SPD wint na spannende Duitse verkiezingen, CDU lijdt historisch verlies

De SPD heeft de parlementsverkiezingen in Duitsland gewonnen. De centrumlinkse partij was goed voor 25,7 procent van de stemmen en bleef daarmee de CDU/CSU nipt voor. De conservatieven behaalden uiteindelijk 24,1 procent. De Groenen eindigden op de derde plaats met 14,8 procent.

De SPD steeg voor het eerst in jaren en de Groenen behaalden zelfs het beste resultaat uit hun geschiedenis. De CDU/CSU zakte na 16 jaar regering van bondskanselier Angela Merkel naar een absoluut dieptepunt. Nooit eerder vergaarden de conservatieven zo’n klein percentage van de stemmen. Ten opzichte van vier jaar geleden verloren ze liefst 8,8 procentpunt.

De liberale partij FDP won licht en kwam uit op 11,5 procent, de rechts-populistische AfD verloor 2,3 procentpunt en eindigde op 10,3 procent van de stemmen. Die Linke zakte naar 4,9 procent en belandde daarmee onder de kiesdrempel van 5 procent.

De hoofdrolspelers in de verkiezingsthriller lieten zich gedurende de verkiezingsavond weinig gelegen aan de minieme verschillen die zich aftekenden in de exitpolls. De leiders van zowel de SPD als de CDU/CSU die nek-aan-nek stonden lieten al snel weten het voortouw te nemen bij het vormen van een regering.

Beiden deden dat op hun eigen kenmerkende manier. Olaf Scholz, kandidaat-kanselier van de SPD, hield zoals altijd zijn emoties onder controle toen zijn supporters hem zwaaiend met vlaggen luidkeels toejuichten in het SPD-partijkantoor in Berlijn. ‘Natuurlijk ben ik blij met de verkiezingsuitslag,’ zei hij. Scholz benadrukte dat hij de regering wil vormen en bondskanselier wil worden en zei zich constructief op te stellen.

Laschet trekt een grote broek aan

De sociaaldemocraten vinden dat ze een duidelijk mandaat hebben om te regeren. Wat de einduitslag ook wordt, duidelijk is wel dat de SPD zich afgelopen maanden heeft teruggeknokt. Tegen alle verwachting in nam de partij onder Scholz flink in populariteit toe; vier jaar geleden kreeg de SPD nog maar 21 procent van de stemmen.

Bij de CDU/CSU heeft juist een tegengestelde beweging plaatsgevonden. De partij is afgestevend op een historisch verlies. In 2017 kon ze nog op 33 procent van de stemmen kon rekenen. Op het CDU-partijkantoor was de stemming dan ook een stuk minder uitgelaten. Niettemin toonde Armin Laschet zich strijdlustig en trok een grote broek aan. Nog voordat Scholz had gesproken, liet hij weten een regering te willen vormen. Ook als de CDU/CSU uiteindelijk niet de grootste wordt, is dat mogelijk, suggereerde hij. ‘Niet altijd heeft de partij met de meeste stemmen een regering gevormd.’

Iets van opluchting zal Laschet zeker ook gevoeld hebben. Een paar dagen geleden liep zijn partij in de peilingen nog duidelijk achter op de SPD. Bondskanselier Angela Merkel, die zich had voorgenomen zich niet te mengen in de campagne, moest er in de eindspurt alsnog aan te pas komen. Afgelopen dagen vergezelde ze Laschet bij campagnebijeenkomsten. ‘Om Duitsland stabiel te houden moet Armin Laschet bondskanselier worden en CDU/CSU de sterkste fractie,’ probeerde ze de twijfelaars over de streep te trekken.

Struikelend naar de finish

Het gaf Laschet wellicht een duwtje in de rug richting de finish, die hij al struikelend bereikte. Dat zijn eigen stembiljet bijna ongeldig werd verklaard omdat hij het verkeerdom gevouwen had en iedereen kon zien welk vlakje hij had ingekleurd, was misschien wel tekenend voor het geblunder tijdens zijn campagne.

Ook al was gisteravond nog onduidelijk welke partij uiteindelijk mag beginnen met een coalitiepoging, de kans dat de SPD en de CDU/CSU net als afgelopen acht jaar weer samen gaan regeren is klein. Beide partijen lieten van tevoren al weten geen trek te hebben in weer zo’n samenwerking. Een coalitie van drie partijen ligt voor het eerst in decennia daarom voor de hand.

En dus zullen de kleinere partijen de komende tijd de aandacht opeisen. De ogen zullen vooral gericht zijn op Annalena Baerbock van de Groenen en Christian Lindner, voorman van de liberale FDP. De Groenen kregen volgens de exitpoll 13,9 procent van de stemmen, een behoorlijke stijging in vergelijking met de 8,9 procent in 2017. En ook de liberale FDP deed het goed en haalde volgens de exitpoll 11,7 procent van de stemmen. Beide zijn gretig om te regeren en zijn zich bewust van hun sleutelpositie; zij zullen hun huid duur verkopen.

Nog voordat duidelijk werd wie het initiatief mocht nemen, gonsde het in Berlijn al van de speculaties over mogelijke coalities, met bijnamen die refereren aan de kleuren van de betreffende partijen. Wordt het een stoplicht-coalitie of toch Jamaica? In alle chaos en verwarring staat één ding in elk geval wel vast. De AFD, die volgens de peiling goed is voor 10,5 procent van de stemmen, zal niet in een regering komen. Dat hebben alle andere partijen uitgesloten. In elk geval één ding waar ze zeker over zijn.

(Trouw)