Tegenlicht: De bananenmaffia

'Big Boys Gone Bananas!*' is een documentaire die de Zweedse filmmaker Frederik Gertten liever niet had moeten maken, maar een vervolg op 'Bananas!*', zijn docu uit 2009 over de rechtszaak van twaalf Nicaraguaanse bananenplantagearbeiders tegen fruitgigant Dole Food, bleek noodzakelijk.

Dole bleef tegen beter weten in gebruik maken van het sinds de jaren 70 verboden pesticide Nemagon, waardoor de plantagearbeiders onvruchtbaar werden. Doles CEO gaf onder ede toe dat het bedrijf op de hoogte was van de schadelijke gevolgen van het product, waarop de rechter oordeelde dat er sprake was van kwaad opzet. Maar daarmee was de kous nog lang niet af.

Frederik Gertten «Een multinational als Dole kan het zich niet permitteren om gezichtsverlies te lijden en ging in beroep. Ze beweerden dat de beschuldigingen vals waren en hadden daar zelfs 'bewijsmateriaal' voor: een videotape met anonieme getuigenissen. Ook ik kreeg een proces aangesmeerd: op basis van de trailer van 'Bananas!*' werd ik aangeklaagd voor laster en eerroof.

»Door dreigementen aan het adres van het Los Angeles Film Festival werd de documentaire er uit competitie gehaald, en nog een paar dagen later verscheen er zelfs een artikel in de Los Angeles Business Journal: dat ik beter eens de feiten zou checken alvorens onderzoeksjournalistje te spelen. (Windt zich op)

»Ik werd ervan beschuldigd een leugenaar te zijn, terwijl noch de advocaten bij Dole, noch de journalist van de LA Business Journal de volledige docu bekeken hadden! Anders zouden ze het belangrijkste bewijsstuk wel gezien hebben: de briefwisseling tussen Dole en Dow Chemical, het chemische bedrijf dat Nemagon produceert.

»Waar ik in die hele zaak het meest van geschrokken ben, is het koude cynisme. Hoe kun je nu een pesticide blijven gebruiken dat de gezondheid van je werknemers schaadt? Maar Dole speelde het slim: ik werd plots de boeman.

»Of zoals hun woordvoerder stelde: 'Het is makkelijker om met een slecht geweten om te gaan, dan met een slechte reputatie.' Hoe cynisch kun je zijn? En op de Amerikaanse pers moest ik ook al niet rekenen. Zij namen alles aan wat Dole hen voorkauwde.»

- 'Big Boys Gone Bananas!*' handelt over die heksenjacht op jou.

Gertten «Dole deed er alles aan om 'Bananas!*' te boycotten. En dat lukte aardig. Om maar één voorbeeld te geven: ze hadden David Ginsberg, een bekende Amerikaanse professor in de rechten, zover gekregen dat hij een document rondstuurde waarin hij 'Bananas!*' vergeleek met de beruchte antisemitische propagandafilm 'Der ewige Jude'.

»Wat moet een kleine filmmaker als ik daartegen beginnen? Nu pas besef ik hoe naïef ik was: ik dacht even snel het onrecht aan de kaak te stellen – in de hoop de wereld een heel klein beetje beter te maken. Nu weet ik wel beter.

»Ergens was het therapeutisch om 'Big Boys Gone Bananas!*' te maken: ik moest terug naar LA, waar ik in contact kwam met advocaten die me de intimidatietechnieken van Dole haarfijn uit de doeken konden doen.

»Maar ik wilde er geen persoonlijk verhaal van maken, dus heb ik het onderwerp opengetrokken: als zulke praktijken zomaar kunnen, wat betekent dat dan voor de persvrijheid? Wat blijft er dan nog over van de vrijheid van meningsuiting?»

- Hoe zijn de rechtszaken uiteindelijk afgelopen?

Gertten «De rechter heeft me gelijk gegeven: door de film te boycotten, beknotte Dole mijn vrijheid van meningsuiting. Maar we moeten niet te vroeg victorie kraaien, want de rechtszaak tegen de plantagearbeiders loopt nog altijd. Dole blijft maar in hoger beroep gaan.»

- Heb je nu een afkeer van bananen?

Gertten (lacht) «Ik koop er alleen nog van fairtrademerken.»

Bekijk de trailer: