Taboe: Silent Stories

In 'Silent Stories', de vierde documentaire uit de Canvas-reeks 'Taboe', maken we kennis met vier mensen die één ding gemeen hebben: ze zijn hun land ontvlucht wegens hun seksuele geaardheid.

Jean-Louis, een homo uit Senegal, Arezki, een biseksuele Algerijn, Rabiatou, een lesbische vrouw uit Guinee, en de transseksuele Sara uit Irak werden anderhalf jaar lang gevolgd door De Morgen-journaliste Catherine Vuylsteke en regisseuse Hanne Phlypo in hun strijd met zichzelf, hun vaderland en hun zoektocht naar aanvaarding.

Hanne Phlypo «Ik liep rond met het idee een documentaire te maken over holebi's die door hun omgeving verstoten worden. Tijdens mijn research stootte op Catherines boek 'Onder mannen. Het verzwegen leven van Marokkaanse homo's'. Ik vond de getuigenissen erg aangrijpend, en ik heb Catherine gevraagd om samen te werken.»

Catherine Vuylsteke «Al snel bleek dat we voldoende common ground hadden om ons samen op het project te storten. We zijn zelf allebei hetero, en we vonden het belangrijk om het thema eens vanuit ons standpunt te benaderen. Je hoeft geen holebi te zijn om de mensenrechtenschendingen tegen holebi's verschrikkelijk te vinden: het belangt ons allemaal aan.»

HUMO Kunt u kort wat over de achtergrond van de vier geportretteerden vertellen?

Vuylsteke «Arezki, een man met een goede opleiding, is naar België gevlucht omdat hij niet kon omgaan met de onvrijheid in Algerije. Hij heeft de meest westerse mentaliteit van de vier: hij gelooft niet in de regels die de islam oplegt, en wilde bijvoorbeeld niet verplicht worden de ramadan te volgen.»

«Jean-Louis had in Senegal een fantastische baan - hij was aidsactivist - maar hij is gevlucht toen zijn foto gepubliceerd werd in een plaatselijk boulevardblad. Het onderschrift luidde: 'Men moest ze verbranden, die homo's.' Hij vreesde dat hem hetzelfde lot te wachten stond als de Oegandese homorechtenactivist David Kato, die vermoord werd nadat zijn foto in een blad verschenen was.»

«Sara had het voordeel dat haar moeder gynaecologe was en er al snel achterkwam dat ze een hormonaal onevenwicht had. Maar de rest van haar familie veroordeelde haar. Mensen zeiden tegen haar moeder: 'Je moet je kind corrigeren, anders wordt het een afvallige.' Op aanraden van haar moeder is ze naar Nederland gevlucht.»

«Toen uitkwam dat Rabiatou lesbisch was, werd ze gruwelijk mishandeld en uitgehuwelijkt aan een oudere man: dat zou haar wel 'op andere ideeën brengen'. Maar zo werkt het natuurlijk niet, en ook zij is uiteindelijk gevlucht.»

HUMO Zijn ze ondertussen al geïntegreerd?

Phlypo «Arezki heeft 't het makkelijkste gehad: hij vond meteen werk als medisch vertegenwoordiger en is hier getrouwd met een man. Sara woont in een sociale woning in Den Haag, maar ze voelt zich erg eenzaam: ze hoopt dat haar moeder haar snel kan komen opzoeken. En deze zomer krijgt ze een genderoperatie.»

Vuylsteke «Rabiatou studeert voor bejaardenhelpster. In de tehuizen waar ze stage loopt, wordt ze erg goed ontvangen, want ze is een enorm lief en respectvol meisje.»

«Voor Jean-Louis ligt het moeilijker. In Senegal deed hij aan aidspreventie en voelde hij zich erg nuttig, en dat gevoel heeft hij in België nog niet teruggevonden. Hij heeft gelukkig een job gevonden, dus hij hoeft niet meer van het OCMW te leven, maar dat knaagt toch nog aan hem, denk ik. Daar komt nog bij dat hij een zoon in Senegal heeft: hij belt 'm wekelijks, maar zijn familie weigert hem naar België te laten vertrekken. Nu stuurt Jean-Louis hem maandelijks geld: zijn familie kan dat goed gebruiken.»

»Ze kampen allevier met een dubbel gevoel: ze zijn blij dat ze hier kunnen zijn wie ze zijn, maar tegelijk missen ze hun geboorteland.»

HUMO Wat me opviel in de trailer: hoewel hun geloof ervoor zorgt dat ze niet aanvaard worden in hun thuisland, zijn ze toch nog alle vier sterk van dat geloof doordrongen.

Vuylsteke «Ze komen allemaal uit een zeer religieuze maatschappij - islamitisch of christelijk. Voor ons is het moeilijk om te beseffen hoe groot die impact wel is. In hun land is religie identiteitsbepalend.»

«Er zijn twee extremen. Arezki gelooft wel dat God liefde is, maar gelooft niet in de veroordeling van homoseksualiteit door de islam. Rabiatou daarentegen is erg fatalistisch: zij gelooft dat sommige mensen in de hemel zullen komen en andere in de hel. In Guinee werd haar verteld dat lesbisch zijn een ziekte was, die uitgebannen moest worden met een zuiveringsritueel. Hier heeft ze ontdekt dat er zoiets bestaat zoals homoseksualiteit, maar dan nog: ze gelooft nog steeds dat het zuiveringsritueel mislukt is, omdat ze het niet heeft kunnen volhouden en gevlucht is.»

«Zelfs hier - waar het homohuwelijk bestaat en homoparen kinderen kunnen adopteren - kunnen ze moeilijk het gevoel van zich afschudden dat er een taboe hangt rond hun geaardheid. Rabiatou zit in de klas met Marokkanen, waar het klimaat ook erg homofoob is: zij zal haar klasgenoten nooit vertellen dat ze lesbisch is. Ook Jean-Louis zal nooit met zijn geaardheid te koop lopen: hij is bang voor wat zijn collega's over hem zullen denken.»

Phlypo «We hadden niet verwacht dat ze er na een aantal maanden mee zouden instemmen om herkenbaar in beeld gebracht te worden. We moesten hen voorzichtig benaderen: er werden veel tranen gelaten, en soms moesten we een pauze inlassen omdat het hen te veel werd. Vooral Rabiatou had het moeilijk: het was de eerste keer dat ze aan iemand haar levensverhaal vertelde. Maar zelfs van Sara, die toch een goeie band heeft met haar moeder, mochten we geen foto's van haar familie tonen: ze wilde niet het risico lopen hen in de problemen te brengen. Al genoot ze wel van de aandacht. Ze was blij dat ze eindelijk eens mocht tonen hoe vrouwelijk ze is.»

HUMO Wat vonden ze zelf van de documentaire?

Phlypo «We hebben bij Catherine thuis een kleine première gehouden met hapjes en drankjes, maar iedereen was zo zenuwachtig dat er nauwelijks gegeten of gedronken werd (lacht). Maar ze zijn tevreden met het resultaat: we hebben hen respectvol afgebeeld. Hun verhalen wisselen mekaar in de loop van de film ook af: ze hebben dezelfde problemen, dus wilden we hun verhaal vanuit dezelfde invalshoek vertellen, in plaats van vier afzonderlijke portretten te tonen.»

Vuylsteke «En we zullen contact blijven houden. Ze hebben ons zoveel geschonken: het is onmogelijk om elkaar nu zomaar voor altijd los te laten.»