Schrijver dook in de wereld van varkens: ‘Als je hen behandelt als een gebruiksvoorwerp, ben je verkeerd bezig’

Het wordt tijd om varkens eens in de ogen te kijken, dacht Kristoffer Hatteland Endresen op een dag, prikkend in zijn supermarktkarbonaadje. ‘Terwijl ik ze geregeld op mijn bord had liggen,’ zegt de Noorse historicus, ‘wist ik niet hoe die dieren leven, wat in ze omgaat, wat hun geschiedenis is. Ik had ze zelfs nog nooit van dichtbij gezien.’ Hij meldde zich aan bij een varkensboerderij, liep en werkte er een tijdlang mee, en verdiepte zich na gedane arbeid in de biologische, archeologische, filosofische en medische literatuur over krulstaarten. Het resultaat is een dik boekwerk – ‘Het varken’ – en dit interview.

— Hoe was het om voor het eerst een varkensstal binnen te lopen?

KRISTOFFER HATTELAND ENDRESEN «Het was... intens. Door de extreme geur, door het lawaai, maar ook door het enorme aantal varkens. Noorwegen gaat er prat op dat we de strengste regels ter wereld hebben als het om dierenwelzijn gaat, maar ze zaten echt opeengepakt. Ik merkte dat ik daardoor geïrriteerd raakte, dat ik het moeilijk vond om ze als levende wezens te beschouwen. Telkens als ik dichtbij probeerde te komen en ze probeerde te aaien, vluchtten ze weg. En dat is natuurlijk het hele probleem, hè? Varkens zijn geprogrammeerd om eten te vinden in het wild, hun instinct is gericht op seksualiteit. Ze zijn slim, ze kunnen heel sociaal zijn, je kunt ze zelfs als huisdier houden. Het hangt er gewoon van af hoe je ze behandelt. Voor een leven op een betonvloer, omringd door muren en stalen buizen, zijn ze in elk geval niet gemaakt. Blije varkens heb ik niet gezien. Het is echt een treurige industrie.»

— Toch hebt u die industrie grotendeels uit uw boek gelaten. Waarom?

ENDRESEN «Ik wilde niet polariseren, want daarmee wek je alleen maar boosheid op. Ik wilde het verhaal van het varken van allerlei kanten vertellen en zo bijdragen aan een dialoog. Bovendien: de boer bij wie ik gewerkt heb, is gewoon een goeie vent die doet wat het systeem van hem verwacht. Hij is niet de bad guy.»

— Wat moet er veranderen?

ENDRESEN «Drie dingen. Overheden moeten strengere regels stellen, zodat varkens in een natuurlijker omgeving opgroeien. Twee: er moeten meer inspecties komen om de varkensindustrie kort te houden. Dat is geen normale industrie. Ze is gebaseerd op het grootbrengen van wezens die pijn kunnen voelen, en emoties. Als je die behandelt als een gebruiksvoorwerp, ben je moreel verkeerd bezig. De industrie moet dat zelf ook beseffen, maar zoals gezegd: als je dag in dag uit in varkensstallen rondloopt, word je immuun voor zulke gedachten. Daarom zullen de grote veranderingen niet van de sector zelf komen. En drie: maak het vlees duurder, waardoor mensen er minder van gaan eten.»

— Eet je het zelf nog?

ENDRESEN «Veel minder dan vroeger en zoveel mogelijk biologisch. Als ik in mijn oude tempo was doorgegaan, zou ik in mijn leven misschien wel dertig hele varkens opeten. Dat is veel vlees, en dat zijn véél varkenslevens.»