Schotland speelt vanavond derby tegen gehaat Engeland: ‘De rivaliteit is net zo hevig als toen Thatcher premier was’

Voor de Schotten staat vanavond veel meer op het spel dan louter winst in het EK-duel met aartsrivaal Engeland. Op het ‘heilige gras’ van Wembley verdringen nationalisme, aangeboren woede en een voorliefde om te lijden, straks de bal.

Als een bende losgeslagen wilden bestormden duizenden Schotten ruim veertig jaar geleden het veld van Wembley. Ze klommen in de doelen van het legendarische voetbalstadion, totdat de lat onder hun gewicht bezweek. Wie geen kilt maar een spijkerbroek droeg, stopte haastig een plag ‘heilig gras’ in zijn zak. Het souvenir werd op de terugreis gekoesterd als een schat om eenmaal thuis zorgvuldig in de achtertuin te worden overgeplant.

In deze subtiele daad na afloop van het gewonnen duel tegen Engeland op 4 juni 1977 kwam de Schotse houding ten opzichte van de Auld Enemy krachtig aan de oppervlakte. Het gappen van de plaggen voelde als een ultieme daad van patriottisme. Ergernis en frustratie over eeuwenlange Engelse overheersing vond een uitlaatklep in het fameuze stadion, de nationale trots van de rivaal.

Oorlogsfilm

De aangeboren aversie gaat terug tot de Romeinse tijd, toen keizer Hadrianus een muur liet optrekken ten zuiden van de Schotse grens. Oorlogen tegen binnenvallende troepen van Engelse koningen zorgden later voor extra reliëf. Vooral de vrijheidsstrijd van William Wallace sprak tot de verbeelding. Deze ridder, gemarteld en geëxecuteerd, voedde dankzij de film Braveheart een nieuwe golf van Schots nationalisme.

Bondscoach Craig Brown speelde hierop in door in 1996 voor een EK-duel met Engeland op Wembley de VHS-band van de kaskraker aan de selectie te tonen. Schotland verloor, maar de visuele oppepper had effect. ‘Die film is inmiddels aan de oude kant’, vertelt journalist Scott McDermott van de Daily Record. ‘Maar een clip ervan afdraaien, kan geen kwaad. Die bezorgt de spelers kippenvel.’

McDermott, opgegroeid in een arbeiderswijk in Glasgow, denkt niet dat zijn land vanavond een aanmoediging nodig heeft. ‘De rivaliteit is net zo hevig als veertig jaar geleden’, geeft hij aan. In zijn jeugd stond toenmalig Brits premier Margaret Thatcher gelijk aan de duivel. Haar beslissing om subsidie voor de Schotse textiel- en staalindustrie in te trekken, en koolmijnen tot sluiting te dwingen, ging ten koste van 20 procent van de banen in Schotland.

Minderwaardige provincie

Thatcher belichaamde het idee dat de regering Schotland beschouwde als een minderwaardige provincie. De Iron Lady symboliseerde de Engelse arrogantie. ‘Niemand was zo gehaat als zij’, zegt McDermott. Thatcher kroop met haar geaffecteerde manier van spreken onder de huid van generaties Schotten. Haar daden leidden tot intense afkeer.

Premier Boris Johnson houdt de natie opnieuw een rode lap voor. Door tegen de wil van een ruime meerderheid van de Schotten een ‘harde’ brexit te realiseren, heeft hij de wens tot afscheiding van het Verenigd Koninkrijk nieuw leven ingeblazen. Tijdens de wedstrijd van vanavond tegen Engeland torst een legioen Schotten deze achtergrond met zich mee. Nationalisten en patriotten gebruiken voetbal als een podium om zich te uiten.

Vooral goed in lijden

Stilzwijgend verzetten veel Schotse immigranten in Engeland zich al langer. Pubs met een vlag met het rood-witte Sint-Joriskruis voor de ramen laten ze links liggen. In volksbuurten in Schotland kan een Engels accent bezoekers zomaar een klap in het gezicht opleveren. Maar weinig ergert Schotten meer dan de dikdoenerij van de buren rond het voetbal. Het lied Football’s coming home bezorgt jong en oud rode vlekken in de nek.

Achter de bravoure van de Tartan Army , de Schotse aanhang, schuilt de angst om gezichtsverlies te lijden tegen de grotere broer. Letterlijk én figuurlijk. Van de eerste confrontatie tussen beide landen in 1872 in Glasgow bestaat bijvoorbeeld geen beeldmateriaal, omdat de ingehuurde fotograaf voor de aftrap vertrok. Om zijn klus winstgevend te maken, moest hij portretten van de Schotse spelers maken en die aan hen verkopen. De reserves vonden dit te duur.

‘Schotser krijg je het niet’, legt verslaggever Russell Stoddart uit. ‘De vrees om af te gaan, zit diep. We hopen op een wonder om glorieus af te rekenen met Engeland, maar de meesten van ons kijken de wedstrijd vanachter de bank. Als je zo vaak verliest als wij, blijf je jezelf een underdog voelen. Nationalisme en patriottisme spoelen dat niet weg. We zijn vooral goed in lijden.’

Engeland - Schotland: vanavond 21.00 uur