Stip aan de horizon: neusspray die beschermt tegen corona

Even een wolkje in de neus spuiten en je hebt niets meer te vrezen van het coronavirus, hoe mooi zou dat zijn? Het Nederlandse Leyden Laboratories gelooft in zo’n neusspray die het virus tijdelijk kan blokkeren. De onderneming heeft 40 miljoen in kas voor de ontwikkeling van een middel dat ook andere virussen aan moet kunnen.

Een neusspray die het Sars-CoV-2-virus en andere coronavirussen blokkeert. Dat is het doel van Leyden Laboratories. Het bedrijf is opgericht door oud-medewerkers van het Nederlandse Crucell, dat aan de basis stond van het coronavaccin van Johnson & Johnson. Er is 40 miljoen euro aan onderzoeksgeld opgehaald, maar meer is nodig.

Zoals iemand met hooikoorts ter voorkoming van gehoest en gesnotter een pufje neemt voor een boswandeling in mei, zo moeten mensen in de toekomst neusspray kunnen gebruiken tegen het virus dat covid-19 veroorzaakt, het influenzavirus, of ieder ander virus dat dan piekt.

‘Die neusspray moet heel breed beschikbaar zijn,’ zegt Koenraad Wiedhaup, bestuursvoorzitter van Leyden Laboratories. ‘Artsen kunnen hem voorschrijven. Het gaat om een kortdurende bescherming van een etmaal of enkele dagen. Je kunt zelf bepalen wanneer het zinvol is de neusspray te gebruiken. Thuis op de bank bijvoorbeeld niet, maar wel in drukke ruimtes. Het kan per dag verschillen.’

Nooit meer verlammende lockdowns

Of en wanneer die neusspray beschikbaar komt, is nog onzeker, maar het is een stip aan de horizon van Leyden Laboratories, het doel waar het bedrijf aan werkt. ‘We proberen het volgende virus voor te zijn,’ zegt Wiedhaup over het product dat hij wil maken. ‘We willen ervoor zorgen dat een pandemie nooit meer zo’n verlammend effect op de samenleving heeft.’

Donderdag is de oprichting van het bedrijf bekendgemaakt, in Nederland en ook in de Verenigde Staten. De Amerikaanse investeringsfirma’s Google Ventures, F-Prime Capital, Casdin Capital, LLC en Brook Byers hebben samen 40 miljoen euro in het project gestoken.

Dat is nog niet genoeg, stelt Wiedhaup, want farmaceutisch onderzoek is duur. ‘Tientallen miljoenen’ of meer zijn nodig. Er is een investeringsronde in het leven geroepen, mogelijk volgen er meer. Leyden Laboratories richt zich nadrukkelijk niet op de ontwikkeling van een vaccin, dat het immuunsysteem activeert om lichaamseigen afweer op te bouwen. De neusspray moet als een poortwachter voorkomen dat een virus de cellen van de keel- en neusholte binnendringt. Dan wordt infectie onmogelijk.

Concertzaal

Het beoogde middel werkt als kortdurende ‘entry-blocker’. Het bedrijf richt zich niet alleen op het Sars-CoV-2-virus, maar op een breed scala aan soortgelijke ziekteverwekkers, waaronder verschillende coronavirussen (Mers, Sars) en influenzavirussen.

‘Ik kan niet in detail treden, maar we kijken naar de gemeenschappelijke kenmerken van een virus en een virusfamilie,’ aldus Wiedhaup. ‘Als we slagen, zal de neusspray daarom ook beschermen tegen de varianten van het virus dat de coronapandemie veroorzaakt.’

Neusspray en vaccins kunnen naast elkaar gebruikt worden, zegt Wiedhaup. ‘Griepvaccins zijn ongeveer vijftig procent effectief tegen infectie, bij covid-19-vaccins varieert dat van ongeveer 60 tot meer dan 90. Als je na de griep- of coronavaccinatie een concertzaal of een café bezoekt, kun je neusspray gebruiken.’

Wanneer een of meerdere neussprays klaar zijn voor verspreiding en gebruik, is onduidelijk. Doorgaans verstrijken tien jaar of meer voordat farmaceutisch onderzoek tot een middel leidt. Vaak leidt onderzoek helemaal niet tot een product. Bij de ontwikkeling van de vaccins strandt bijvoorbeeld zo’n 90 tot 95 procent vanwege bijwerkingen.

Leyden Laboratories put moed uit de razendsnelle ontwikkeling van de cpvid-19-vaccins. ‘Ik hoop dat de neusspray er binnen enkele jaren is,’ aldus Wiedhaup.

De beslissingen bij Leyden Labs worden hoofdzakelijk genomen door vier mensen: viroloog Jaap Goudsmit, oud-arts en ondernemer Ronald Brus, onderzoeker en ondernemer Dinko Valerio en Wiedhaup zelf.

Goudsmit, Brus en Valerio delen een verleden bij het roemruchte Crucell, een Nederlands farmabedrijf dat aan de basis stond van het coronavaccin van Johnson & Johnson.

Wiedhaup is nieuw in het team. Hij was partner bij McKinsey, waar hij biotech- en farma­bedrijven adviseerde. ‘Mijn vader was hoofd research & development van Organon. Ik heb de bedrijfstak met de paplepel ingegoten gekregen.’

De oprichting van Leyden Laboratories, in juni vorig jaar, is het directe gevolg van de coronapandemie. In de tuin van Valerio’s woning werd het idee voor Leyden Laboratories geboren. De naam verwijst naar Leiden, waar veel biomedisch onderzoek plaatsvindt. Leyden is ook voor Engelstaligen leesbaar.

Universiteiten

Leyden Laboratories heeft een samenwerkingsverband met negen Nederlandse partners: universiteiten en bedrijven. Het bedrijf heeft nog geen eigen kantoor of laboratorium. De noodzakelijke onderzoeken naar de moleculen die als entry-blocker moeten fungeren, zijn uitbesteed. Er zijn twintig mensen in dienst.

Een neusspray tegen het Sars-Cov-2-virus is geen nieuw idee. Wetenschappers, onder wie onderzoekers in het Erasmus MC, hebben een virusremmer ontwikkeld die de overdracht van Sars-CoV-2 tussen fretten blokkeert. Ze hopen eveneens dat dit tot een beschermende neusspray leidt. Dat covidonderzoek in het Erasmus MC staat los van Leyden Labs, zegt Wiedhaup. ‘Wij ontwikkelen neussprays tegen de hele coronavirusfamilie, waaronder Sars-CoV-2, Sars en Mers.’

Ook het Bilthovense Intravacc richt zich op diverse neussprays tegen het coronavirus, maar dat gaat om vaccins. Die vallen buiten het blikveld van Leyden Labs.

Er zijn eerder initiatieven ontplooid om een neusspray te gebruiken als entry-blocker van een breed scala aan luchtwegvirussen. Zo was Pleconaril succesvol tegen het enterovirus D68, maar kon het de bredere virusfamilie van entero- en rhinovirussen niet temmen. Introductie als breed, preventief geneesmiddel mislukte. ‘Wij denken dat Leyden Labs wel in zo’n brede aanpak slaagt,’ aldus Wiedhaup.

(HP)