Stralingsexpert Jan Vande Putte blikt terug op de kernramp van Fukushima
Goed nieuws vorige week uit Fukushima: negen maanden na de kernramp is de temperatuur in de op hol geslagen reactoren onder de honderd graden gezakt!
Leken zullen bij deze mededeling de schouders ophalen. Honderd graden? Big deal, mijn pizzaoven haalt vlotjes tweehonderdvijftig. Ingewijden zoals Jan Vande Putte, antinucleair activist en stralingsdeskundige bij Greenpeace International, kunnen de opwinding van de Japanse premier Yoshihiko Noda beter begrijpen: 'Met zijn verklaring wil hij ons doen geloven dat de toestand in de vier probleemreactoren stabiel is.'
De verwijzing naar de temperatuur in de reactoren laat uitschijnen dat de afhandeling van de kernramp in een nieuwe fase is beland, die van een cold shutdown: de procedure waarbij men een reactor stillegt om nieuwe brandstof te laden. Daarvoor moet het deksel van het reactorvat, en dat kan alleen als de temperatuur van het koelwater onder de honderd graden zakt. Dat is de boodschap die Noda kwijt wil: we bevinden ons op vertrouwd terrein, vanaf nu we kunnen we de reactoren onder atmosferische omstandigheden verder afkoelen.
Dat kan best kloppen, maar volgens Vande Putte is de vergelijking misleidend: 'Een cold shutdown is een operationele techniek die gebruikt wordt in normale omstandigheden, terwijl we hier te maken hebben met de nasleep van een zwaar ongeval. Het koelwater kookt niet meer, maar op de bodem van de reactoren ligt nog altijd gesmolten brandstof, waarvan de temperatuur zeer hoog oploopt. De waarheid is dat honderden mensen nog vele jaren in uiterst gevaarlijke omstandigheden zullen moeten werken om de centrale te ontmantelen. De risico op een catastrofe is niet meer zo groot als in april of mei, maar we maken ons nog altijd zorgen. Vooral over het koelbassin van reactor vier, waar gebruikte splijtstoffen worden opgeslagen: er zitten scheuren in het beton en de hele constructie wordt gestut. Laat daar een zware aardbeving op los, en je krijgt alsnog een grote ramp. Ik denk dat we intussen weten dat zware aardbevingen in Japan geen hersenspinsel zijn.'
Dat laatste is een understatement. De zeebeving van 11 maart voor de noordoostkust van het centrale eiland Honshu was een negen op de schaal van Richter, de op drie na zwaarste die ooit werd geregistreerd. De tsunami die even later de kust van de prefecturen Miyagi en Fukushima overspoelde, was navenant: golven tot vijftien meter hoog veegden tot diep landinwaarts alles en iedereen van de kaart. Resultaat van het natuurgeweld: 24.500 doden en vermisten, 125.000 vernielde gebouwen, 410.000 daklozen.
Alsof dat alles niet volstond, veroorzaakte de dubbele ramp vrijwel onmiddellijk een derde calamiteit.
Gerekend in mensenlevens lijkt de ramp in de Fukushima Dai-ichi-kerncentrale eerder futiel – tot op heden eiste ze geen rechtstreekse slachtoffers – maar toch verdrongen de beelden van smeulende reactorgebouwen vrij snel de taferelen van verwoeste dorpen en ingestorte scholen naar de achtergrond. Ligt het aan het verschil in exclusiviteit? Aardbevingen en tsunami’s komen al bij al vaker voor dan nucleaire incidenten, zeker als die een zeven scoren op de INES-schaal (de internationale schaal voor nucleaire ongelukken, red.) - het hoogste rampniveau werd voorheen uitsluitend bereikt in Tsjernobyl. Vande Putte: 'We beseften heel snel dat het een zeven ging worden. Op 14 maart hebben we in een communiqué al voor een meltdown gewaarschuwd. Niet dat we bij Greenpeace een helder beeld hadden van de toestand in de centrale – de chaos was compleet – maar het volstond om de wetenschappelijke literatuur te raadplegen: wat gebeurt er als de stroomtoevoer voor de koeling volledig wegvalt? Dan draait het onherroepelijk op een meltdown uit. Natuurlijk wisten ze dat bij Tepco, de exploitant van centrale, beter dan wie ook, alleen heeft het erg lang geduurd vooraleer ze de ernst van de situatie wilden toegeven. Het imago en de toekomst van de Japanse kernindustrie stonden op het spel. Ze lieten het eigenbelang primeren op de volksgezondheid.'
