Steeds meer lachgasgebruik in Brussel: ‘Die patronen dienen om slagroom mee te maken: dan kunnen ze toch niet schadelijk zijn?’

Bijna 2 ton lachgaspatronen, dat is de hallucinante buit van Brusselse straatvegers in de eerste drie weken van januari, zo meldt ‘De Standaard’. Vorig jaar waarschuwde verkeersinstituut Vias al dat 1 op de 5 Vlaamse jonge mannelijke bestuurders maandelijks lachgas achter het stuur gebruikt. In Brussel gaat het zelfs om 1 op de 3 jonge mannelijke bestuurders. Eerder schreef ook Humo al over de gevaren van lachgas: ‘Bij extreem gebruik kun je blijvend verlamd raken of zelfs sterven.’

Lachgas is de jongste jaren steeds populairder als partydrug. De capsules zijn goedkoop en gewoon verkrijgbaar in de winkel. Door er een ballon mee te vullen en het gas te inhaleren, beleef je een korte maar sterke roes. Gemeenten klagen over ­gebruikers die overal lege patronen en ballonnen achterlaten op straat. En geregeld verschijnen er nieuwsberichten over verkeersongevallen waarbij lachgas in de auto werd gevonden.

Minister van Volksgezondheid Frank ­Vandenbroucke gaf vorige week in de Kamer toe dat hij zich zorgen maakt over de trend. Er komen bij de politiezones steeds meer meldingen binnen van overlast, maar recente cijfers over het recreatieve gebruik van lachgas in België zijn er nauwelijks. De laatste bevraging bij jongeren door het Vlaams expertisecentrum voor Alcohol en andere Drugs (VAD) dateert van 2018. Daarin zei slechts 3,4 procent van de bevraagde jongeren het laatste jaar lachgas te hebben gebruikt. Desondanks blijkt elke tiener die wij ­aanspreken het goedje te kennen. Het merendeel kent minstens één leeftijdsgenoot die het gebruikt, zowat de helft heeft het zelf ook al eens geprobeerd. ‘Je moet niet eens je best doen om het te zien. Ze doen het open en bloot op pleintjes en in parken.’

SANDER (16) «Ik werd nieuwsgierig toen ik die ballonnetjes steeds vaker zag opduiken in video’s op sociale media. Ik zag het bij Nederlandse rappers, zoals Boef, maar ook bij leeftijdsgenoten. Niet om stoer te doen of zo: in de ­filmpjes zie je een groepje ­vrienden gewoon in een woonkamer over de grond rollen van het lachen. Het zijn positieve vibes, snap je? Het ziet er gewoon fun uit. Dus wilde ik het ook eens proberen. Via Google vind je meteen tientallen webshops die patronen verkopen, voor 50 cent per stuk. Minder nog, als er promoties lopen. Sommige jongeren bieden ook grote tanks aan op Snapchat, die ze zelfs bij je thuis komen leveren.»

RUNE (16) «Ik doe het niet zo vaak meer, zeker nu ik tijdens de lockdown mijn vrienden amper nog zie. Daarvoor gebruikten we ongeveer één of twee keer per week lachgas. Het is gewoon gezellig, een beetje zitten praten en af en toe een ballonnetje doen. Alles lijkt dan ineens zo grappig. Na een paar minuten is het effect voorbij en ben je weer fris in je hoofd. Op dat vlak is het véél beter dan wiet of alcohol. Het duurt zo lang om weer te ontnuchteren als je zat bent: dat is niet handig als je op tijd thuis moet zijn. Van wiet krijg je rode ogen en de geur hangt meteen in je kleren, maar van lachgas merken je ouders niets als je vijf minuten later al naar huis gaat.»

KHALID (17) «In de islam is elke toxische stof ­verboden. Ik drink dus geen alcohol en gebruik nooit drugs. Af en toe doe ik wel een ballonnetje lachgas, daar vind ik niets mis mee. Het is overal te koop, zelfs in de Colruyt. Die patronen dienen om slagroom mee te maken: dan kunnen ze toch niet schadelijk zijn? En na twee minuten is het effect alweer voorbij. Bovendien, lachen is toch gezond? Ik zie het probleem niet.»

DEFTIG VERMAAK

Lachgas heeft bij ­jonge gebruikers een relatief onschuldig imago. Bovendien is het erg goedkoop en makkelijk te verkrijgen, wat het een perfect ­roesmiddel maakt voor jongeren. In Vlaanderen zijn er geen cijfers om dat vermoeden hard te maken, maar in Nederland wel. Uit een studie van het Trimbos-­instituut – de Nederlandse tegenhanger van ons VAD – bleek dat ongeveer 10 procent van de Nederlandse scholieren tussen 12 en 16 jaar weleens lachgas heeft geprobeerd. Het gebruik bij studenten is er de afgelopen vijf jaar zelfs met de helft gestegen, tot 30 procent. Lachgas is vooral populair in het uitgaans­leven: in Amsterdam nam het percentage cafébezoekers dat er ervaring mee had toe van 46 procent in 2014 tot 62 procent in 2018.

Maar wat is dat spul nu eigenlijk? Lachgas, oftewel distikstofmonoxide (N2O), wordt al meer dan 200 jaar gebruikt. In 1799 slaagde de Britse chemicus Humphry Davy er voor het eerst in om het gas te isoleren. Volgens een collega nam hij er zelf een flinke teug van – alles voor de wetenschap – en stuiterde hij vrijwel meteen luid lachend door het labo. Davy raakte verslingerd aan de effecten van het goedje en organiseerde jarenlang heuse lachgasfeestjes bij hem thuis in Bristol, waar al zijn vrienden het mochten inhaleren uit een zijden zak. Pas toen Davy ontdekte dat het gebruik van lachgas ook de effecten van zijn kater en kiespijn verminderde, besefte hij dat N2O ook als verdovend middel gebruikt kon worden. Lange tijd was de voornaamste toepassing van lachgas dan ook als anesthesie bij kleine medische ingrepen. Het gas remt pijnprikkels en werkt ­kalmerend. Sinds een aantal jaar wordt het spul voornamelijk in de voedings­industrie gebruikt, zoals in gaspatronen voor slagroomspuiten.

CHRISTOPHE STOVE (toxicoloog aan de Universiteit Gent) «In het algemeen is N2O vrij onschadelijk. Medische toediening van lachgas is perfect veilig en heeft weinig bij­werkingen, omdat het gecombineerd met zuurstof wordt toegediend. In de slagroompatronen zit echter geen zuurstof, want dan zou de slagroom zuur worden. Het is die pure vorm die als roesmiddel wordt gebruikt. Wanneer je het gas inhaleert, komt het via de longen zeer snel in je bloed en in je hersenen terecht. De effecten treden vrijwel meteen op. Het lachgas werkt in op bepaalde receptoren in de hersenen. De gebruiker beleeft een eu­forische roes. Het werkt ook ­pijnstillend en verdovend.

»De roes, die dikwijls met lach- of giechelbuien gepaard gaat, duurt amper een paar minuten. Men voelt zich euforisch, ontspannen en alles lijkt ineens extreem grappig. Hoe meer lachgas je in één keer gebruikt, hoe krachtiger de effecten. Zo kunnen er ook kleurrijke hallucinaties ontstaan.»

HUMO Welke risico’s zijn er verbonden aan het gebruik van lachgas?

STOVE «Lachgas veroorzaakt een zuurstoftekort in het brein, wat deels ook die roes teweegbrengt. Dat is vanzelfsprekend niet gezond. Er zijn ook aanwijzingen dat er bij herhaaldelijk gebruik van lachgas sprake is van een toxisch effect in de zenuwen, waardoor gebruikers de dag erna soms tintelingen in de vingers voelen. Veelvuldig gebruik kan ook invloed hebben op je vitamine B12-huishouding, wat tot bloedarmoede of verlammingsverschijnselen kan leiden.»

HUMO Moeten we ons zorgen maken over de gezondheidsrisico’s bij tieners?

STOVE «Bij herhaaldelijk gebruik kan er zeker sprake zijn van nadelige effecten op de hersenen en de zenuwen. In een tienerbrein zijn de neurale verbindingen bovendien nog volop in ontwikkeling, dus die zijn extra kwetsbaar.»

Het VAD publiceerde enkele jaren geleden een lijst met mogelijke bij­werkingen, zoals duizeligheid, misse­lijkheid, ­braakneigingen en bewustzijnsverlies. Het inhaleren kan irritaties aan ogen, keel, luchtwegen en neus ­veroorzaken. Ook het Nederlandse Trimbos-­instituut waarschuwt voor de onderschatte bijwerkingen van lachgas. Door het verdovende effect krijgen gebruikers last van evenwichts­stoornissen, waardoor ze vaak vallen en gewond raken. Ook verwardheid, hoofdpijn en gaten in het kortetermijngeheugen komen voor. Volgens het Trimbos-instituut kan lachgas ook ­geestelijk verslavend zijn. Hoe meer je gebruikt, hoe groter de drang om opnieuw te gebruiken, én hoe meer je nodig hebt om eenzelfde effect te voelen. Bij zeer intensief gebruik kun je zelfs in een coma raken of sterven.

STOVE «Er zijn gevallen bekend waarbij mensen aan een overdosis lachgas zijn overleden. Typisch daarbij is dat ze grote tanks met lachgas gebruikten, in plaats van de kleine patroontjes. Het gas inhaleerden ze rechtstreeks via een soort masker, waarbij er een continue stroom was. Zij overleden door zuurstofgebrek.

»Ook evenwichtsstoornissen kunnen ervoor zorgen dat gebruikers een kwalijke val maken, bijvoorbeeld op hun hoofd, met de dood tot gevolg.

»De hallucinaties zijn ook niet zonder gevaar. Je mag het vergelijken met lsd: gebruikers sterven niet zozeer aan een overdosis, maar omdat ze onder invloed van psychedelica levensgevaarlijke dingen doen, zoals uit een hotelraam springen.»

Een ander ernstig gezondheidsrisico komt uit onverwachte hoek. Stefaan Lauwaert van de Stichting Brandwonden waarschuwde er twee jaar geleden al voor in De Morgen.

LAUWAERT «Als lachgas de patroon verlaat, heeft het een temperatuur van min 60 graden. Daarom brengen geroutineerde gebruikers het eerst over in een ballon vóór ze het spul in­­haleren. Wie het gas rechtstreeks inademt, kan er vries­wonden aan de lippen, mond, of zelfs in de keel en longen aan overhouden.

»De ernstigste letsels worden veroorzaakt door de lachgastanks, waar soms wel 10 liter gas in kan. Gebruikers plaatsen die tussen hun benen, maar zodra ze het gas laten ontsnappen, wordt ook die tank ijskoud. De roes van het lachgas verhoogt hun pijngrens, waardoor ze niet meer voelen dat de tank letterlijk vastvriest aan hun huid en zo diepe wonden veroorzaakt.»

Volgens artsen komen gebruikers er meestal pas een dag later achter dat ze ernstig gewond zijn. De patiënten komen dan het ziekenhuis binnen met tweede- en derdegraads vrieswonden (vergelijkbaar met brandwonden) en moeten vaak zelfs een huidtransplantatie ondergaan. En het kan nog erger. In Nederland zien revalidatieartsen steeds meer patiënten met verlammingsverschijnselen. Het gaat daarbij vaak om lachgasjunkies – die lange tijd elke dag grote hoeveel­heden gebruiken – of sporadische gebruikers die op één avond honderden ballonnetjes inhaleren.

WENDY ACHTERBERG (revalidatiearts bij Reade in Amsterdam) «Lachgas heeft een onschuldige reputatie als partydrug, maar door extreem gebruik kun je er blijvend verlamd van raken. Bij Reade zijn we gespecialiseerd in dwarslaesies en zien we het aantal gevallen door lachgas al enkele jaren explosief stijgen. Overmatig gebruik van lachgas zorgt voor een tekort aan vitamine B12, waardoor schadelijke stoffen zich kunnen ophopen in het ruggenmerg en ernstige schade kunnen veroorzaken. Naast verlammingsverschijnselen, verminderde kracht en gevoel in armen en/of benen, kan het ook problemen op gebied van plassen, ontlasting en seksualiteit geven. De meeste patiënten moeten wekenlang intensief in een revalidatiekliniek behandeld worden en sommigen houden er zelfs blijvende schade aan over. Zij hebben last van spierzwakte, verminderde balans en conditie en aanhoudende tintelingen in handen en/of voeten. Dat zijn schrijnende gevolgen voor iets dat zo onschuldig lijkt.»

Ook met de ontdekker van lachgas liep het helaas niet zo goed af. Op zijn 50ste werd zijn ­veelvuldige lachgasgebruik Humphry Davy wellicht fataal: hij overleed na een aantal ­beroertes. Maar zijn nalatenschap leefde verder in het fenomeen van de lachgasfeestjes, die in de 19de eeuw overal ter wereld werden georganiseerd. Op een affiche uit 1848 stond echter wel te lezen dat het gas alleen door ‘eerbiedwaardige heren’ mocht worden gebruikt, voor ‘deftig vermaak’. Gelukkig maar.

Lockdownfeestjes

In Nederland was lachgas als partydrug vooral in de jaren 90 populair, maar door strengere regelgeving verdampte het aanbod in de uitgaanswereld snel. Sinds 2016 is lachgas echter weer prominent aanwezig op Nederlandse feestjes, omdat het spul vanaf dan niet langer onder de geneesmiddelenwetgeving viel, maar weer vrij verhandeld mocht worden, waarna ondernemers zich op de nieuwe, lucratieve markt stortten. In sommige Nederlandse gemeenten – waarvan enkele vlak bij de Belgische grens – zijn er heuse lachgasbars uit de grond gestampt. Klanten kunnen er onderuitgezakt in een bios­coopzetel voor 5 euro één ballon ­gebruiken, of drie voor 12,50 euro, inclusief een non-alcoholisch drankje. In grote Nederlandse steden zijn er zelfs bezorgdiensten die na een simpel whatsapp­je een doos vol patroontjes aan je voordeur komen leveren, alsof het een pizza is.

Zover is het in Vlaanderen nog niet gekomen, maar ook bij ons is lachgas niet illegaal. Toen festivals en feestjes nog niet iets uit een ver verleden leken, werd het goedje er veelvuldig aangeboden door verkopers – inclusief ballon, klaar voor gebruik. Sinds de coronacrisis blijkt de lachgastank het favoriete accessoire op zowat elk ­lockdownfeestje. De afgelopen maanden moest de politie over het hele land illegale feestjes stil­leggen, waarbij geregeld meerdere flessen en tientallen capsules lachgas werden aangetroffen. Ook bij verkeerscontroles vindt de politie steeds vaker grote hoeveelheden lachgas in de auto. En dan is er nog de zichtbare overlast van capsules en ballonnen die op straat worden achtergelaten na gebruik. Dat veroorzaakt ook enorme schade aan het milieu. N2O is immers een broeikasgas: het kan tot anderhalve eeuw duren voordat het afgebroken is in de atmosfeer.

Hoewel vorige week een wet werd gestemd in de Kamer die de verkoop van de ­slagroomcapsules aan minderjarigen verbiedt, hebben veel Vlaamse steden en gemeenten niet gewacht om op eigen houtje actie te ondernemen, door het ‘verhandelen’ van lachgas in hun ­politiereglement op te nemen, zodat er GAS-­boetes kunnen worden uitgeschreven. In veel open­bare recreatiedomeinen, zoals de Blaarmeersen in Gent, geldt eveneens een politieverbod op lachgas, in de hoop de overlast te be­­perken. Kortrijk was in 2019 de eerste West-Vlaamse stad die de verkoop van lachgas aan banden legde, nadat de politie in een café dozen vol met lege patronen aantrof. Enkele weken eerder was er al ophef ontstaan toen er op sociale media een foto circuleerde van ­gaspatronen die verkocht werden in een nachtwinkel, tussen het snoepgoed.

THOMAS DETAVERNIER (woordvoerder politiezone Kortrijk-Kuurne-Lendelede) «In 2019 is de verkoop van lachgas in horeca en nachtwinkels opgenomen in ons politiereglement. In december 2020 is dat nog eens uitgebreid. Het is nu volledig verboden om in de openbare ruimte lachgas te gebruiken, te bezitten of te verhandelen als roesmiddel.

»Het verbod is er ge­­komen omdat onze politiemensen steeds vaker oproepen voor overlast kregen. Veelal gaat het gebruik ook gepaard met softdrugs of alcohol. De gebruikers die dat allemaal combineren, zijn meestal ook gekend voor andere ­feiten, zoals patser­gedrag, dealen, diefstal en vechtpartijen. Het gebruik bij jongeren in Kortrijk is de laatste jaren duidelijk toegenomen. Ook tijdens wegcontroles vinden we steeds vaker lachgas­patronen in de auto. Wellicht wordt er dus ook regelmatig gebruikt tijdens het rijden.»

HUMO Is er sinds het eerste verbod een verschil te merken in het lachgasgebruik in Kortrijk?

DETAVERNIER «Er is wel beterschap, omdat de verkoop in winkels kordaat werd aangepakt, maar lachgas is zeker nog aanwezig. Het kan nog steeds makkelijk online worden gekocht. Momenteel zijn er uiteraard minder vaststellingen door de sluiting van de horeca en de avondklok. We kunnen het meestal ook pas na de feiten vaststellen, door de aanwezigheid van lege capsules of ballonnen. Aangezien de roes zo kort is, is het voor onze mensen erg moeilijk om jongeren tijdens het gebruik te betrappen. Er bestaat helaas ook nog geen test om lachgasgebruik op te sporen.»

Geen paniek

Volgens Jan Theuwen, directeur van het behandelingscentrum voor drug­gebruikers Kompas vzw, hoeven we echter niet collectief in paniek te slaan. Hij nuanceert de doemberichten in de media.

JAN THEUWEN «We zitten heus niet met een wijd­verspreid lachgasprobleem bij jongeren, maar als je alles gelooft wat in de media komt, lijkt het wel zo. Het verkeersinstituut VIAS publiceerde in januari een onderzoek waaruit blijkt dat één op de zeven chauffeurs tussen 18 en 34 jaar lachgas zou gebruiken achter het stuur. Dat is toch véél? Ik stel me ernstige vragen bij dat onderzoek, want ik geloof gewoonweg niet dat één op de zeven 18- tot 34-jarigen lachgas gebruikt. Ik vind het een beetje sfeermakerij.

»Toen ik 30 jaar geleden met Kompas vzw begon, was cannabis het grote probleem. Ook lijm en aan­stekervloeistof zijn de revue al gepasseerd. Elke tien jaar is er wel iets nieuws waarmee jongeren experimenteren en waarrond de media vervolgens een hetze maakt. Ik hoor al vijftien jaar over lachgas, het is echt niets nieuws. Natuurlijk is het allesbehalve gezond, maar ik beschouw het meer als puberaal experimenteren dan als een echt maatschappelijk probleem.»

HUMO Kun je verslaafd raken aan lachgas?

THEUWEN «We hebben nog nooit iemand behandeld die eraan verslaafd was. Maar we komen het middel wel geregeld tegen, met name bij jonge experimenterende gebruikers. Ons ­ambulante team, Kompas aan Huis, wordt opgeroepen bij gezinnen waar hevige conflicten woeden. We vragen de jongeren dan altijd of ze ook drugs gebruiken, en daarbij horen we geregeld over lachgas.

»Het is dus zeker wel populair, maar het is vaak de eerste kennismaking met de verboden vrucht. Het zijn jonge gastjes die door groepsdruk of om stoer te doen lachgaspatronen gebruiken. Veel jongeren beginnen ermee, maar zetten daarna vrij snel de stap naar cannabis, speed of xtc. Het effect daarvan is intenser en duurt langer. Als je echt op zoek bent naar een roes, zijn die middelen veel interessanter. En dán beginnen meestal de problemen.»

HUMO Kan lachgas dan niet beschouwd worden als een opstapje naar zwaardere drugs?

THEUWEN «Niet per se. Wij zien meer en meer ­zware gebruikers die zelfs nooit lachgas of cannabis hebben geprobeerd, maar meteen met harddrugs beginnen.

»Kijk, de meeste 16-­jarigen willen experimenteren en de grenzen opzoeken. Dat is nu eenmaal hoe de puberteit werkt. Je kunt dan beter experimenteren met lachgas dan met pillen of coke. Voor het gros van de jongeren is het een fase waar ze al snel weer uitgroeien. De meeste lachgasgebruikers zijn tieners die gewoon een beetje stoer willen doen, die nieuwsgierig zijn naar die kortstondige roes maar zich niet direct aan iets illegaals als cannabis durven te wagen.»

HUMO Hoe moet je er als ouder mee omgaan als je kind lachgas gebruikt?

THEUWEN «Je moet het in perspectief zien. Het is uiteraard geen gezond gedrag, want er zijn wel degelijk risico’s aan verbonden. Ik zou het niet goedkeuren als mijn eigen zonen lachgas gebruiken. Maar ik zou ook niet meteen in paniek slaan. Jongeren stellen nu eenmaal soms risicovol gedrag. Als ouder zou ik vooral opgelucht zijn dat het ‘maar’ lachgas is – een vluchtig middel dat al na twee minuten is uitgewerkt.

»Ouders maken zich natuurlijk zorgen, zeker als ze zo’n capsule ontdekken in een jaszak. Ze handelen dan vaak automatisch vanuit een zeer begrijpelijk gevoel van angst en paniek, maar dat moet je proberen te vermijden. Boos worden en het kind van alles verbieden werkt averechts. Je moet vooral rustig blijven en het gesprek aangaan. Je kind zal zijn druggebruik proberen te verbergen en dus wellicht ontkennen. Ga niet discussiëren om je gelijk te halen, maar vertel gewoon dat je je zorgen maakt, vertel over de risico’s van het gebruik en geef je kind het gevoel dat het bij jou terechtkan.»

HUMO Kun je het als ouder merken wanneer drug­­gebruik problematisch wordt?

THEUWEN «Dat is moeilijk, want de kenmerken van problematisch druggebruik zijn vaak dezelfde als die van de puberteit. Ze trekken zich meer terug, zijn minder vaak thuis, zijn opstandiger en discussiëren vaker. Ze ontwikkelen een eigen kledingstijl en muziekkeuze, zoeken uit wie ze zijn. Puur psycho­logisch is dat goed, want ze vormen hun eigen persoonlijkheid. De verschillen zien met een drugprobleem is moeilijk, maar wat wél erg typerend is, is dat de vriendenkring vrij extreem en eenzijdig wordt. De gebruiker hangt altijd met hetzelfde groepje rond – andere gebruikers – en ze brengen alleen nog maar tijd met elkaar door.»

HUMO Bent u voorstander van een algemeen verbod op lachgas?

THEUWEN «Nee, want dat maakt het alleen maar aantrekkelijker voor baldadige pubers. En als het hard­nekkige cocaïneprobleem waarmee we tegenwoordig worstelen één ding duidelijk maakt, dan wel dat een verbod zeer weinig uithaalt.

»Bovendien is lachgas ook nog eens een alledaags product, dat vrij te koop moet zijn voor patissiers. Nee, zo’n algemeen verbod is vaak enkel ­symboolpolitiek. Gerichte verboden zijn wel nuttig, zoals in horeca en nachtwinkels, om impuls­aankopen tegen te gaan. Geen enkele patissier gaat naar een café om slagroompatronen te kopen, natuurlijk. Dat het niet naast de chips in een ­nachtwinkel mag liggen, lijkt me logisch.»

HUMO Moeten we ons dan echt geen zorgen maken over het lachgasgebruik van tieners?

THEUWEN «Kijk, de mens is een genotsdier. Het is typisch menselijk om op zoek te gaan naar iets dat ons plezier verschaft. Daarvoor gebruiken we zelfs de meest alledaagse dingen – lijm, aanstekervloeistof en nu dus slagroompatronen. Hoe ver je daarin gaat, is afhankelijk van je persoonlijkheid. Als je je goed in je vel voelt, zul je niet snel ontsporen.

»Een 15-jarige met een fijne thuissituatie, ­goede schoolresultaten, veel vrienden en een liefje zal niet snel in ­problematisch druggebruik vervallen. Want als hij samen met een vriend een joint rookt, is dat weliswaar even fijn, maar wint hij daar niet veel bij. Zijn leven ís al leuk. De vriend met wie hij die joint rookt, voelt zich misschien wél slecht in zijn vel. Hij heeft problemen thuis, durft geen contact te leggen met meisjes, heeft een vader die veel drinkt... Diezelfde joint bezorgt hem veel meer geluk. Dan wordt het echt gevaarlijk, want die jongen zal er sneller naar teruggrijpen, om iets te compenseren.

»In het algemeen geldt die theorie voor de ­meeste genotsmiddelen, ook voor lachgas. Nee, dan zijn de zware middelen een heel ander verhaal. ­Heroïne of crystal meth hoef je maar twee keer te gebruiken om verslaafd te raken. Dat spul is zodanig lichamelijk verslavend dat je vrijwel geen keuze meer hebt, omdat je lijf ernaar hunkert. Geloof me, na al die jaren in de verslavingszorg lig ik niet meer wakker van trends zoals lachgas. Het hardnekkige gebruik van coke en de razendsnelle opkomst van crystal meth, dát houdt mij uit mijn slaap.»