Snel naar de hel: de waarheid volgens David Wallace-Wells

De klimaatverandering zal onze planeet binnen afzienbare tijd onleefbaar maken, schrijft de Amerikaanse journalist David Wallace-Wells in zijn boek ‘De onbewoonbare aarde’. Paniekzaaierij of de bloedstollende waarheid? ‘De totale ondergang is een reëel gevaar, maar er is nog hoop.’

'We zijn in realtime onze eigen ondergang aan het organiseren'

Toen David Wallace-Wells in de zomer van 2017 voor New York Magazine een coververhaal schreef over de mogelijke gevolgen van de klimaatveranderingen, begon hij zijn stuk met de zin: ‘Het is erger dan je denkt, veel erger.’ Wat volgde, was een apocalyptische voorstelling van een toekomst waarin we niet enkel te kampen hebben met een stijgende zeespiegel, warmere zomers of fellere orkanen, maar waarin de planeet simpelweg onbewoonbaar is geworden door klimatologische chaos. Wallace-Wells voorspelde, op basis van interviews met experts en worstcasescenario’s van wetenschappers, een wereld vol droogte, epidemieën en hongersnood: verzuurde oceanen zetten hele kusten onder water, slapende ziektes komen vrij uit eeuwenoude ijslagen, steeds meer conflicten barsten los, economieën storten in, de hitte in New York wordt ondraaglijker dan ze vandaag in pakweg Bahrein is.

Critici noemden het stuk onverantwoorde paniekzaaierij; volgens anderen was het een broodnodig alarmsignaal, omdat we de klimaatverandering niet ernstig genoeg zouden nemen. De auteur zelf sprak van ‘een portret van waar het met de planeet heen gaat als we nu niet op een agressieve manier in actie schieten’. Op die agressieve actie is het nog wachten: Wallace-Wells heeft zijn artikel uitgebreid tot een boek van ruim 350 pagina’s, maar de openingszin is nog steeds dezelfde als bijna twee jaar geleden.

– ‘De onbewoonbare aarde’ is een ontluisterend boek. Waarom wilt u de mensen zo ongerust maken?

David Wallace-Wells «Het is niet met opzet. Ik wil vooral het verhaal vertellen zoals ik het zie en tonen dat de klimaatcrisis zich veel sneller voltrekt en veel ingrijpender is dan we denken. Ik wil mensen ook doen beseffen hoe dramatisch de impact zal zijn op onze levens: hoe we met elkaar omgaan, onze politiek, onze cultuur, onze psychologie en noem maar op. Ik wil dat mensen bang zijn voor wat er kan gebeuren. Even bang als ik ben. En omdat angst een sterke drijfveer is, hoop ik dat andere mensen er ook door gemotiveerd raken.»

– U legt in het boek vooral de nadruk op hoe snel de klimaatverandering zich kan voltrekken. De apocalyps komt veel sneller op ons af dan mensen denken.

Wallace-Wells «Mijn ogen zijn opengegaan toen ik vernam dat, van alle CO2 die we ooit in de lucht hebben geblazen door fossiele brandstoffen te verbranden, méér dan de helft in de laatste 25 jaar is uitgestoten. Dat is choquerend. En het betekent ook dat we méér fossiele brandstoffen verbruikt hebben sinds de Verenigde Naties hun klimaatpanel, het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC), hebben opgericht dan in álle eeuwen daarvoor. We hebben bewust al meer schade veroorzaakt dan onbewust. Dat is toch verschrikkelijk? We zijn nagenoeg in realtime onze eigen ondergang aan het organiseren. Hoe erg het uiteindelijk wordt, zal afhangen van wat we eraan doen, hoe we ons gedragen en welke antwoorden we formuleren op de problemen.»

– Uw boek is gebaseerd op het artikel dat u voor New York Magazine hebt geschreven, en dat in de zomer van 2017 viraal is gegaan. Was u voorbereid op de massale aandacht voor dat stuk?

Wallace-Wells «Neen. Stukken over het klimaat en de klimaatverandering worden – zeker in de Amerikaanse journalistiek – beschouwd als de beste manier om je lezers weg te jagen. Iedereen loopt er normaal gezien met een grote boog omheen. Maar op de website van New York Magazine is het artikel ongeveer zes miljoen keer bekeken. Al na een paar dagen was het het meest gelezen stuk dat we ooit gepubliceerd hadden. Een echt fenomeen.»

– Opvallend is dat u in het artikel vooral inging op de worstcasescenario’s van wetenschappers, terwijl het boek meer focust op de gevolgen van een opwarming van de aarde met 2 tot 4 graden Celsius. Dat is waarschijnlijker dan die allerslechtste voorspellingen, maar nog steeds erg dramatisch. Neemt u gas terug? Uw artikel kreeg namelijk nogal wat tegenkanting uit wetenschappelijke hoek.

Wallace-Wells «Ik had die tegenkanting wel verwacht. In mijn artikel schreef ik ook over de terughoudendheid van veel onderzoekers, hoe ze weigerachtig waren om hun onrustwekkende bevindingen met een groot publiek te delen. Mijn artikel was goed onderbouwd, en zeker niet roekeloos. Op de site hebben we een volledig geannoteerde versie van het artikel gezet, waarin we bij elk feit verwijzen naar wetenschappelijke bronnen.»

undefined

undefined

'David Wallace-Wells: 'Ik wil dat mensen bang zijn voor wat er kan gebeuren. Even bang als ik ben.''

– Er rezen ook vragen over de stijl. Wetenschappers zeiden dat u holle retoriek gebruikte, zwaar overdreef en dat uw alarmisme even onverantwoord was als de houding van klimaatontkenners. In het boek neemt u echter geen woord terug van wat u schreef in uw artikel, want ‘de feiten zíjn waanzinnig’.

Wallace-Wells «Ik wil mensen die nu nog maar losjes geëngageerd zijn, tot actie aanmanen. Dat vind ik het allerbelangrijkste: we moeten iedereen die zich al zorgen maakt maar nog te veel achteroverleunt, echt wakker schudden. Als we naar het stemhokje gaan, moet het klimaat helemaal bovenaan op onze lijst met prioriteiten staan, en niet pas op de derde of vierde plaats. Mensen moeten politici afrekenen op hun klimaatbeleid.»

– Het VN-klimaatpanel beschreef vorig jaar in een rapport welk verschil een opwarming met 1,5 graden en één met 2 graden Celsius zou kunnen maken. Maar om die extra halve graad te voorkomen, moeten we de CO2-uitstoot tegen 2030 met 45 procent terugdringen.

Wallace-Wells «Ja, we mogen dus niet gewoon afwachten tot de generaties na ons het wel zullen oplossen, zonder politieke druk. We kunnen niet deze weg blijven opgaan en geloven dat onze toekomst veilig en stabiel zal zijn. We moeten nú de klimaatpolitiek veranderen, wereldwijd, en drastisch. Dat was de duidelijke boodschap van het VN-rapport. Er stond in dat we een mobilisatie nodig hebben zoals die in Europa en de VS plaatsvond in de Tweede Wereldoorlog. Dat is geen boodschap die zegt: doe maar rustig aan. Nee, we moeten het vuur aan de lont steken en in actie schieten.

»Nu, om terug te komen op je vraag over mijn alarmisme: ik denk niet dat angst en paniek de enige opties zijn, er is ook ruimte voor hoop en optimisme. Maar angst is wat mij in gang heeft gezet. We vertellen mensen ook niet alleen wat de voordelen zijn van stoppen met roken, hè? We wijzen hen vooral op alle ziektes die je kunt krijgen als je de sigaretten niet opgeeft. En tijdens de Tweede Wereldoorlog werden mannen ook niet massaal onder de wapenen geroepen omdat we de toekomst zo rooskleurig tegemoet zagen. Nee, er werd volop gemobiliseerd omdat we ervan overtuigd waren dat het nazisme ons bestaan bedreigde. De klimaatverandering bedreigt óók ons bestaan en het is naïef om te denken dat we daar iets aan kunnen doen zonder mensen bang te maken. Het zou dom zijn om dan geen gebruik te maken van die retoriek, want elk verhaal dat blijft plakken is een goed verhaal. Als je mensen in beweging krijgt, is het goed. De manier waarop is minder belangrijk.

»Ik ben in dit verhaal geen voorvechter van een bepaalde strekking, en ik ben ook geen milieuactivist. Door mijn artikel en mijn boek ben ik wel enigszins in die rol geduwd, maar in de eerste plaats ben ik een journalist die het volledige en juiste verhaal wil vertellen. Ik schrijf het zoals ik het zie, en de feiten zíjn nu eenmaal krankzinnig. Het is onverantwoord om dat onder de mat te vegen, deels omdat het zelfgenoegzaamheid in de hand werkt, maar vooral omdat het gewoon onze verdomde plicht is om de waarheid te vertellen. We weten dat die feiten kloppen, want wetenschappers kennen ze ook. We moeten het grote publiek daar niet voor afschermen.»

– U wilt de lezers aanzetten tot actie, maar over hoe ze precies aan de slag moeten, blijft u op de vlakte. U haalt wel een aantal oplossingen aan, maar eigenlijk geeft u die weinig kans op slagen. Denkt u dat er nog een uitkomst is?

Wallace-Wells «Ik vind dat mijn boek best wel hoop geeft, hoor. Het belangrijkste wat mensen nu kunnen doen, is gaan stemmen. Zo kunnen we behoorlijk snel een veel sterker politiek engagement creëren voor een doortastender klimaatbeleid. Dat zal misschien niet in de hele wereld lukken, maar wel in veel belangrijke landen.

»Ik hoop vooral dat de Verenigde Staten en China, met de steun van andere landen, snel werk gaan maken van grote investeringen in klimaattechnologie. We hebben echt nieuwe technologieën nodig om de problemen het hoofd te bieden.»

undefined

'Als we naar het stemhokje gaan, moet het klimaat helemaal bovenaan op onze lijst met prioriteiten staan, en niet pas op de derde of vierde plaats ''

– Wat denkt u van een CO2-belasting?

Wallace-Wells «Ik geloof niet erg in de klassieke aanpak om de uitstoot van CO2 te verminderen. Maar we moeten alles doen wat we kunnen. Ik ben dus zeker voorstander van een CO2-belasting, en van het plan waar we het nu in de VS over hebben: een groene New Deal, met massale investeringen in hernieuwbare energie. Maar als je het globaal bekijkt, hebben kleine belastingen op CO2-uitstoot nauwelijks impact gehad. Daar moeten we lessen uit trekken. We moeten beseffen dat we veel agressievere belastingen nodig hebben, en andere oplossingen.»

Absolute ondergang

– Het afgelopen jaar zagen we meer radicale actie, zoals die van de klimaatspijbelaars onder leiding van Greta Thunberg en de protesten van de Britse actiegroep Extinction Rebellion, die overal ter wereld betogingen organiseert. Zijn zulke groepen nuttig?

Wallace-Wells «Absoluut. Ik ben een groot bewonderaar van Greta Thunberg. Ik kijk ook vol bewondering naar de energie die Extinction Rebellion in zo’n korte tijd wist los te maken.»

– Zou u zich bij hen aansluiten?

Wallace-Wells «Extinction Rebellion organiseert binnenkort opnieuw een grote actie in New York en daar ga ik heen. Mijn temperament en achtergrond zijn niet die van een activist. Ik zie mezelf nog steeds vooral als journalist en story teller. Maar hoe weigerachtig je er ook tegenover staat, hoe hard je karakter je er ook van weerhoudt om je aan te sluiten, je kunt je moeilijk realiseren wat de staat van het klimaat is en je dan niet genoodzaakt voelen om in actie te komen.»

– Hoe kijkt u naar onze individuele keuzes? Vooraan in uw boek zegt u heel duidelijk dat u geen milieuactivist bent, dat u vlees eet en dat u economische groei verkiest boven natuurbehoud. Maar dan schrijft u: ‘Zoals zoveel Amerikanen ben ik volkomen zelfvoldaan en opzettelijk misleid.’ Bent u veranderd door uw boek te schrijven?

Wallace-Wells «Ieder moet leven volgens zijn eigen waarden. Sommige mensen willen hun levensstijl radicaal aanpassen om hun ecologische voetafdruk te verkleinen. Anderen doen liever symbolische inspanningen. Het enige waar ik me écht schuldig over voel, is reizen met het vliegtuig. Dat hou ik nu in het achterhoofd als ik keuzes maak over reizen; keuzes die ik een jaar geleden niet had gemaakt.»

– Eet u nog vlees?

Wallace-Wells «Ja, maar dat is zeker niet mijn grootste zonde. Ik bewonder mensen die uit ecologische overwegingen geen vlees meer eten. We zouden in het algemeen best minder vlees eten, ook voor onze gezondheid. Maar als ik van drie hamburgers per jaar naar nul ga, is de impact ervan op mijn ecologische voetafdruk verwaarloosbaar. Ik voel vooral een grote noodzaak aan politieke actie. Dat is het belangrijkste wat mensen kunnen doen, ook ik. Het overvleugelt alle andere dingen.»

– U vraagt zich in uw boek ook af of het moreel nog verantwoord is om kinderen te krijgen in dit klimaat. En dat terwijl u het afgelopen jaar zelf vader geworden bent. Hoeveel hoop heeft u dat uw eigen kind niet zal opgroeien in een onbewoonbare wereld?

Wallace-Wells «De totale ondergang is een reëel gevaar. Maar elke graad dat de aarde minder opwarmt, zelfs elke fractie van een graad, is winst en dus een reden voor hoop. Als we de opwarming kunnen beperken tot 3 graden, is dat beter dan 3,5 graden. 2,5 graden is beter dan 3, en ga zo maar door.

»Net zoals de meeste mensen wilde ik graag kinderen, om redenen die helemaal los staan van het klimaat. Die kinderwens mogen we ook niet negeren. Het is net een reden om te vechten, zodat we kinderen kunnen blijven hebben en kunnen blijven leven zoals we dat zelf willen. En dat kan nog, hoe slecht het nieuws dat wetenschappers ons brengen ook is.»

© The Guardian / Vertaling: Ruud Meert

David Wallace-Wells, ‘De onbewoonbare aarde’, Uitgeverij De Bezige Bij