Sun Ra Arkestra in Bozar

In de film ‘Space Is The Place’ beweert Sun Ra dat het ruimteschipje waarmee hij over de interplanetaire snelweg zoeft aangedreven wordt door muziek. Dat is blijkbaar een superkrachtige motor, want zijn big band heeft na zestig jaar nog altijd genoeg energie om een mooie soundtrack te maken bij die sciencefictionprent.

Vanaf 1959 nam saxofonist Marshall Allen platen op met componist- toetsenist Sun Ra, en samen verkenden ze meer dan veertig jaar het wonderlijke universum ‘Avant-gardejazz’. Sun Ra- geboren als Herman Poole Blount en ook wel eens Le Sony’r Ra genoemd- verruilde begin jaren ’90 het aardse bestaan voor één op Saturnus, en sindsdien is Allen de dirigent van het Sun Ra Arkestra. Ook vanavond is zijn saxofoon het stokje, en daarmee leidt hij anderhalf uur lang een vijfhonderdtal cinema- en jazzfans doorheen ‘Space Is The Place’, een mélange van blaxploitation, scifi en concertbeelden.

Regisseur John Coney draaide die kierewiete mashup op celluloid in de prille seventies, en toen waren nogal wat Afro’s into het Afrofuturisme. Gediscrimineerd op de arbeidsmarkt en in het onderwijs, droomden zij over een betere toekomst. Ze fantaseerden er dus op los, en die bedenksels werden behoorlijk psychedelisch. Eveneens escapistisch: de maffe outfits, de wilde dansen. Er was ook de muziek van Parliament en Afrikaa Bambaataa, en die werd beïnvloed door Sun Ra. De jazzmuzikant wordt dan ook door zowat iedereen gezien als de grondlegger van het filosoferen over het verband tussen de verspreiding van het Afrikaanse volk en technologie. Le Sony’r Ra had echt wel wat te vertellen, en werd ook gehoord: hij mocht zijn Afrofuturisme doceren aan Berkeley. En zonder hem zouden Janelle Monae, Flying Lotus en Kamasi Washington niet zijn wie ze zijn.

undefined

Maar terug naar de film: ik zei dat mijnheer Blount zich nu aan ’t amuseren is op Saturnus omdat hij beweerde dat hij daar vandaan kwam. De allereerste beelden bevestigen dat, want hij is écht omringd door een bende aliens! Mij lijkt dat griezelig, maar Sun Ra vindt het er zo gezellig dat hij overweegt om alle zwarte medemensen naar daar te transporteren, want dan zijn ze eindelijk bevrijd van die witte, onderdrukkende klootzakken! ‘It’s after the end of the world , don’t you know that yet?’: zangeres June Tyson blijft dat op pellicule maar herhalen en herhalen, en de creepy flard ‘It’s After The End Of The World’ onderstreept dat ook nog eens.

undefined

Gek genoeg ben ik daarvan niet op de hoogte, maar ik weet wel dat ook Tyson al zo’n vijfentwintig jaar niet meer onder ons is. Behalve de 95-jarige Allen, is trouwens niemand van de bende die in ’72 als Sun Ra And His Intergalactic Solar Arkestra de filmscore opnam fysiek aanwezig. Een deel ervan heeft misschien andere verplichtingen? En trompettist Kwame Hadi en saxofonist John Gilmore zijn zeker dood, of hebben het veel te hard naar hun zin in één of ander melkwegstelsel hier ver vandaan.

Ik zou ze vanavond dus niet kunnen aanraken, maar ik merk op het scherm dat ze fantastische feestjes konden bouwen: ontroerend! Allen heeft elf andere muzikanten meegebracht, die allemaal glinsterende farao-achtige pakjes hebben aangetrokken en hun best doen. Tijdens ‘It’s After The End Of The World’ zoemen ze al een beetje gemeen, maar als het personage ‘The Overseer’ in een pianobar Le Sony’r Ra lastigvalt laten ze pas echt een flard woeste free jazz door de zaal knallen.

undefined

Allen en zo zijn trouwe soldaten. De klankband blijft aan: ik kan dus ook horen hoe hun oude leider jonge Afro’s probeert te overtuigen om mee te gaan naar outer space, dat hij het moeilijk heeft om een lotsbepalend kaartspel tegen zijn vijand The Overseer te winnen, en als blanke en kwaadaardige NASA-wetenschappers Sun Ra in de klauwen krijgen is hun toon ruw.

Natuurlijk neemt het orkest het live op voor Le Sony’r Ra: een trombone en saxofoons toeteren en tateren wild, en percussie ratelt erop los: way out! Allen, die heeft zo een lawaaierig machientje bij dat ‘Steiner EVI synth’ heet: ik zag hem er eerder alles aan gort mee blazen, maar vanavond drukt hij alleen op de knopjes ervan, en haalt er zo rare fluitgeluidjes uit. En Sun Ra zelf, die mag op tape de scchrriiiiiiiks uit zijn synth ook nog eens laten horen. Toch doet het Sun Ra Arkestra het ook kalmpjes aan: tijdens rustigere filmpassages roffelt en ratelt het slagwerk zachtjes, klinken blazers nevelig, en zijn piewiewieuwbleeperdebeeps subtiel. Gevolg: boeiend geswitch tussen hard en zacht tijdens flarden van nummers als ‘Calling Planet Earth’, ‘Outer Spaceways Incorporated’ en ‘Blackman’.

undefined

Ik wil het hier niet spoilen, maar kan het toch niet laten om te verklappen dat het, ondanks alle problemen, in ‘Space Is The Place’ goed afloopt voor de Afro’s. Of toch voor een deel ervan. En die verderfelijke blauwe planeet aarde vergaat het minder goed, dat heb ik nu wel door! Maar zelfs na het einde van de aarde én de film gaat de band twintig minuten door met teder swingende avant-jazz. Ik hoor zangeres Tara Middleton nog ‘Space is the place’ en ‘We’ll wait for you’ roepen, en denk: misschien moet ik maar vriendjes worden met Elon Musk.