Studie naar oude coronavirussen: eind dit jaar golf van herbesmettingen mogelijk

Binnen een jaar is immuniteit tegen coronavirussen uitgewerkt. Daarop duidt Nederlands onderzoek naar de vier verkoudheidscoronavirussen die al decennia rondgaan. Geldt dat ook voor het nieuwe virus, dan kunnen we in ons land eind dit jaar een golf herbesmettingen verwachten.

‘Er is geen enkele reden te bedenken waarom dit niet zou opgaan voor het nieuwe coronavirus,’ zegt viroloog en onderzoeksleider Lia van der Hoek (Amsterdam UMC). ‘De vier coronavirussen die we hebben bekeken zijn onderling behoorlijk verschillend. Toch zien we steeds hetzelfde patroon: je bent grofweg twaalf maanden beschermd tegen de volgende infectie.’

Wel is de vraag hóé ziek men de tweede keer wordt. Een 33-jarige Hongkonger bij wie het nieuwe coronavirus onlangs al na amper een halfjaar voor de tweede keer werd vastgesteld, merkte daarvan in elk geval niets. ‘Maar dat is maar één geval,’ zegt Van der Hoek. ‘En minstens zo belangrijk is dat hij echt een besmetting doormaakte, waarbij het virus zich vermenigvuldigde en hij andere mensen had kunnen besmetten.’

Opnieuw bestrijden

Voor hun onderzoek gingen Van der Hoek, promovendus Arthur Edridge en hun collega’s te rade bij een langdurige volgstudie, waarbij sinds 1985 bloed wordt afgenomen bij Amsterdamse mannen, op zoek naar sporen van hiv. In de oude bloedstalen zitten ook antistoffen tegen verkoudheid.

Toen de wetenschappers die bij tien gezonde proefpersonen in kaart brachten, zagen ze de antistoffen tegen ‘coronaverkoudheid’ snel afnemen, en regelmatig weer scherp omhoog schieten: een teken dat de persoon in kwestie opnieuw besmet was geraakt. ‘Het lichaam denkt: what the fuck, daar heb je ’m weer. En gaat het virus opnieuw met antistoffen bestrijden,’ schetst Van der Hoek.

Bij acht herbesmettingen gebeurde dat al na negen tot twaalf maanden, in drie gevallen kwam het verkoudheidscoronavirus al na een halfjaar terug. Omdat dat misschien uitzonderingen zijn, laat Van der Hoek die voor alle zekerheid buiten beschouwing.

Vijfde keer besmet

De meeste personen raakten bovendien nog een derde, vierde of vijfde keer besmet. Zo kreeg een inmiddels 69-jarige man tussen 1985 en 2010 maar liefst twaalf keer hetzelfde coronavirus. Een ander werd in de 28 jaar dat hij deelnam aan het onderzoek zeker zestien keer besmet door verkoudheidscorona: zes keer door het coronavirus genaamd NL63, zes keer door OC43, drie keer door 229E en minstens één keer door coronavirus HKU1.

Een ‘belangrijke waarschuwing’, vindt ook hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond (Amsterdam UMC), na inzage van Van der Hoeks onderzoek. Maar aan de andere kant, ‘of je het één op één kunt extrapoleren naar het huidige virus, weten we niet zeker,’ tekent ze aan. ‘Het gaat hier om verkoudheidsvirussen, en je kunt je afvragen in hoeverre je het nieuwe coronavirus daarmee kunt vergelijken.’

Het nieuwe virus lijkt bovendien niet goed in algemene regels te vangen, signaleert Van Egmond: zo wees een studie in IJsland onverwacht uit dat opgebouwde antistoffen daar nauwelijks afnemen. ‘Er is best nog wat onduidelijk,’ benadrukt Van Egmond.

Seizoenseffect

Opvallend in Van der Hoeks cijfers is dat het aantal besmettingen een duidelijke piek vertoont van oktober tot maart. Dat bevestigt wat de meeste experts al vermoedden: dat coronavirussen ’s zomers weliswaar rondgaan, maar minder gretig dan in de koude griepmaanden, noteren de Amsterdammers in Nature Medicine.

Verstopt in de gegevens vonden de Amsterdammers aanwijzingen dat de mannen wel degelijk klachten kregen van hun herbesmetting. De onderzoeksdeelnemers leverden immers ook vragenlijsten in, met welke klachten ze hadden. ‘En we zien een duidelijk verband tussen het aantal meldingen van griepachtige klachten, en het hebben van een herbesmetting,’ zegt Van der Hoek.

Onduidelijk is wat de nieuwe bevindingen betekenen voor een eventueel coronavaccin. Wellicht zal een nieuw vaccin elk winterseizoen opnieuw moeten worden toegediend, om beschermd te blijven. Maar vaccinologen wijzen erop dat vaccins een ander soort duw aan het immuunsysteem geven dan een infectie. Misschien levert dat langere bescherming op.

(VK)