'The Crown': bedenker Peter Morgan doorgrondt Elizabeth II

‘Queen Elizabeth II is uniek: ze zit al sinds mensenheugenis op de troon en ze doet haar job uitstekend in geflipte multimediatijden. Wie na haar komt, kan er alleen maar een puinhoop van maken,’ zegt scenarist Peter Morgan

'Dat de Queen niet compleet gestoord is, is een adembenemende prestatie'

De Brit Peter Morgan (53) heeft een paar dozijn scenario’s voor films (‘Frost/Nixon’, ‘Rush’), tv-series (‘Colditz’, ‘Henry VIII’) en toneelstukken (‘The Audience’) op zijn naam staan, en zijn scenario voor ‘The Queen’ – met Helen Mirren in de hoofdrol – was genomineerd voor de Oscars, maar zijn nieuwste project overvleugelt alles wat hij eerder heeft geschreven. ‘Om je een idee te geven: ik moet van Left Bank Pictures (het productiehuis dat ‘The Crown’ maakt, red.) om de zes maanden een medische check-up ondergaan. ‘Jij moet vast de CEO van het bedrijf zijn,’ zei de man van de verzekering die mijn formulieren moest invullen (lacht).’

Het eerste seizoen van ‘The Crown’, dat 110 miljoen euro heeft gekost, heeft Netflix nu wereldwijd gelanceerd, en de opnames van het tweede zijn al bezig. Er zouden nog zeker vier seizoenen van telkens tien afleveringen volgen.

Peter Morgan «Dat is toch de bedoeling, maar ik wil me daar niet op vastpinnen. Ik zou liever afwachten of de reeks wel enige impact heeft. Als-ie op een beleefdheidsapplausje wordt onthaald, denk ik niet dat ik er zelf mee doorga. Het hele opzet zou een flink deel van mijn leven in beslag nemen, en dat heb ik er alleen voor over als ‘The Crown’ een culturele mijlpaal kan zijn.»

- Wie geen Brit is, zou amper kunnen bevatten wat het betekent om de Queen te zijn en wat zij voor de Britse samenleving betekent, heb ik me laten vertellen.

Morgan «Veel hangt natuurlijk af van de persoonlijkheid van de vorst. In zekere zin kennen we een buitengewone periode van psychologische en emotionele stabiliteit, door de manier waarop Queen Elizabeth zich gedraagt. Toen Bill Clinton afgezet dreigde te worden wegens zijn affaire met Monica Lewinsky, merkte ik een vreemde nervositeit op bij mijn Amerikaanse vrienden. Wanneer er iets aan de hand is met het staatshoofd, straalt dat op de één of andere manier af op de hele bevolking. Net alsof één van onze ouders iets ernstigs is overkomen. We hebben een emotionele band met hem of haar, ongeacht de afstand.

»Net als in andere monarchieën heb je de hele tijd gemor over het feit dat de koninklijke familie niet verkozen is en zo, maar door de gebeurtenissen van de afgelopen maanden – denk maar aan de brexit – voelen de mensen zich verraden door de politici. Niemand zou de Queen echte macht willen geven, maar haar aanwezigheid heeft iets geruststellends te midden van al die politici die er maar een zootje van maken.

»Nu, dat zou snel kunnen omslaan, hoor. Stel je voor dat we binnenkort een labiele persoonlijkheid op de troon krijgen: meteen zou de publieke opinie eisen dat het hele instituut op de schop gaat. Het onderstreept alleen maar dat Queen Elizabeth haar taak uitstekend heeft vervuld, net zoals haar vader George VI. Maar haar oom Edward VIII was een ramp. Wellicht wordt de volgende vorst een nachtmerrie.»

undefined

- Volgens de waarschijnlijkheidsrekening?

Morgan «Inderdaad. En misschien zou dat nog niet eens zo’n slechte zaak zijn. Dan zouden de mensen het instituut eens kritisch benaderen, want zo’n debat ontbreekt nu totaal. Queen Elizabeth doet het zo goed dat het belachelijk zou zijn om haar functie ter discussie te stellen.»

- Wat niet wil zeggen dat de monarchie altijd met evenveel respect wordt behandeld.

Morgan «Je hebt weleens een occasionele kruiperige biografie van een slippendrager die naar een lintje hengelt, maar de popcultuur doet inderdaad nogal smalend over het koningshuis. De satire is nooit ver weg omdat het nu eenmaal zo’n lachwekkend instituut is. Maar hetzelfde zou je kunnen zeggen over om het even welk geloof, terwijl ook dat houvast biedt aan veel mensen.»

- Je hebt het er vaak over dat de Queen haar job goed doet. Wat maakt van iemand een ideale vorst? Hoe zou die vacature klinken?

Morgan «Mmm... Interessante vraag. Je moet alomtegenwoordig zijn, en tegelijk mag je niet in de weg lopen. Je moet zichtbaar zijn, en tegelijk anoniem blijven. Hoe slecht je je ook voelt, je moet er stáán. Durf het ernstig te nemen, en durf ook ernstig te zijn. De Queen is goed in haar job omdat ze die serieus neemt, en daardoor geeft ze er een betekenis aan die er anders niet zou zijn – klinkt dit nu als nonsens? Kijk, het is niet cool om te zeggen dat ze het goed doet, maar het ís wel zo. Een heel team wetenschappers zou geen betere koningin in elkaar kunnen steken. Het is een adembenemende prestatie om een publiek leven te leiden in een tijdperk van hypergevoelige media zoals de onze, en er toch niet compleet gestoord uit te komen. Elke Britse eerste minister verlaat Downing Street 10 als een gebroken man, nadat hij zich eerst als een volslagen idioot heeft gedragen, maar zij gaat gewoon door: geen enkele tegenslag lijkt een spoor na te laten. Dat is simpelweg exceptioneel.»

undefined

- Stel dat een Amerikaanse scenarist ook zo’n reeks over de Queen zou schrijven, hoe zou jij dan reageren?

Morgan «Ik kan hem moeilijk tegenhouden, hè (lacht). Iedereen mag zijn zegje hebben over de Britse koninklijke familie, maar ik denk dat hij het erg lastig zou hebben om de juiste toon te vinden. De Britse royals zijn een erg specifiek cultureel gegeven. Laat me je een voorbeeld geven: ik zou er niet aan denken om een reeks over de orkaan Katrina te schrijven, omdat ik niet in staat ben om de stem van New Orleans accuraat weer te geven. Zelfs als je een mooi verhaal zou construeren, zou je ongeloofwaardig overkomen als je niet alle details juist kunt vatten. David Chase, de bedenker van ‘The Sopranos’, kent veel Italo-Amerikanen in New Jersey persoonlijk, hij weet hoe ze spreken en denken. Als ik had geprobeerd om zoiets te schrijven, zou het verschrikkelijk geklonken hebben.»

- Waar heb je speciaal op gelet toen je het eerste seizoen van ‘The Crown’ schreef?

Morgan «Eén van de redenen waarom de reeks je niet onberoerd kan laten, is dat je wéét wat eraan zit te komen. Je weet als kijker dat die jonge vrouw een ongelofelijk lange tijd op de troon zal zitten. En je kent haar wel van de bankbiljetten en de postzegels, maar je hebt geen enkel vermoeden dat die vrouw weleens een complex emotioneel leven zou kunnen hebben. Het is een beetje zoals ontdekken dat je grootmoeder, of je overgrootmoeder in dit geval, ergens een geheim leven heeft geleid. En de reeks raakt je ook omdat de Queen er altijd is geweest. Er is amper nog een levende ziel op aarde die zich de tijd kan herinneren dat zij níét de Queen was.»

- Je presenteert haar in de reeks als een kwetsbare vrouw.

Morgan «Dat klopt, maar het is ook maar wat ik dénk dat zij op dat moment in haar leven heeft gevoeld. Het zou best kunnen dat ze veel taaier en minder gevoelig is dan ik haar heb neergezet. Ik heb me alleen proberen voor te stellen hoe moeilijk het allemaal geweest moet zijn voor haar. Misschien heb ik het helemaal verkeerd voor, maar zij zal haar versie niet aan mijn neus komen hangen (lacht).»

© Veenhoven-Amsterdam