Stoppen met stemmen tellen kán helemaal niet: gaat strijd verder in de rechtszaal?

President Donald Trump noemt de verkiezingen ‘frauduleus’ en dreigt met een stap naar het Hooggerechtshof. Zo beloven de presidentsverkiezingen een taaie juridische finale. ‘Het advocatenleger stond al klaar.’

‘Dit is geen Wit-Rusland, dit zijn de Verenigde Staten van Amerika: we moeten alle stemmen tellen!’ zegt een verontwaardigde CNN-commentator na Trumps speech vanochtend. In die toespraak doet de Amerikaanse president wat sommigen voorspelden en anderen vreesden: hij claimt een vroegtijdige overwinning, bestempelt de verkiezingen als frauduleus en kondigt een gang naar de rechter aan, waarschijnlijk om de stemmen per post – in totaal tientallen miljoenen, naar verwachting van veel meer Democraten dan Republikeinen – te schrappen. Trump zei: ‘Dit is een grote fraude. We gaan naar het Hooggerechtshof, het stemmen moet stoppen. We willen niet om vier uur ’s nachts een stembiljet vinden en die op de lijst zetten.’

‘De strijd begint nu pas,’ concludeert Mark Verheijen, auteur van het boek ‘Wij kennen Amerika helemaal niet’ en voormalig Nederlands parlementslid. ‘De juristen stonden al klaar om te speuren naar twijfel, mogelijke fouten of onvolkomenheden. Trump zal proberen de poststemmen uit de telling te schrappen. En als die zaak uiteindelijk in de rechtszaal voorkomt, zal hij vertrouwen op een meerderheid aan conservatieve rechters.’

Route

Al lijkt er geen rechtstreekse route naar het Hooggerechtshof: problemen over stemmen (tellen) moeten eerst per staat juridisch uitgevochten worden, zegt Geert-Jan Knoops, advocaat en bijzonder hoogleraar Politiek van het Internationaal Recht (UvA). ‘Dat was in 2000 bijvoorbeeld ook het geval in Florida, toen Bush en Gore streden om het presidentschap. Bush had 537 stemmen meer gehaald dan Gore, de Democraten wilden een hertelling. Die rechtszaak begon bij de staat Florida, bereikte ook het Hooggerechtshof van Florida, en werd pas daarna door het landelijke Hooggerechtshof behandeld.’

Terwijl de lagere rechter in Florida bepaalde dat er inderdaad opnieuw geteld moest worden, blokkeerde het Hof in Washington dat: vijf van de negen hoge rechters gingen ervoor liggen. Gore legde zich daarbij neer, Bush werd president.

Het Hof kent inmiddels een conservatieve meerderheid van zes tegen drie, onlangs stelde Trump Amy Coney Barret aan als nieuwste lid. Knoops: ‘Zo’n zaak is voor Trump zeker niet op voorhand verloren. Destijds bij Gore en Bush zag je al dat er ontzettende verdeeldheid is over de bevoegdheden van staten. Het discussiepunt hier is: mogen staten zelf bepalen hoelang ze nemen voor het tellen van schriftelijke stemmen? Dat is geen gelopen controverse.’

De poststemmen kunnen het verschil gaan maken in de presidentsrace die Amerikaanse media nu een ‘nagelbijter’ met ‘cliffhanger’ noemen, met Trump en Biden die beiden nog kans maken op de winst.

Neem bijvoorbeeld Pennsylvania, een cruciale staat met twintig kiesmannen. Na ruim vijf miljoen getelde stemmen ligt Trump riant op kop (bijna 56 procent, Biden staat op 43 procent). Maar volgens lokale autoriteiten moeten nu nog bijna anderhalf miljoen biljetten per post verwerkt worden. Op basis van de eerste tellingen gaat driekwart van de schriftelijke stemmen naar Biden, en zo kan hij er dus nog honderdduizenden bij krijgen, schrijft de analist van The New York Times. ‘Meer dan genoeg om de president in te halen.’

Dus als het Trump lukt om de post-stemmen in diskrediet te brengen en van tafel te vegen, groeien zijn kansen op winst.

‘Middelvinger’

Voormalig topdiplomaat Tom de Bruijn noemt de opstelling van Trump ‘zorgwekkend’: ‘Ook Republikeinen zeggen dat het gevaarlijk is om zo vroeg de winst te claimen en de boel juridisch op scherp te zetten,’ zegt De Bruijn, die jarenlang de Nederlandse vertegenwoordiger bij de EU in Brussel was. ‘Al past het bij de Amerikaanse cultuur van rechtszaken en claims. Of het ook op straat tot onrust leidt, zoals voorspeld wordt: ik weet het niet, het is te hopen dat mensen de rust bewaren, zich inhouden.’

Verheijen: ‘De claims uit zijn toespraak zijn een middelvinger naar de democratie. Dit is geen democratisch proces meer maar een juridisch spel, waarbij je per definitie – wie uiteindelijk ook wint – een uitslag krijgt die in twijfel getrokken wordt. Op deze manier wordt het voor de VS heel lastig om in andere landen te vertellen wat democratie inhoudt.’ Een voormalige Republikeinse verkiezingsadvocaat noemt Trumps opstelling ook ‘verontrustend’: ‘Wat de president zegt, is niet eerder vertoond en kent geen basis in de wet, het is ook een slechte dienst voor iedereen die op het Republikeinse stembiljet staat,’ zei advocaat Ben Ginsberg tegen CNN.

Fraude gebeurt zelden

Trump suggereert al langer dat er ‘problemen en onjuistheden’ dreigen door het grote aantal stemmen dat schriftelijk wordt uitgebracht. Maar uit onderzoek van het Brennan Center for Justice (2017) blijkt dat het percentage verkiezingsfraude in Amerika lager is dan 0,0009 procent.

Trump voerde de druk vooraf toch op: ‘We moeten een definitieve uitslag hebben op 3 november.’

Maar die komt er dus niet. Zijn tegenstander Joe Biden vraagt juist om ‘geduld’: ‘Het is niet aan mij of aan Donald Trump om de winnaar van de verkiezingen uit te roepen, dat is een besluit van het Amerikaanse volk.’

Jurist Knoops voorspelt dat de verkiezingsstrijd voorlopig niet beslecht wordt. ‘Trump kan niet eenzijdig bepalen dat die stemmen niet meetellen, maar het finale oordeel daarover zal hij het Hooggerechtshof liggen. Dit wordt een lange juridische strijd denk ik.’

(AD)

Wat denkt u hierover? Laat het ons weten: