie, op wat gegrinnik na: een naakte man met zijn billen in de lucht is grappig voor jongeren van die leeftijd. En gelukkig maar, zou ik zeggen. Maar alles verloopt die dag opperbest: er is geen onrust in de klas.»

HUMO Waarom wijdt Paty dan één dag later, op woensdag 7 oktober, een les aan zijn pedagogische aanpak? Dat lijkt op een verantwoording.

LE ROY «Nee, dat gebeurt pas op donderdag 8 oktober. Die les komt er omdat op woensdag de eerste klachten zijn binnengekomen op school. En donderdagochtend maken S. en de vader van Z. hun opwachting. De school komt er snel achter dat S. een islamistische agitator is. De directrice brengt haar oversten op de hoogte, ze belegt een vergadering met de leerkrachten en overlegt hoe de school er het best op reageert. Ze nemen het meteen au sérieux.»

HUMO De directrice was niet bang.

LE ROY «Ze heeft het heel goed gedaan, in alle opzichten: proactief, gedecideerd, dapper.»

HUMO Zeker als je het vergelijkt met enkele collega’s van Paty, die hem onmiddellijk met de vinger wezen.

LE ROY (knikt) «Vrijdag bezoekt de directrice Samuel Paty thuis om na te gaan of hij oké is. Ze vraagt hem voortaan niet meer alleen naar het werk te komen. Zelf komt ze intussen elke ochtend om zeven uur naar school omdat ze, als gevolg van de dreigementen van S., bang is voor opstootjes en manifestaties.

»Ze beseft dat het ontspoort. In de video’s die de vader van Z. heeft opgenomen, wordt Paty neergezet als een smeerlap. Dat woord gebruikt hij ook. Paty wordt ervan beschuldigd dat hij de psychische integriteit van de kinderen heeft beschadigd. Eerlijk gezegd: als je de video’s van de vader bekijkt zonder de zaak te kennen, zou je denken dat Paty kinderen heeft misbruikt.»

HUMO Het zijn goed gemaakte video’s?

LE ROY «Très accrocheuses. Ze nemen je mee op sleeptouw. Ze zijn een vehikel voor woede en verontwaardiging, en meer zelfs: ze zijn een oproep tot haat. En zo hebben ze ook gewerkt.»

HUMO Volgens u is er een rechtstreeks verband tussen de video’s en de aanslag?

LE ROY «Uiteraard.»

HUMO Wat maakt u zo zeker?

LE ROY «De hele affaire had binnen de schoolmuren moeten blijven. Maar ze is ontsnapt in een leugenachtige en hatelijke vorm. S. verspreidt in het weekend van 10 en 11 oktober een lange video, waarin hij de beelden van de vader van Z. verwerkt. S. is een expert: hij weet al heel lang hoe je de hendels van de propaganda bedient en een jong publiek overtuigt. De titel van zijn video luidt: ‘De islam en de profeet beledigd in een college: het echte separatisme’.

»Dat doet hij op een tijdstip dat Al Qaeda, naar aanleiding van het proces van Charlie Hebdo (dat in september 2020 is begonnen, red.) en de hernieuwde publicatie van de spotprenten, lone wolves heeft opgeroepen aanslagen in Frankrijk te plegen. Ik ben de laatste om te twijfelen aan de intelligentie van S. Hij wist perfect wat hij deed: hij maakte van Samuel Paty een levend doelwit.»

HUMO Paty werd een doelwit omdat hij brute pech had?

LE ROY «Het is allesbehalve een kwestie van pech.»

HUMO Ik bedoel: hij was maar een gewone man, onbekend bij het grote publiek. Een welwillende leraar.

LE ROY «Welwillend: dat hebt u goed gezegd. Een leerkracht die de geesten van zijn leerlingen wilde verruimen. Een nieuwsgierige man. Ik zal u een anekdote vertellen: toen zijn ouders met vakantie in Tunesië waren, vroeg hij hun een exemplaar van de Koran mee te brengen.»

HUMO Hebben ze dat gedaan?

LE ROY (knikt)

HUMO Heeft hij de Koran ook gelezen?

LE ROY «Jazeker. Samuel Paty heeft ook contact opgenomen met het Institut du monde arabe (IMA) om op school Arabische bandjes te laten afspelen. Samuel Paty, c’est l’homme qui s’interesse à l’autre. Hij is in de eerste plaats met de anderen begaan. Hij reikt jonge mensen gereedschap aan om voor zichzelf te leren denken. Een humanist in de ware zin van het woord: rustig en anoniem, maar overtuigd van zijn waarden.»

HUMO Is het dan geen pech dat uitgerekend hij op de radar van islamisten verschijnt?

LE ROY «Pech? Als je iemand via sociale media uitroept tot dé vijand van de islam, een man die de profeet en de islam beledigt, hitst dat heethoofden op. Paty had het perfecte profiel om een doelwit te vormen, op grond van het communiqué dat Al Qaeda op 11 september 2020 had uitgevaardigd. Vergeet ook niet dat op 25 september een 18-jarige man twee mensen met een hakmes had aangevallen voor het oude redactiegebouw van Charlie Hebdo.»

GETROUWD MET JIHADI

HUMO S. wist wat hij deed, zegt u. Wist de vader van Z. dat ook?

LE ROY «Dat zal het onderzoek uitwijzen.»

HUMO Wat denkt u zelf?

LE ROY «De context kon niemand ontsnappen. Het geweld dat uit zijn woorden spreekt, is niet gerechtvaardigd. In één van zijn video’s noemt hij de naam van Paty en het adres van de school – S. neemt het in zijn derde video over.»

HUMO Wist Z. wat ze deed?

LE ROY «Ik heb geen idee wat er in het hoofd van een minderjarig meisje omgaat. In dit dossier heb je heel wat minderjarigen, laten we dat in alle rust en met terughoudendheid bekijken.»

HUMO Nu hebt u het over de leerlingen die de moordenaar, Abdoullakh Anzorov, op de dag van de aanslag – vrijdag 16 oktober – hebben aangewezen wie Samuel Paty was.

LE ROY «Enkele leerlingen hebben, in ruil voor geld, samen met Anzorov op Paty gewacht tot hij de school verliet.»

HUMO Hebben zij vooraf contact met Anzorov gehad?

LE ROY «Daar weet ik niets van.»

HUMO Ook Z. niet?

LE ROY «Le Nouvel Obs heeft geschreven dat één van de leerlingen Z. heeft opgebeld, terwijl hij samen met Anzorov wachtte tot Paty de school zou verlaten. Hij zette de luidspreker aan en vroeg Z.: ‘Ben je zeker van wat je hebt verteld?’ Z. bevestigde dat. Anzorov heeft dat gesprek gehoord.»

HUMO Wist Z. dat Anzorov meeluisterde?

LE ROY «Z. beweert van niet. In elk geval: ze herhaalt haar leugen één uur vóór de moord op Samuel Paty.»

HUMO Wist de leerling die met Z. heeft gebeld waarom Anzorov ter plaatse was: om Paty een lesje te leren of om hem af te maken?

LE ROY «Nogmaals, het is te vroeg om daar uitspraken over te doen. Het gaat over leerlingen van 13 of 14 jaar, het is ingewikkeld.»

HUMO Drie leerlingen zouden Anzorov geholpen hebben.

LE ROY «Er zijn vijf leerlingen in verdenking gesteld.»

HUMO Hoeveel hebben er geld gekregen?

LE ROY «Het geld is onderling verdeeld.»

HUMO 300 euro gedeeld door vijf?

LE ROY «Het waren meer dan vijf leerlingen onder wie het geld is verdeeld. (Zwijgt) Ik behandel veel terrorismedossiers. Het dossier van de Bataclan is veel eenvoudiger: een commando vliegt uit Syrië over, voert een aanslag uit zoals gepland door Islamitische Staat, en klaar. Dit is een interne kwestie die op sociale media tot ongehoorde proporties uitgroeit. Anzorov, die volop aan het radicaliseren is, komt in actie. Hij krijgt hulp bij de aankoop van wapens. En dan heb je ook nog jonge leerlingen die dingen doen waar je het koud van krijgt. In deze zaak komen veel verschillende elementen samen.»

HUMO Kenden de vader van Z. en Anzorov elkaar?

LE ROY «Ze hebben elkaar ge-sms’t in de week vóór het misdrijf. Anzorov neemt op vrijdag 9 oktober contact op met de vader, nadat hij de video heeft gezien waarin die zegt: ‘We mogen onze profeet niet laten beledigen’, en zijn telefoonnummer achterlaat met de melding: ‘Als je wilt steunen, bel me.’»

HUMO Wat stond er in die sms’en?

LE ROY «Ik ga het geheim van het onderzoek niet schenden.»

HUMO Voelde Samuel Paty het onheil naderen?

LE ROY «Dat schrijft hij in een mail aan zijn collega’s op zondag 11 oktober: ‘Ik word fysiek bedreigd door plaatselijke radicale moslims.’ De spanning loopt op. Een dag eerder zijn zijn naam en het adres van de school op sociale media gegooid.»

HUMO Waarom is hij niet voldoende beschermd?

LE ROY (glimlacht)

HUMO Heeft men het gevaar onderschat?

LE ROY «Heeft men het gevaar onderschat, verkeerd beoordeeld, te laat beoordeeld? Ik heb geen antwoord op die vraag. Niet omdat ik ze nog niet heb gesteld.»

HUMO Er waren anders wel genoeg alarmerende gegevens: Anzorov radicaliseerde zienderogen op sociale media, en de halfzus van de vader van Z. was naar Syrië vertrokken.

LE ROY «Daar is ze nog altijd. Vijf jaar geleden is ze vertrokken: ze is getrouwd met een jihadi, van wie ze twee kinderen heeft. Als die man sterft, hertrouwt ze met een andere jihadi. Momenteel zit ze opgesloten in een kamp.»

TWEEHONDERD DODEN

HUMO En dan heb je nog Abdelhakim Sefrioui.

LE ROY «Een man die in het oog springt met mediatieke acties rond welomschreven thema’s: tegen het verbod op de hoofddoek, bijvoorbeeld, of tegen het verbod op de bouw van een moskee. Met het collectief Cheikh Yassine heeft hij ooit de executie van Palestijnse kinderen met kalasjnikovs nagespeeld in hartje Parijs. Faut le faire.»

HUMO In de Franse pers wordt hij neergezet als een oude compagnon de route van radicaal-links. Een product van ‘het islamogauchisme’ waar nu zoveel over te doen is.

LE ROY (zucht)

HUMO U houdt niet van die benaming?

LE ROY «Het is een term die riekt naar politieke recuperatie. Ik ben advocate, ik doe niet aan politiek. Voor mij is het een fout debat. Ik heb twee vragen waarop we zo snel mogelijk een antwoord moeten verzinnen. Eén: hoe ga je om met de radicale islam, die overal naar binnen sijpelt? En twee: hoe verbind je mensen weer? Terroristen blijven een kleine minderheid van de bevolking.

»Sinds 2015 word ik in beslag genomen door terrorismedossiers. Ik kan u verzekeren: ik heb veel leed gezien. Vanochtend heb ik urenlang met een vrouw gesproken die gewond raakte in de Bataclan. Zes jaar later zegt ze dat ze in de concertzaal is gestorven: ‘Het lijkt alsof ik leef, maar ik ben dood: ik weet niet meer wat ik doe.’ Moeten we het menselijke aspect niet vooropstellen in plaats van onszelf te verliezen in eindeloze discussies over islamogauchisme of het recht op beledigende spotprenten maken of tonen? Het menselijke is het enige wat ons verenigt.

»In het dossier-Paty zie ik de nood aan transparantie en waarheid. Je moet de dingen vertellen zoals ze zich hebben voorgedaan. Daar hoeft geen politieke laag bovenop te komen.»

HUMO Helemaal duidelijk. Maar waarom hadden de inlichtingendiensten niet door dat er gevaar dreigde?

LE ROY «Ze hadden het moeten zien (lacht).»

HUMO U glimlacht weer.

LE ROY «Nogmaals: er is nood aan transparantie en waarheid in dit dossier. We hebben inmiddels een rapport van het ministerie van Nationale Opvoeding.»

HUMO Maar niet van Binnenlandse Zaken.

LE ROY «Dat zal er niet komen.»

HUMO Waarom niet?

LE ROY «In het rapport van Nationale Opvoeding hebben twee dingen me getroffen. Ten eerste de conclusie: ‘Samuel Paty heeft de moslimleerlingen aangewezen.’ Dat was fout én onverantwoordelijk: olie op het vuur. L’ Humanité titelde bij de publicatie van het rapport zelfs: ‘Paty seul coupable’ – Paty heeft het zelf gezocht. Dat heeft me pijn gedaan. En dan die andere conclusie: ‘De aanslag tegen Samuel Paty was niet te voorzien.’ Sinds wanneer is het de taak van het ministerie van Nationale Opvoeding om aanslagen te voorspellen? Daarom zeg ik u: er komt geen rapport van Binnenlandse Zaken.»

HUMO Samuel Paty had het zelf, in een gesprek met een inspecteur van het ministerie van Nationale Opvoeding, over ‘onhandigheid’ van zijn kant. De inspecteur schreef achteraf in zijn rapport: ‘Paty beheerst het principe van de neutraliteit niet.’

LE ROY «Dat is de persoonlijke interpretatie van die man. Daar ga ik niet over redetwisten. Wat zijn ‘onhandigheid’ betreft: Paty heeft dat aan het eind van een lange discussie verklaard, oké. Maar waar gaat het om? Paty heeft zijn leerlingen beschermd met het voorstel de klas te verlaten of de ogen af te wenden. Moeten we, volgens het ministerie van Nationale Opvoeding, een leerkracht afrekenen op het feit dat hij te voorzichtig is met zijn leerlingen? Het is op den duur absurd.

»Je kunt niet van Samuel Paty een nationale held maken, die van de president een postume hommage krijgt, en hem tegelijk verwijten dat hij te voorzichtig met zijn leerlingen is. Het is het één of het ander. Hem verwijten dat hij de spotprenten van Charlie Hebdo laat zien, is helemaal onzinnig.»

HUMO Is dat niet hét probleem: kun je die spotprenten nog wel laten zien?

LE ROY «Dat denkt iedereen stilaan: het komt door de spotprenten, we mogen ze niet meer laten zien. Excuseer me, maar dat discours aanvaard ik niet. We hebben met terroristen te maken. Als een terrorist wil toeslaan, zal hij dat doen – hij wil angst verspreiden. En daarvoor zoekt hij een voorwendsel. Als een spotprent dat niet meer is, zal het wel een hoofddoek of een school zijn. We moeten ermee ophouden spotprenten de schuld te geven.»

HUMO Hoeveel mensen zijn inmiddels gestorven voor de tekeningen van Charlie Hebdo?

LE ROY «Hoeveel mensen zijn inmiddels gestorven om totaal willekeurige en onzinnige redenen? Ik heb het nu over de aanslagen in Nice, op de Bataclan, op de cafés in Parijs, enzovoort. Tweehonderd doden.»

HUMO Maar zijn die spotprenten het waard?

LE ROY «Dat probeer ik net uit te leggen: het gaat niet om de spotprenten. Het gaat om onze waarden. Blijven we onze democratische waarden hooghouden of zetten we een stapje achteruit? Denkt u dat Islamitische Staat en Al Qaeda ons geen last meer zullen berokkenen als we geen spotprenten meer publiceren?»

HUMO Nee.

LE ROY «Voilà, dat is mijn punt.»

HUMO Meneer Paty schreef in één van zijn laatste mails: ‘Volgend jaar geef ik wel les over de internetcensuur in China.’

LE ROY «Een reactie op de kritiek van de inspecteur en sommige collega’s. Hij was diep gekwetst. Hij had er alles aan gedaan om de les zo goed mogelijk te laten verlopen, en toch belandde hij in het oog van de storm. Hij heeft het alleen moeten dragen, dat was niet makkelijk. Oké, hij had de steun van de directrice, maar bij mijn weten heeft hij niemand anders in vertrouwen genomen.»

HUMO President Macron noemde Paty ‘een moedig man’. Bent u het daarmee eens?

LE ROY «De waardigheid die hij heeft getoond in de twee weken van polemiek die aan zijn dood voorafgingen, geven een indicatie van zijn moed. Hij zei wat hij te zeggen had. Hij antwoordde op de vragen van ouders, collega’s, politiemensen.»

HOOFD ALS TROFEE

HUMO Waarom is hij onthoofd?

LE ROY «Dat is helaas de symboliek van de radicale islam. We herinneren ons allemaal de onthoofding van James Foley: niet te wissen beelden van overwicht en macht, van de goddelijke beschikking over leven en dood. Het is een bijna theatrale act: als je het hoofd van je vijand in handen hebt, is hij definitief verslagen.

»Anzorov heeft het afgesneden hoofd van Paty gefilmd om te bewijzen dat hij zijn jihad had volbracht. Het was zijn trofee.»

HUMO Hij heeft achteraf ook een bericht naar Syrië verstuurd.

LE ROY (knikt)

HUMO Was het een moord in opdracht?

LE ROY «Ik geloof niet dat hij door een organisatie werd gestuurd. Anzorov is op weinig coherente wijze geradicaliseerd, op grond van informatie die hij her en der op sociale media sprokkelde. Zo is hij ook bij de vader van Z. uitgekomen.»

HUMO Hebt u de beelden van de begrafenis van Anzorov gezien?

LE ROY «Jawel.»

HUMO Hij is als een held, ‘een leeuw van de islam’, ten grave gedragen door tientallen luidruchtige Tsjetsjenen.

LE ROY «Het was, vreemd genoeg, het spiegelbeeld van wat Samuel Paty in Frankrijk te beurt is gevallen. Anzorov is geëerd, en er is een straat naar hem vernoemd. Daar schrik je wel van: wat heeft mensen ertoe gebracht zo’n man te vieren in plaats van hem in stilte te begraven? Wilden ze de moord voor een tweede keer opeisen? Was het collectieve waanzin? Het antwoord kennen zij alleen.»

HUMO Hoe hebt u de staatsbegrafenis van Paty beleefd?

LE ROY «Zoals de meeste Fransen: voor mijn tv, met tranen in de ogen. Op dat moment was ik nog niet de advocaat van de familie.»

HUMO Waarom was u geraakt?

LE ROY «Er zit veel symboliek in de moord: een leraar wordt onthoofd vlak bij zijn school. Het is moeilijk om daar niet de instorting van onze instituten in te zien.»

HUMO Hoe heeft de familie Paty het overlijden van Samuel vernomen?

LE ROY «Via de telefoon, laat op de avond, omstreeks middernacht.»

HUMO Hij is gestorven om tien over vijf.

LE ROY «De familie had natuurlijk al veel informatie gekregen door de verslaggeving op de televisie, al was de naam van Paty niet gevallen. Maar het ging wel om een leraar aardrijkskunde aan een college in Conflans-Saint-Honorine. En ze hebben hem ook gebeld, maar hij nam niet op.

»De familie had sneller een bericht kunnen krijgen.»

HUMO Waarom heeft de familie u als advocate genomen?

LE ROY «Ze zijn zeer discreet. Dat ben ik zelf ook: ik kom zelden in de pers. Maar ik verdedig een vijftigtal slachtoffers van de Bataclan, een twintigtal slachtoffers van Nice, slachtoffers van Barcelona en Berlijn. Het maakt deel uit van mijn leven.»

HUMO Is het soms niet te?

LE ROY «Te wát?»

HUMO Te triest?

LE ROY «Bepaalde passages in dossiers kunnen hard binnenkomen – martelingen en executies, met name. Als ik zulke dingen lees, moet ik even mijn hoofd leegmaken. Maar ik verdedig niet alleen mijn cliënten, ik verdedig ook een instituut: onze rechtsstaat. Mijn toga is een middel om ons te verweren tegen een gesel van deze tijd, de radicale islam. Mijn confraters die terroristen verdedigen, kunnen met evenveel reden net hetzelfde zeggen. Het is niet niks om mensen die zweren bij de rechtvaardigheid van Allah aan een proces te laten deelnemen.»

HUMO Zou u een terrorist kunnen verdedigen?

LE ROY «Als u me dezelfde vraag tien jaar geleden had gesteld, zou ik ja gezegd hebben. Maar ik heb het nooit gedaan. En ik zal het ook niet meer doen: ik ben te zeer betrokken geraakt bij de levens van de slachtoffers van het terrorisme.»

HUMO In welk opzicht was het dossier-Paty anders voor u?

LE ROY «Het was geen aanslag op een massa, besteld in het buitenland. Het ging om één man, die een doelwit werd omdat hij was wie hij was: een leraar die lesgaf. Hij hield van zijn baan. Maar boven alles hield hij van zijn leerlingen.»