Sandro Veronesi - ‘De kolibrie’: ‘Uiterst genietbare, hartverscheurende ellende’

Sinds Sandro Veronesi in 2005 zijn meesterwerk ‘Kalme Chaos’ op de wereld losliet en er een jaar later de Premio Strega voor kreeg, beleven de Italiaanse letteren wereldwijd een renaissance en geldt de belangrijkste Italiaanse boekenprijs als een internationaal keurmerk. Paolo Giordano, Niccolo Ammaniti, Paolo Cognetti: het ene na het andere literaire wonderkind viel uit de azuurblauwe hemel. Maar wat blijkt, nu Veronesi ‘De kolibrie’ laat uitvliegen? Dat al die jonge honden nog veel lettervermicelli zullen moeten eten.

Sinds ‘Kalme Chaos’ weten we dat Veronesi geen personages creëert maar echte helden, zij het tegen wil en dank. In ‘Kalme Chaos’, en in de sequel ‘Zeldzame Aarden’, is dat Pietro Paladini, de succesvolle manager die twee weken na de plotse dood van zijn vrouw zijn 10-jarige dochter Claudia naar school brengt en er niet meer weggaat. Dag na dag blijft hij aan de schoolpoort wachten tot ze weer buitenkomt, en ondertussen maakt hij in de achteruitkijkspiegel van zijn auto de balans op van zijn leven. In de collectieve verbeelding is Pietro Paladini een archetype geworden van de nieuwe man: de krasselende, onzekere, schuldbewuste alleenstaande vader die kiest voor zijn gezin wanneer het te laat is, en die er met de scherven van zijn geluk nog iets van probeert te maken. In ‘De kolibrie’ heet de held Marco Carrera, voor de kost oogarts in Firenze. Wat het lot voor hem in petto heeft, is nog vele malen erger. Zijn zus, zijn beide ouders én zijn dochter zullen komen te gaan in de loop van het verhaal – zij het niet allemaal tegelijk. Zijn vrouw blijkt gestoord te zijn, zijn broer wil hem niet meer zien, en met zijn jeugdvriendinnetje Luisa beleeft hij, levenslang en grotendeels per briefwisseling, een onmogelijke liefde.

Wees gerust, deze zeer beknopte samenvatting zal uw leesplezier niet vergallen. Want ook de schrijver-verteller kondigt de rampspoed die zich hoofdstuk na hoofdstuk voltrekt altijd goed op voorhand aan. Veronesi doet in deze roman niet aan spanningsopbouw, maar aan spanningsafbouw. Zodat de hartverscheurende ellende niet alleen verteerbaar blijft, maar op veel momenten zelfs uiterst genietbaar wordt. Veronesi is een van de grote componisten van de Europese literatuur. Ook ‘De kolibrie’ is weer zo’n complex werkstuk dat vrolijk rondspringt in de tijd, maar nergens een moeilijke, bloedeloze constructie wordt. Integendeel, de verleiding zal groot zijn om ‘De kolibrie’ in één koortsige ruk uit te lezen. Niet doen. Dit boek smeekt om een lange, doorvoelde copulatie, niet om zo’n droeve ejaculatio praecox van de geest.

Als romanschrijver lijkt Veronesi steeds tijdlozer te worden. In Italië wordt hij al vergeleken met Beckett en Tolstoj. Maar onderhuids gaat ‘De kolobrie’ natuurlijk wel over deze tijd. Meer bepaald over de tijd die is verstreken tussen pakweg de jaren zestig, toen iedereen meende te weten wat van belang was en de marsrichting werd aangegeven met vlagvertoon en hooggestemde idealen, en het internettijdperk van nu, nu niemand nog lijkt te weten wat werkelijk van belang is en waar het naartoe moet. Waardoor we, bang en onzeker, geneigd zijn ter plaatse te blijven klapwieken, als een kolibrie. ‘Zeventig vleugelslagen per minuut om op de plek te blijven waar je al bent’, is het laatste verwijt van Luisa aan Marco. Dat is de existentiële vraag die ‘De kolibrie’ aan de orde stelt: is het per definitie goed om je te laten meevoeren op de wind van de tijd, om veranderingen willoos te ondergaan, of is het soms beter je tegen de tijd te verzetten? ‘Alle veranderingen die ik heb gekend zijn ten kwade geweest’, antwoordt Marco aan Luisa.

Sandro Veronesi zal met ‘De kolibrie’ andermaal meedingen naar de Premio Strega. De prijsuitreiking is op de eerste donderdag van juli. Als hij wint, zal iedereen zeggen dat ‘De kolibrie’ er nu eenmaal met kop en schouders bovenuit stak. Als hij niét wint, zal degene die wél wint de geschiedenis ingaan als de schrijver die Veronesi versloeg toen die op het toppunt van zijn kunnen was.