Technologiegoeroe Peter Hinssen ziet de toekomst niet rooskleurig in: 'Europa wordt het slagveld waar de reuzen elkaar zullen bevechten'

‘Voorspellen is moeilijk, vooral als het om de toekomst gaat,’ zei de fysicus Niels Bohr ooit. Maar als Peter Hinssen – ondernemer, docent en technologie-evangelist – een poging doet, kunnen we maar beter luisteren. In zijn nieuwe boek legt Hinssen uit hoe bedrijven de kop boven water moeten houden met de hoogtechnologische digitale innovaties die ons dreigen te overspoelen. Maar ook gewone stervelingen kunnen er hun voordeel mee doen: ‘The Day After Tomorrow’ schetst een even opwindend als angstaanjagend beeld van wat ons te wachten staat.

'Binnenkort zullen we met onze computer praten. Als het wc-papier op is, bijvoorbeeld'

HUMO Eigenlijk kan ik de teneur van uw boek nog het best samenvatten met een kinderliedje: ‘Mieke, hou je vast aan de takken van de bomen.’

Peter Hinssen «Dat is, euh, een accurate omschrijving (lacht). Ik wil niet negatief overkomen, maar ik zit bijna 25 jaar in de technologiewereld en nog nooit had ik zo vaak kippenvel. De meeste mensen weten niet wat er op ons afkomt, laat staan dat ze het voelen. Ik ben net terug uit China: daar voel je het wél. Niemand betaalt daar nog met cash. Zelfs in het stomste fruitkraampje doe je dat met je smartphone – scan, boem, betaald! Wie een kredietkaart bovenhaalt, wordt als een neanderthaler bekeken. En dan keer ik terug naar Europa en kan ik niet eens een taxi betalen met een kredietkaart. Ik voel me dan zoals Frodo, die terugkeert van Moria en in De Gouw moet uitleggen aan de andere Hobbits: ‘Jongens, het zou kunnen dat het leven zoals we het nu kennen een béétje gaat veranderen.’ (lacht)

undefined

»Wij zijn allemaal opgegroeid in een kapitalistische wereld waar grote bedrijven de dienst uitmaakten, maar er bestonden altijd meerdere autobedrijven naast elkaar. Meerdere olieconcerns en elektronicaproducenten. Nu worden door het netwerkeffect – hoe meer mensen van een dienst gebruikmaken, hoe interessanter die wordt voor nieuwe gebruikers – alle concurrenten weggevaagd. The winner takes it all. Weet jij wat de tweede grootste zoekmachine is na Google? Ligt iemand daar wakker van? Uber. Google. Amazon: het zijn stuk voor stuk alleenheersers. En in China wordt de koek verdeeld tussen Baidu, Alibaba en WeChat. Vroeger zeiden we: ‘De Chinezen raken nooit buiten China.’ Maar digitaal is China nu zwaar aan het exporteren, er wordt alleen weinig ruchtbaarheid aan gegeven.»

'Wij hebben geen Google, Facebook of Alibaba. Europa wordt het slagveld waar de Amerikaanse en Chinese reuzen elkaar zullen bevechten'

HUMO Veel jonge Vlamingen kopen al op AliExpress, een dochteronderneming van Alibaba, in plaats van op Amazon.

Hinssen «Het valt te vrezen dat Europa het slagveld wordt waar de Amerikaanse en Chinese reuzen elkaar zullen bevechten. Dat is het angstaanjagende: Europa heeft zelf níéts. Er is geen Europese Google, geen Europese Alibaba, geen Europese Facebook.»

HUMO Hoe komt dat?

Hinssen «Het toont aan dat Europa niet werkt: er is nog altijd geen echte eenheidsmarkt. Door de taalverschillen en door de gefragmenteerde wetgeving kun je in Europa niets uitbouwen wat in de rest van Europa doordringt.

»En dan is er nog een perverse verklaring: Europa heeft geen coherente militaire strategie. Alle nieuwe technologieën worden in het leger ontwikkeld. Toen de Russen in 1958 de spoetnik lanceerden, konden gewone Amerikanen de signalen opvangen als ze hun radio opendraaiden: ‘Tuut-tuut-tuut.’ Ze schrokken zich een hoedje, en hebben enorm veel geld vrijgemaakt voor DARPA, een onderdeel van het ministerie van Defensie waar onder meer de voorloper van het internet ontstaan is. In China is het ook het leger dat de innovatie aanstuurt. Huawei, dat alle infrastructuur van Proximus uitbouwt, is gelinkt aan het leger. Europa heeft geen militaire stuwkracht: wij zijn niets meer dan een afzetmarkt. Het enige waar we ons nog mee onderscheiden is opleiding. Maar de braindrain is enorm. In Silicon Valley kom je de ene briljante Belg na de andere tegen. Pieter Abbeel is de rechterhand van Elon Musk: als je hem vraagt of hij ooit naar België terugkeert, spuit de koffie door zijn neusgaten.»

Robot wordt kunstenaar

HUMO Vanochtend las ik een reactie van de Federatie van Rekruterings- en Uitzendorganisaties op de aankondiging dat Google nu ook jobadvertenties gaat aanbieden. Ze luidde: ‘We zijn er gerust in.’ Kodak was er destijds ook gerust in, miste de boot van de digitale fotografie volledig, en ging de dieperik in.

Hinssen «Het is gevaarlijk te denken dat het je níét zal raken. Sector na sector krijgt ermee te maken. Neem de banksector: door de digitalisering zal die compleet overhoopgehaald worden. Vorig jaar was er commotie toen ING 7.000 mensen ontsloeg. Maar Ralph Hamers, de CEO van ING, begrijpt wat er op ons afkomt. Hij heeft een leger mensen in dienst die niets kunnen betekenen in die toekomst en hij wil van hen af.»

HUMO Harde, kille logica.

Hinssen «Zo’n man doet dat niet graag, maar zijn bedrijf moet relevant blijven. Artificiële intelligentie zal bankbedienden verdringen, die evolutie is onomkeerbaar. En dat geldt ook voor verzekeraars en sociale secretariaten. Veel mensen werken in jobs die beter gedaan kunnen worden door algoritmes. Het zal niet de industrie zijn die getroffen wordt.»

undefined

undefined

'In Oxford hebben wiskundigen berekend hoe groot de kans is dat wij over honderd jaar nog bestaan als soort. Hun conclusie: nul'

HUMO Ik ben vaak onder de indruk als ik lees over de mogelijkheden van artificiële intelligentie. Alleen valt de praktijk tegen: algoritmes worden nu al volop gebruikt in de e-commerce, maar als ik een vliegtuigticket boek, krijg ik daarna de hele tijd reclame voor dezelfde vlucht van een andere maatschappij.

Hinssen «Verschrikkelijk. Eigenlijk zouden die adverteerders hun geld evengoed in het water kunnen gooien: dat is even efficiënt. De oorzaak is simpel: ze weten dat je gezocht hebt naar die vlucht, maar ze weten niet dat je geboekt hebt. Met een ‘Ik heb betaald’-knop zouden ze miljoenen kunnen besparen.

»Koopgedrag is ook moeilijk omdat het menselijk gedrag is. En dus onvoorspelbaar. Artificiële intelligentie staat veel verder als het op feitelijke analyses aankomt. Wanneer AA Gent z’n boekhouding laat doorlichten, kunnen accountants hoogstens steekproeven nemen. Een algoritme kan álles bekijken, sneller én goedkoper, want de boekhouding is toch digitaal. Deloitte Nederland heeft een afdeling met clevere hackers, die een volledige doorlichting kunnen doen voor een honderdste van de prijs. De oude en de nieuwe manier bestaan nu nog naast elkaar, maar op een gegeven moment moet zo’n bedrijf de switch maken.»

HUMO Bij digitale boekhouders kan ik me iets voorstellen, maar er wordt ook al journalistiek bedreven door algoritmes. En een Belgische onderzoeker wil in 2018 een boek publiceren dat geschreven is door een algoritme.

Hinssen «Een boek is heel complex, maar er wordt nu al geëxperimenteerd met beeldende kunst. ING heeft een project gesponsord waarbij men een algoritme 3D-scans van schilderijen van Rembrandt heeft gevoed. Daarna heeft een 3D-schilderrobot een Rembrandt geproduceerd – 100 procent nauwkeurig, tot de structuur van de verflagen en de borstelstreken toe. Over vijf jaar zullen we kunst gemaakt door mensen niet meer kunnen onderscheiden van kunst gemaakt door algoritmes.»

HUMO Een variant op de schilderende chimpansees waar je weleens over hoort. Drie werken van de aap Congo werden ooit voor veel geld geveild. Wat is, tenslotte, kunst?

Hinssen «De vraag is: wat vinden mensen mooi en waar willen ze voor betalen?

»Maar het punt dat ik wil maken is dat algoritmes nu al menselijke dingen kunnen produceren. Een vriend van mij werkt voor een reclameagentschap, en zijn bedrijf zat onlangs samen met de top van Facebook. Die hebben meer inzicht in het gedrag van hun gebruikers dan iemand ooit tevoren. Die kennis gaan ze nu koppelen aan digitale animatie, waarvan de kwaliteit stilaan niet meer te onderscheiden is van gewone video. Facebook zal zo on the spot uit het niets reclamefilmpjes op maat kunnen genereren. Reclamebureaus, studio’s, cameramensen en acteurs worden allemaal overbodig.

»En die digitale audio- en beeldtechnieken hebben nog meer gevolgen. Fake news gaat vandaag over teksten, maar binnenkort zul je je van alle audiovisueel materiaal moeten afvragen: is dit wel echt? Er bestaat technologie die aan een geluidsopname van een halfuur genoeg heeft om een stem na te bootsen: vervolgens kun je die stem eender wat laten zeggen, niemand zal het verschil horen. Met digitale animatie kun je vervolgens ook een fake Donald Trump-speech tónen. »

We zijn gezien

HUMO Een vorm van artificiële intelligentie waar we al zeer binnenkort mee te maken zullen hebben: virtual assistants. Dat zijn apps of besturingssystemen zoals Siri op iPhone, maar soms zitten ze ook in toestelletjes die je op tafel zet en waarmee je kunt praten. In de States werden er zo al 3 miljoen verkocht.

Hinssen «Zwarte, cilindervormige toestelletjes die je in de woonkamer zet. Je zegt dan bijvoorbeeld: ‘Alexa, speel ’ns wat David Bowie.’ Dan speelt ze David Bowie. Maar je kunt Alexa ook vragen wat voor weer het wordt of haar een taxi laten boeken. Er is al een modeversie op de markt, die ook een camera heeft en je kledingadvies geeft. Zo’n virtual assistant is méér dan een gadget, het zal de manier waarop wij met computers werken vollédig veranderen. Een toetsenbord is eigenlijk een heel onnozele, inefficiënte manier om te communiceren. Zeker op het kleine toetsenbord van je smartphone. Binnenkort zullen we met onze computers praten. Als het wc-papier op is, zul je zeggen: ‘Alexa, het wc-papier is op.’ Bijkomend voordeel: Alexa zal ook weten wélk wc-papier je wil.»

HUMO Dat is het ideaal van de fabrikanten: je gaat met die persoonlijke assistent om zoals met vrienden. Je praat ermee, én ze weten wat je graag hebt en wat je nodig hebt. Erg griezelig.

Hinssen «Juist, maar we gaan daaraan wennen. Nu zijn die toestellen nog redelijk dom, maar hun capaciteit verdubbelt elke achttien maanden. Er komt een moment – over vijf of tien jaar – dat een zwarte cilinder van 20 centimeter de slimste in huis is. En omdat het er als een luidspreker uitziet, zullen we dat niet erg vinden. Terwijl een robot die er té menselijk uitziet ons de stuipen op het lijf jaagt. Maar eigenlijk is dat toestelletje wél angstaanjagend, als je doordenkt over de langetermijngevolgen van slimme machines.»

HUMO De snelheid van chips stijgt exponentieel, waardoor computers ooit – we zullen het pas doorhebben wanneer het te laat is – slimmer zullen zijn dan wij.

Hinssen «En dan zijn we gezien. Ik heb het grote geluk gehad om de filosoof en wiskundige Nick Bostrom te mogen ontmoeten. Bostrom runt het The Future of Humanity Institute op de universiteit in Oxford, waar tien wiskundigen zich bezig houden met kansberekening: hoe groot is de kans dat wij over honderd jaar nog bestaan als soort? Zijn conclusie: nul. Over honderd jaar zal artificiële intelligentie ons irrelevant gemaakt hebben. Bostrom heeft er een prachtig boek over geschreven: ‘Superintelligence.’ Ik heb drie nachten wakker gelegen toen ik het gelezen had. Plots en zonder dat we het beseffen, zal de intelligentie van computers de onze overtreffen, en op dat moment zullen we daar niks meer aan kunnen doen. Hij vergelijkt het met de gorilla’s: van alle aapachtigen waren zij de dominante levensvorm, tot er door genetische mutatie plots een neefje geboren werd dat een klein beetje slimmer was: de homo sapiens. Het is onvermijdelijk: op een gegeven moment zullen machines beter strategisch kunnen nadenken dan wij. Ze zullen concluderen dat de huidige politieke systemen niet aangepast zijn aan hun wereld en ze zullen ingrijpen.»

HUMO Hoe? Zullen ze armen en benen hebben en de wapens kunnen opnemen?

Hinssen «De robots van, bijvoorbeeld, Boston Dynamics zijn supergeavanceerd, lopen rechtop, zijn zeer gevoelig en precies. En zoals gezegd: hun capaciteit verdubbelt elke achttien maanden. Als je dat koppelt aan de cloud, die alsmaar meer rekenkracht heeft, kun je je effectief voorstellen dat er een robotleger opstaat: ‘We hebben erover nagedacht, jullie zijn niet goed bezig, we gaan het anders doen.’»

HUMO ‘Niet goed bezig’: veronderstelt dat geen ethisch besef, een oordeel over goed en slecht?

Hinssen «Het gaat over efficiëntie. Maar net omdat artificiële intelligentie nu puur door efficiëntie gedreven wordt, moeten we ons afvragen hoe we ethisch besef in die machines inbouwen. Weet je wie daarmee bezig is? Etienne Vermeersch. Eigenlijk is dat een AI-researcher, zijn thesis ging er al over. Hij is blij dat hij nu met pensioen is, en niet meer over cultuur, de islam en abortus moet nadenken.

»De vraag is natuurlijk: wat is goed? Dat de mens als soort overleeft? Of dat we beter voor elkaar gaan zorgen? De morele en filosofische implicaties van artificiële intelligentie zijn enorm.»

undefined

undefined

'Plots en zonder dat we het beseffen zal de intelligentie van computers de onze overtreffen. En op dat moment zullen we daar niks meer aan kunnen doen.'

Pokémon jagen

HUMO Een andere technologische doorbraak die op til is: virtual reality. Daar hoor ik al over sinds mijn schooljaren, maar voorlopig zijn de resultaten niet indrukwekkend.

Hinssen «Bij elke nieuwe technologie gaat het zo: de verwachtingen zijn groot, de teleurstelling die erop volgt nog groter. Maar Facebook gelooft heel erg in virtual reality. Ze denken dat we met avatars, driedimensionale digitale alter ego’s, in een virtuele omgeving met mekaar zullen omgaan.»

HUMO Mark Zuckerberg zegt dat je vanuit de huiskamer, met een virtual reality-bril op de neus, een basketbalwedstrijd zal kunnen volgen alsof je er echt bij bent. Ik ga weleens naar het voetbal kijken: de energie van die tienduizenden mensen rond je zul je nooit voelen in je woonkamer.

Hinssen «Die tienduizenden zijn de happy few die een kaartje hebben kunnen bemachtigen. Miljoenen anderen moeten de wedstrijd op een klein, dom schermpje volgen. Zij zouden die virtual reality-bril wél kunnen gebruiken. De mogelijkheden zijn eindeloos. Ik zou weleens rond de maanlander van Apollo 11 willen wandelen. Of de ruïnes van Tsjernobyl bezoeken, maar mijn familie wil niet mee. Je zou een robot naar ginder kunnen sturen om alles in beeld te laten brengen. Daarna kan iedereen zonder gevaar te lopen Tsjernobyl bezoeken. En waarom zou je nog lessen aardrijkskunde geven met atlassen als je met behulp van virtual reality Machu Picchu kunt bezoeken?»

HUMO Het broertje van virtual reality heet augmented reality. Het legt een laag boven op de zichtbare werkelijkheid. Vorige zomer brak die technologie definitief door, toen duizenden mensen op zoek gingen naar Pokémons.

Hinssen «Google zet alles op augmented reality. Vorige week hebben ze Google Lens voorgesteld, een visuele browser. Je richt de camera van je telefoon op de omgeving, en op je scherm verschijnt nuttige informatie. Hij herkent een gebouw als een filiaal van een restaurant en geeft je meteen reviews. Dat begint er al op te lijken.»

HUMO Google Glass was het eerste grootschalige augmented reality-offensief. Jammerlijk mislukt.

Hinssens «Google Glass was de Commodore 64 van de augmented reality. De batterij ging anderhalf uur mee en aan je rechteroor was het 7 graden warmer dan aan het andere. Maar het wérkte wel: monteurs van British Airways droegen een Google Glass om vliegtuigmotoren te inspecteren. Door hun bril zagen ze welke onderdelen aan vervanging toe waren. Maar dat was de oertijd. Binnenkort zul je op je contactlens een waarschuwing zien als je in de winkel naar een snoepreep grijpt: ‘Je hebt al genoeg suikers binnen.’ We zullen steeds meer uitvoeren wat computers ons opdragen: ‘Pak dát vast, leg dát dáár.’»

Slimme Schoenzolen

HUMO Klopt luid op de deur: the internet of things, een leger van toestellen vol sensoren die met het internet verbonden zijn.

Hinssen «Ze communiceren met elkaar. Als je in China de deur van een hotelkamer opent, schuiven de gordijnen open. Onnozel, maar het wént. Samsung maakt televisies die zien wie er in de woonkamer zit, en in functie daarvan de kamertemperatuur aanpassen. Smartphones van Samsung weten wanneer je bijna thuis bent, en sturen zo de thermostaat aan. Maar Samsung maakt ook ijskasten die weten wat jij graag eet. Het zal een gerecht suggereren en je oven al voorverwarmen.

»Hét grote probleem met the internet of things: wat als het kapotgaat? Niets is zo frustrerend als de wifi die hapert. En dat gebeurt de hele tijd. Ik ben burgerlijk ingenieur, maar zelfs ik krijg de wifiverbinding soms niet aan de praat. En dan bekijkt mijn gezin mij meewarig: hoe heb jij ooit je diploma gehaald? (lacht)

»Als we nog meer van wifi en dergelijke afhankelijk worden, voorspel ik veel boze mensen, maar de mogelijkheden zijn enorm. De Nederlandse schoenenproducent Hi-Tec heeft onlangs de Navigator voorgesteld: intelligente schoenzolen die je aan je smartphone kunt koppelen. Vervolgens zeg je tegen Google Maps: ik wil naar de Veldstraat. De zolen vibreren dan wanneer je links- of rechtsaf moet. Stom, maar ook cool.»

HUMO Moet alles zo efficiënt zijn? Verloren lopen en dwalen is toch leuk?

Hinssen «De komende vijf jaar zullen we overspoeld worden met onnozelheden, maar plots zal er een killer-toepassing opduiken die niemand kan weerstaan. Waarschijnlijk iets met energie of media.»

HUMO Ik vind het een onprettige gedachte dat mijn broodrooster binnenkort ogen en oren heeft en aangesloten is op het internet.

Hinssen «Hoe meer je op het internet aansluit, hoe groter de mogelijkheden en hoe groter de risico’s. Eerlijk: computervirussen zijn klein bier vergeleken met wat ons te wachten staat. Een computerwetenschapper van Stanford vertelde me dat hun beste studenten vroeger werden weggelokt door consultants als McKinsey, nadien door ketens zoals Walmart en technologiebedrijven zoals Facebook, en nu door de georganiseerde criminaliteit. De maffia heeft altijd al technologie gebruikt. Al Capone had snelle auto’s vóór de politie ze had.»

HUMO Een vliegtuig dat met terroristisch oogmerk gehackt wordt, is dus niet ondenkbeeldig?

Hinssen «Nee. Zoals het ook niet ondenkbeeldig is dat je ’s nachts bericht krijgt van een hacker: ‘Wij hebben de controle over de zelfrijdende auto van je kinderen. Betaal nu 100 bitcoins.’»

HUMO Ik zei vanochtend nog tegen mijn zoon: met een beetje geluk hoef jij nooit met een gewone auto te leren rijden.

Hinssen «Andere tijden, andere zorgen. Ik had onlangs een meeting met de Chinese eigenaars van Volvo. Die maken zich sterk dat hun belangrijkste model in 2030 er één zonder stuur zal zijn.»

HUMO U had het over de georganiseerde misdaad. Dat brengt ons vanzelf bij de virtuele munt bitcoin.

Hinssen «Digitale munten, die volledig losstaan van het door de overheid gestuurde monetaire systeem, zijn aan het exploderen. Je kunt ze net als dollars en yens omruilen voor euro’s, met winst of verlies. Ik heb op mijn gsm een wallet met bitcoins en Ethers waarmee ik dingen kan kopen. Online. En in Berlijn soms ook op café. In de praktijk gebruik ik die zelden.»

undefined

undefined

'Hoe meer dingen je op het internet aansluit, hoe groter de moeilijkheden en hoe groter de risico's.'

HUMO Belangrijker dan bitcoin is de technologie erachter. De zogeheten blockchain – een database die niet gemanipuleerd of vervalst kan worden – is nog niet zo bekend, maar van alle nieuwe technologieën is het wellicht degene die ons leven het snelst en het ingrijpendst zal beïnvloeden.

Hinssen «De blockchain is een wiskundige technologie die vertrouwen creëert in een netwerk van computers. Zo goed als alles wat digitaal is, is kopieerbaar. Ik kan hetzelfde e-ticket voor Pink Floyd doorverkopen aan twee mensen. Ik mail ze hetzelfde ticket en passeer twee keer langs de kassa. Eén van de twee zal niet voorbij de toegangscontrole geraken.

»Door de blockchain sluit je bedrog uit: het is een lange lijst van transacties. Als ik met bitcoins iets koop van jou, komt die transactie op de lijst. En de lijst kan niet vervalst worden omdat iedereen die het systeem gebruikt een kopie van het bestand heeft. Iedereen kijkt dus mee. Er zijn geen derde partijen meer nodig om de betrouwbaarheid van transacties te garanderen. En het interessante is dat je het niet alleen voor bitcoin kunt gebruiken.

»Een voorbeeld: als ik een testament schrijf, moet ik naar een notaris gaan. Daar laat ik vastleggen dat al mijn geld naar het WWF gaat als ik sterf. Na mijn dood moet iemand de juiste notaris vinden, hij moet mijn testament uit zijn kluis halen, dat lezen en vervolgens het rekeningnummer van het WWF opzoeken en het geld overschrijven. Nu kun je gewoon computercode aan de blockchain toevoegen: ‘ALS Peter Hinssens sterft, DAN moet zijn geld naar *de SWIFT-code van de bankrekening van het WWF*.’ Dat stukje logica wordt door iedereen in het netwerk bijgehouden op de computer. Als ik sterf, zet de overheid een vinkje – dood – en wordt het geld automatisch overgeschreven. Elk contract, élke uitwisseling, kan op die manier uitgevoerd worden. Je hebt zelfs geen kadaster meer nodig: als ik mijn huis aan jou verkoop, wordt dat gewoon bijgehouden op de blockchain: er is geen betwisting mogelijk. Dubai gaat tegen 2020 alle overheidscontracten op de blockchain zetten, in Zuid-Amerika zetten meer en meer landen het kadaster erop. Van alle technologieën is blockchain het ingrijpendst, we kunnen niet half bevatten hoe het de wereld op zijn kop zal zetten.»

HUMO Overheden zijn er minder tuk op.

Hinssen «Omdat ze als tussenpersoon overbodig worden, ze hebben er geen controle over. Net zoals bitcoin volledig buiten de centrale banken om werkt. Mocht je from scratch een nieuwe overheid willen bouwen, dan kan dat volledig op de blockchain.»

HUMO Al vijftien jaar lang wordt er – met het oog op fiscale rechtvaardigheid – geprobeerd om het bankgeheim af te bouwen. Bitcoin maakt komaf met al die pogingen tot transparantie.

Hinssen «Ja. Dat is echt een probleem. Scary. Ik ben er wel van overtuigd dat het niet per definitie slecht is. Zoals auto’s niet per se slecht waren omdat Al Capone ze gebruikte.»

Politieke zelfmoord

HUMO Nadat u in uw boek hebt beschreven welke gigantische omwenteling ons te wachten staat, maakt u zich flink boos op de politiek, die ons voorbij die uitdagingen zou moeten loodsen.

Hinssen «De besluitvorming is van geen kanten aangepast aan wat er op ons afkomt. Zelfrijdende auto’s. Robots. Algoritmes. Het jobverlies dat ermee gepaard gaat. Als we in 2030 nog altijd een sociale zekerheid willen die zwakkere mensen helpt, dan moeten we dringend beginnen na te denken over hoe we met technologie omgaan. Maar niemand durft het debat aan te gaan. Ze denken niet verder dan de volgende verkiezingsdag: een doorgedreven beleid rond artificiële intelligentie is het politieke equivalent van een kogel door het hoofd.»

HUMO Waarom?

Hinssen «Stel dat men nadenkt over blockchain en tot het besluit komt dat de helft van alle ambtenaren overbodig zijn: wie zal dan zijn nek durven uit te steken? De onderwijshervorming van Hilde Crevits, een partijpolitiek compromis dat nergens op slaat, is de grootste grap van de laatste tien jaar. Of de discussies over de pensioenen? (Schudt het hoofd) Iedereen weet dat de mathematische pensioenmodellen van de 20ste eeuw nu niet meer nuttig zijn. Laat staan in de wereld van overmorgen. Het jobverlies door digitalisering zal niet stoppen bij ING.»

HUMO We evolueren naar een wereld waar er niet genoeg jobs zijn voor iedereen. Daarom denkt men nu al enige jaren na over het basisinkomen. Elon Musk is pro, u noemt het idee naïef.

Hinssen «O nee, ik denk dat het kan, als we goed nadenken over de financiering van dat model.»

HUMO In Finland en Nederland lopen er al proefprojecten.

Hinssen «Ook in de Verenigde Staten. Maar zélfs Barack Obama heeft die projecten pas op het einde van zijn loopbaan in gang durven te steken. In Amerika zie ik het nog gebeuren, want de Amerikaanse overheid kan naar Google en Facebook stappen en zeggen: ‘Als je je afzetmarkt wilt houden, moet je een deel van je winst afdragen voor ons basisinkomen.’ China gaat hetzelfde doen. Maar Europa heeft die financiële draagkracht niet.»

undefined

'De beste studenten computerwetenschappen werden vroeger weggelokt door consultants, nadien door ketens en technologiebedrijven, en nu door de georganiseerde criminaliteit'

HUMO U verwijst in uw boek naar Singapore, als een voorbeeld van goed doordacht, toekomstgericht beleid. Eén kanttekening: Singapore is geen echte democratie. De vakbonden en de pers zijn er niet vrij: is dat de prijs die je moet betalen?

Hinssen «Het is erg oncomfortabel, maar misschien moeten we daarmee leren leven. Ik ben opgegroeid met het idee dat de democratie de eindbestemming was, de ultieme verwezenlijking. Maar misschien hebben we een te zwart-wit beeld over de deugden ervan. Natuurlijk is Singapore geen democratie, maar ze begrijpen wat er gaat gebeuren, én ze hebben dat vertaald naar twintigjarenplannen voor onderwijs, mobiliteit en huisvesting.»

HUMO Klinkt als: planeconomie. Communisme.

Hinssen «Ze kunnen het ook uitvoeren. Als wij al een visie hebben, kunnen we ze niet uitvoeren, door het status quo. Het plan-Crevits bewijst dat.»

HUMO Maar zou u persoonlijk bereid zijn om een deel van uw vrijheden in te leveren?

Hinssen «Als dat noodzakelijk is voor een daadkrachtige overheid, die de samenleving relevant en vitaal kan houden, aangepast aan de vooruitgang? Absoluut.»

HUMO Peter Thiel, de oprichter van PayPal, is carrément tégen de democratie, omdat die onverzoenbaar is met het kapitalisme. Hij steunde de campagne van Donald Trump, en hoopt dat die de burgerrechten van minderheden inperkt, waardoor het kiespubliek gemakkelijker te manipuleren zal zijn.

Hinssen «Ik ben het vaak totaal oneens met wat Thiel zegt, maar hij stelt het soms zó scherp dat het weer interessant wordt. Als hij zegt dat het Amerikaanse hoger onderwijs a complete rip-off is qua prijs-kwaliteit, dan heeft hij gelijk.»

HUMO Thiel is een typische exponent van de Silicon Valley-cultus, en soms ontstaat de neiging om succesvolle techgoeroes op een voetstuk te plaatsen. Staan zij niet te ver van de realiteit? Moeten we van zulke types lessen krijgen?

Hinssen «In Newsweek werd Silicon Valley omschreven als het nieuwe Romeinse Rijk (in het artikel ‘Why the World Hates Silicon Valley’, red.). De Romeinen hebben hun technologie – aquaducten, viaducten, heirbanen – bij ons geïntroduceerd en ons geld naar Rome gedraineerd. Silicon Valley doet hetzelfde. Maar die technologieën zíjn er nu eenmaal wel. De uitdagingen zijn gigantisch, als we niets doen, zijn we gezien. Alles wat we kennen komt op de middellange termijn op losse schroeven te staan. Dat is het uitgangspunt van ‘The Day After Tomorrow’: mensen – bedrijven, overheden – kijken nog te vaak naar morgen met de bril van vandaag. Beter is: kijken naar wat net achter de horizon ligt en dan terugrekenen naar vandaag. Dat is de enige manier waarop we het zullen redden.»

Peter Hinssen,

‘The Day After Tomorrow: Hoe overleven in tijden van radicale innovatie?’,

Nexxworks