Summer of Love, deel 9: Aretha Franklin met 'Respect'

Vijftig jaar geleden woedde in San Francisco en omstreken The Summer of Love. Vrijheid, blijheid, vrede en een hoop fantastische muziek leken vanuit de stad aan de Amerikaanse Westkust de wereld te gaan overnemen. Tien weken lang presenteren wij u de songs die daarbij de soundtrack vormden. Nummer negen is ‘Respect’ van Aretha Franklin.

undefined

Er zijn weinig nummers waarvan de ultieme versie een cover is. ‘All Along the Watchtower’ door Jimi Hendrix is er één, ‘Hallelujah’ door Jeff Buckley en ‘Limit to Your Love’ door James Blake ook. Maar ‘Respect’, zoals dat uit de grote keel van Aretha Franklin komt gestoten, is er helemaal één. Het origineel dateert van 1965: een jammerklacht van een wanhopig verliefde kerel (‘Hey little girl, you’re so sweeter than honey / And I’m about to give you all my money / But all I’m askin’, hey / Is a little respect when I get home’), geschreven door ene Otis Redding.

Over het origineel doen veel straffe uitspraken de ronde. Volgens drummer Al Jackson Jr. (van Booker T.’s M.G.’s) is het gebaseerd op iets dat hij tijdens een koffiepauze tegen Otis had gezegd: ‘Je bent altijd op de baan. Het enige dat je nodig hebt, is een beetje respect als je thuiskomt.’ Otis’ buddy en tourmanager Speedo Sims, die zelf optrad met de Singing Demons, beweert dan weer dat het eigenlijk een nummer van zijn band was, en dat Otis het alleen maar lichtjes heeft aangepast. (Otis beloofde om zijn maat te vermelden in de hoesnota, maar dat heeft hij nooit gedaan.) Wat er ook van zij, voor Otis was het niet meer dan een tweeminutensong voor zijn nieuwe plaat: ‘Het duurde een dag om het te schrijven, twintig minuten om het te arrangeren en één take om het op te nemen.’

Ondertussen was Aretha Franklin nog aan de weg aan het timmeren. Ze kwam uit de gospel – haar vader was een rijke dominee uit Detroit, Michigan, alwaar hij bekend stond als de ‘preacher with the million-dollar voice’ – en had net als Sam Cooke de overstap naar de pop gemaakt. Bij Columbia, waar ze op haar 18de getekend had, werd ze gepromoot als jazzzangeres, en ze was ter plaatse blijven trappelen. Haar carrière begon pas goed en wel toen ze het vertrouwen kreeg van de legendarische muziekmogul Jerry Wexler, die ook Ray Charles en Dusty Springfield gelanceerd had. In januari 1967 nam ze haar debuut op voor Atlantic Records.

Eén van de nummers was ‘Respect’, en Aretha zette het helemaal naar haar hand: haar zussen Carolyn en Erma vormden een essentieel achtergrondkoortje, ze voegde een stuk toe waarin saxofonist King Curtis zich volledig kon laten gaan, en ze wist dat ‘respect’ een woord was dat je hoorde te scanderen. Was het bij Otis Redding nog een machoschijf (‘respecteer mij, woman!’), dan werd het bij Aretha een feministisch pamflet over een vrouw die het niet pikt dat haar vent haar als minderwaardig behandelt: ‘R-E-S-P-E-C-T / Find out what it means to me!’

‘Respect’ kwam uit op 16 april 1967, en het surfte mee op de onhoudbare stroomversnelling waarin de burgerrechtenbeweging terecht was gekomen. President Lyndon Johnson had zich net tegen racisme uitgesproken en zou niet veel later een wet tegen genderdiscriminatie ondertekenen. ‘Respect’ was de perfecte soundtrack: een anthem voor vrouwelijke onafhankelijkheid én zwarte vrijheid. (Gevraagd naar haar dappere houding antwoordde Aretha: ‘Dapper? Het is normaal dat we allemaal respect willen – én verdienen.’) ‘Respect’ stootte meteen naar nummer 1.

Aretha was opeens een superster. Het nummer leverde haar twee Grammy’s op. Rolling Stone zette het jaren later op 5 in hun top 500 met Beste Nummers Aller Tijden. In 1987 was ze de eerste vrouw in de Grammy Hall of Fame. Ze verkocht miljoenen platen. Haar toetsenist Spooner Oldham, die ook met Bob Dylan, Neil Young en Wilson Pickett speelde, vond háár de allerbeste. Volgens de overlevering reageerde zelfs Otis Redding gracieus: ‘That little gal done took my song!’

‘Respect’ blijft relevant. Het is vandaag in Amerika, waar een als president vermomde orang-oetan weigert neonazi’s te veroordelen en waar internettrollen genadeloos fulmineren tegen elke vrouw met een halve mening, weer het relevantste nummer van het moment. R-E-S-P-E-C-T, nu meer dan ooit.