SOS Socialisme

De Vlaamse linkerzijde raakt in de verdrukking: SP.A, Groen en de PVDA halen samen nauwelijks 20 procent in de peilingen, en beterschap lijkt niet meteen in zicht. Tot overmaat van ramp gooide VRT-politicoloog Carl Devos vorige week een knuppel in het linkse hoenderhok met zijn boodschap dat ‘een links alternatief niet per se een socialistische partij moet zijn’ en dat ‘de hele SP.A op de schop moet’.

Wat moet de linkerzijde, en dan met name de SP.A, doen om uit het dal te klimmen? Omdat we geen tijd hadden om zelf een mirakeloplossing te bedenken, legden we ons oor te luisteren bij vijf experts.

HUMO Is het allemaal gloom and doom voor links?

Nicolas Bouteca «We moeten het belang van die slechte peilingen niet overdrijven. Het linkse electoraat van Groen en SP.A samen is nooit groot geweest, we mogen ons niet verkijken op het kiesresultaat van Steve Stevaert in 2003 – dat hij trouwens nooit heeft kunnen herhalen (de SP.A haalde toen bijna 24 procent, red.). Vlaanderen stemt overwegend centrumrechts, met sporadisch een linkse uitschieter.»

HUMO Zou een zogenoemde progressieve frontvorming van SP.A, Groen, PVDA en progressieve ACW’ers de linkse ellende kunnen oplossen?

Noël Slangen «Ik geloof niet in die progressieve frontvorming, want er is geen bindmiddel. Groen is minder materialistisch dan de SP.A en het ACW komt sterker op voor collectieve solidariteit dan SP.A, dat meer de klemtoon legt op individuele vooruitgang. Vlaanderen heeft een arbeiderspopulatie die nauwelijks groot genoeg is voor één partij en daarvoor zet je geen breed links front op. Vlamingen voelen zich middenklasse en dat blijkt uit hun stemgedrag.»

Bouteca «Een breed links-progressief front is in de praktijk alleen lokaal gelukt: in Gent werken Groen en SP.A samen en ook in de Kortrijkse gemeenteraad vormden ze tijdens de vorige legislatuur één fractie. In 2007 heeft Johan Vande Lanotte ook geprobeerd om de SP.A uit te breiden naar het middenveld, maar dat is mislukt. De partij heeft toen in zeven haasten haar campagnestrategie moeten bijsturen, met een barslecht verkiezingsresultaat als gevolg. Bij de SP.A zijn ze dat nog altijd niet vergeten.»

Jan Callebaut «Frontvorming lukt niet, omdat partijen meer aan hun directe eigenbelang dan aan gezamenlijke doelstellingen denken.

»Uit marktonderzoek blijkt dat een kwart tot een derde van de kiezers geïnteresseerd is in partijen met een duidelijke sociale agenda. Er is dus een behoorlijk potentieel, alleen moet je dat aanboren met een relevant programma en de juiste mensen. En daar zit de knoop. De linkerzijde heeft geen geloofwaardige spilfiguur die zo’n sociale agenda kan uitdragen.»

Fons Van Dyck «Als je vandaag nagaat waarmee mensen de SP.A associëren, dan antwoorden ze nog steeds spontaan: ‘Arbeiders.’ Terwijl de partij een paar weken geleden met trompetgeschal het arbeidersstatuut heeft begraven. Die historische doelgroep lijkt in Vlaanderen dus gewoon weggevallen.»

HUMO De klassenstrijd is gestreden?

Bouteca «Daar ben ik niet van overtuigd. Iedereen verdedigt vandaag de vrije markt, maar socialisten hebben veel meer oog voor de mankementen ervan. Er zijn nog genoeg sociale thema’s om voor te strijden, dat heeft de ophef na de ‘Panorama’-reportage over kinderarmoede wel duidelijk gemaakt.»

Philippe Van Parijs «Links mag niet alleen staan voor gelijkheid en rechts voor vrijheid. Een moderne linkerzijde moet ook van vrijheid een thema maken en nieuwe middelen bedenken voor een rechtvaardigere herverdeling. Het basisinkomen waar ik al dertig jaar voor pleit, is een belangrijk instrument. Ik weet dat traditioneel links daarmee verlegen zit, maar voor mij is dat basisinkomen de sokkel waarmee we onze verkrampte sociale zekerheid kunnen hervormen.

»Een basisinkomen geeft mensen de keuze om te leven zoals zij dat willen en dát is reële vrijheid. Nu heb je de klassieke levensloop van opgroeien, onderwijs, een baan en pensioen, maar met een basisinkomen zou je die levensstadia veel flexibeler kunnen invullen en na je baan nog een opleiding kunnen volgen, of meer tijd doorbrengen met je kinderen of kleinkinderen, zonder daarvoor eerst je pensioen te moeten afwachten.»

Van Dyck «Waarom staat de PS sterk in Wallonië? Omdat daar het klassenbewustzijn en de arbeidersklasse wél nog bestaan. Di Rupo is ook absoluut niet beschaamd om zijn rode kleur uit te spelen. Symbolen zijn belangrijk voor je identiteit als merk. PS-voorzitters als Spitaels, Busquin, Di Rupo en Magnette zijn erin geslaagd om de band met hun arbeidersklasse te laten evolueren.

»In Vlaanderen is de SP.A daar niet in geslaagd, terwijl de jongste jaren nochtans een nieuwe klasse werknemers is gegroeid die het, net als de arbeiders vroeger, zwaar te verduren heeft. Denk maar aan telewerkers, mensen in callcenters, bedienden met interimcontracten en zogenoemde flexwerkers in allerlei precaire statuten. Je hebt ook de vele duizenden arbeiders, bedienden en zelfs kaderleden in grote en kleine ondernemingen die beseffen dat Ford Genk hén morgen ook kan overkomen. Dat is de nieuwe working class. De SP.A heeft te weinig oog voor die doelgroep, die nochtans groter is dan ze denkt.»

Slangen «Ik volg Devos’ pleidooi voor een optimistische, progressieve beweging. De paarse coalitie was er zo één en toen scoorde de SP.A electoraal goed. Maar ondertussen heeft de partijleiding gebroken met het gezellige socialisme van Stevaert. Blijkbaar denken ze dat ze met ongezellig socialisme kiezers zullen aantrekken.»

Van Dyck «Zowel SP.A als Groen hebben de gave van de verontwaardiging wat verloren. Die partijen zijn te veel concerns geworden, technocratisch geleid door managers en te veel gefocust op de korte termijn: scoren met een oneliner in de krant van morgen. De PS-voorzitters die ik opsomde, nochtans allemaal professoren, hebben altijd goed begrepen dat de essentie van links niet koele ratio, maar hart, emotie en verontwaardiging over wantoestanden is.

»In Vlaanderen is de N-VA zowat de enige partij die verontwaardiging en emotie uitstraalt. Op de dag dat Monica De Coninck met het eenheidsstatuut uitpakte, stond N-VA-politica Liesbeth Homans in de krant met een emotioneel verhaal over haar afkomst als arbeiderskind en hoe ze opgroeide in sociale woonblokken.»

Van Parijs «Ik zie geen structurele reden voor de problemen bij de SP.A, behalve misschien het bijzonder volatiele electoraat. Een partij kan vandaag 35 procent halen en bij de volgende verkiezingen op 12 procent stranden. Bart De Wever zou in Vlaanderen ook lang niet zo sterk staan als hij minder grappig was geweest in ‘De slimste mens’.»