Straks mogen we neuspeuteren met een stokje: de zelftest komt eraan

Waarschijnlijk zullen er vanaf half april in de apotheek zelftests te koop zijn waarmee iedereen snel zal kunnen nagaan of men besmet is met Covid-19. Dergelijke tests waren verboden in ons land, maar de regering laat de verkoop ervan nu dan toch toe.

1. Hoe werkt zo’n test aan de keukentafel?

Als alles volgens plan verloopt, kunnen we over een paar weken een zelftest kopen bij de apotheek, de drogist en de supermarkt. Kosten per test: ongeveer 5 euro. Elke zelftest heeft zijn eigen stappenplan, maar bij de goedgekeurde test van fabrikant Roche moet het wattenstaafje – nadat je hem in je neusgaten hebt geroteerd - in een buisje met testvloeistof draaien. De antigeentest meet of er stukjes van het viraal eiwit in het neusslijm zitten. Na wat handelingen met het potje – draaien, knijpen en druppelen op een teststrip – is het resultaat te zien op een venstertje dat erg veel lijkt op een zwangerschapstest. Bijkomend voordeel: al na een kwartier heb je de uitslag. En het wattenstaafje hoeft maar twee centimeter diep in je neus. ‘Neuspeuteren met een stokje,’ noemt kinderarts-epidemioloog Patricia Bruijning het.

2. Zijn we daarmee verlost van de teststraat met zijn diepe swaps?

Een negatieve uitslag van een zelftest is niet 100 procent betrouwbaar. Blijf dus voorzichtig. Iedereen met klachten die horen bij corona krijgt het dringende advies om naar de teststraat te gaan voor een betrouwbaardere PCR-test. Dat geldt ook voor mensen die contact hebben gehad met iemand die covid heeft. Én voor mensen die de afgelopen tien dagen zijn teruggekomen uit een oranje gebied. Het is dus niet de bedoeling dat je met een blaffende hoest in de ochtend en een afspraak bij je oude oma in de middag tussendoor nog even een zelftest doet, om corona uit te sluiten.

3. Maar voor wie is deze test dan wel geschikt?

Voor mensen die geen klachten hebben, maar misschien wel met het coronavirus rondlopen. Dit om besmettingen vroeg op te sporen en uitbraken te voorkomen. Een geschikte plek voor het inzetten van deze testmethode zijn de middelbare scholen, zegt Bruijning, die voor UMC Utrecht onderzoek doet naar de inzet van gratis zelftesten op scholen in Nederland. In een pilot op veertig scholen in het voortgezet onderwijs worden antigeentesten afgenomen door een professionele partij. Omdat dit niet op landelijke schaal uitgerold kan worden, adviseerden de deskundigen om met zelftesten te gaan werken. In het najaar is er op een middelbare school in Nederalnd al een onderzoek gedaan met zelfafname en dat verliep volgens Bruijning heel goed. De testen worden wel gedaan met de hulp van getrainde begeleiders.

4. Zijn de zelftesten nu ook al te koop?

Wie even googelt vindt goedgekeurde antigeensneltesten direct online. Wel in grootverpakking met tenminste twintig testen en voor minimaal 149 euro. Ze zijn bedoeld voor bijvoorbeeld de zorg of beroepen waar het lastig is om de anderhalve meter in acht te nemen. Deze testen moeten door een big-geregistreerde zorgverlener worden afgenomen, bijvoorbeeld de bedrijfsarts. Is het verstandig om ze als thuisgebruiker in te slaan? ‘Nee,” zegt een woordvoerder van VWS. De test is nagenoeg dezelfde, maar de gebruiksaanwijzing is nog niet op de leek afgestemd. Volgens Jan Peter Jansen van Roche wordt er nu dag en nacht gewerkt om de zelftesten per stuk verpakt te krijgen, met een duidelijke instructie en een begeleidend animatiefilmpje op de website. ‘Daar komt heel veel bij kijken. Het is niet een pakje paracetamol, waar je even een huismerk op zet.’

5. Als deze zelftesten minder betrouwbaar zijn dan de PCR-testen, wat hebben we er dan aan?

De antigeentest is minder gevoelig dan de PCR-test, zegt Bruijning. Dat betekent dat de test een behoorlijke portie virus nodig heeft om aan te slaan. Bij mensen die in het begin van hun besmetting zitten, óf juist alweer bijna coronavrij zijn, kan een antigeentest een valse uitslag geven. De antigeentest mist circa twintig procent van de besmette personen, zegt Bruijning. ‘Maar als je de test preventief inzet, bijvoorbeeld op scholen, vis je het overgrote deel van de besmette mensen ertussenuit. Zeker omdat je de test na een aantal dagen herhaalt. Af en toe zal er eentje tussendoor glippen. Maar als we het aantal besmettingen op scholen met vijftig procent kunnen terugdringen, dan heb je al zo veel winst, dat het onderwijs nauwelijks nog een vliegwieleffect kan hebben op de epidemie.’

(Het Parool)