'The Post': Steven Spielberg in de bres voor de persvrijheid

Steven Spielberg bracht Tom Hanks en Meryl Streep samen in ‘The Post’, een politieke thriller die zich afspeelt in de jaren 70 van president Richard Nixon, maar die evengoed gaat over het fake news van Donald Trump. ‘Ik krijg mijn beste ideeën als ik niet echt weet wat ik precies aan het doen ben en er een lichte paniek ontstaat.’

In de lente van 1971 krijgt een reporter van The New York Times een stapeltje documenten in handen van een ex-medewerker van het Pentagon, een geheim rapport over de oorlog in Vietnam. Daaruit blijkt dat de overheid en het leger eerst jarenlang de pers, de burgers en zelfs het Congres hebben voorgelogen over de Vietnamoorlog en later ook de nakende nederlaag in de doofpot hebben proberen te stoppen. Als The New York Times begint te berichten over de Pentagon Papers, krijgt de krant de advocaten van toenmalig president Richard Nixon achter zich aan en een rechter verbiedt de krant om nog verder te schrijven over de staatsgeheimen uit het dossier.

undefined

'Mensen vinden dat ik te hard doordram, maar in tijden als deze mag je je mond niet houden'

The Washington Post heeft de papieren echter ook in handen gekregen en de journalisten zijn de hele zaak daar ook aan het uitspitten. De eigenares van The Post, Katharine Graham, moet een loodzware beslissing nemen: ofwel neemt haar krant de fakkel van The New York Times over, met het risico dat zij en haar medewerkers misschien de gevangenis in vliegen, ofwel helpen ze de regering-Nixon om de waarheid onder de mat te schuiven. Graham geeft hoofdredacteur Ben Bradlee uiteindelijk de toestemming om de artikels te brengen, waarop het schandaal helemaal losbarst en ook de andere media op de kar springen. Enkele weken later oordeelt het Amerikaanse hooggerechtshof dat het recht op vrije meningsuiting bepaalt dat ook dossiers als de Pentagon Papers niet verborgen mogen worden gehouden.

In ‘The Post’ vertelt Steven Spielberg het verhaal van Graham (Meryl Streep) en Bradlee (Tom Hanks), en hun beslissing om door te zetten. Dat levert een historisch drama op dat niet alleen getipt wordt voor de Oscars maar ook erg actueel is op een moment dat de persvrijheid in de Verenigde Staten opnieuw onder druk staat. ‘The Post’ is immers ook een heftige reactie op Trumps gebrul over fake news, een film met een boodschap: het is allemaal al eens eerder gebeurd, maar we hebben het overleefd en dit is hoe we dat hebben gedaan. Spielberg speelt dus nog maar eens het geweten van liberaal Amerika, en dat doet hij zoals hij zelf fijntjes zegt ‘niet door te tweeten, maar door te filmen.’

Steven Spielberg «Toen ik het scenario had gelezen, had ik het gevoel dat het verhaal zich eerder in 2017 afspeelde dan in 1971 – de gelijkenissen tussen wat we vandaag zien en wat er ten tijde van Nixon is gebeurd, waren ongelooflijk. Alleen al hoe hij en zijn administratie tekeergingen tegen hun ‘vijanden’ The New York Times and The Washington Post, is heel herkenbaar. Een beter moment zou er niet komen om het verhaal te vertellen van een redactie die hardnekkig de waarheid aan het licht probeert te brengen, ondanks alle pogingen van de president en de regering om dat te verhinderen. Deze film moest nú gemaakt worden.»

- Is dat de reden waarom jullie zo snel hebben gewerkt? In nauwelijks negen maanden heb je deze film afgewerkt, van het scenario tot de definitieve montage.

Spielberg «We hadden het gevoel dat dit verhaal nu gemakkelijker gehoor zou vinden. Het publiek heeft al te lang moeten luisteren naar een soort pesterige beknotting van de persvrijheid. Maar het was inderdaad erg kort: normaal gezien doe ik er veertien maanden over, vanaf het script tot het eindresultaat op het grote scherm – en dan heb ik het nog over mijn ‘snelle’ films. Veel ben ik dus niet thuis geweest, maar goed: mijn vrouw heeft vier kinderen gekregen, zij weet hoe belangrijk negen maanden zijn om nieuw leven te creëren (lacht).»

undefined

'We vonden het verhelderend om te tonen hoe de geschiedenis hiermee is omgegaan. Ook de huidige crisis zal weer voorbijgaan'

- Gaf de snelheid ook een extra kick?

Spielberg «Absoluut, het voelde alsof we samen in de loopgraven zaten. En daar kwam dan ook nog eens het onderwerp bovenop: we leken allemaal zelf journalisten, het was alsof we op een echte redactie zaten en bronnen en feiten moesten controleren.

»Maar onze belangrijkste brandstof was angst. ‘The Post’ vertelt een verhaal waar iedereen die ik ken, bang voor is – en terecht ook.»

- Waar is iedereen dan bang voor?

Spielberg «Voor de kloof in dit land. Het lijkt alsof we niet meer naar elkaar kunnen luisteren, dat de meeste gesprekken die we voeren ontaarden in geruzie. Ik heb veel vrienden en familie in delen van het land die veel minder links zijn dan Hollywood, en als ik bij hen op bezoek ga, duurt het nooit lang voor we geweldig aan het discussiëren zijn. De grijze middenmoot is veranderd in ofwel blauw, ofwel rood; ofwel vurig Democraat, ofwel fervent Republikeins. Ik heb in mijn hele leven nog nooit zulke grote tegenstellingen gezien in dit land.»

- Hoe zou je je dan voelen als ‘The Post’ zou floppen?

Spielberg «Bij mij gaat het niet over het succes van een film. Het publiek is natuurlijk belangrijk, maar het is vooral belangrijk dat dit verhaal verteld wordt. Misschien wordt het geen kaskraker, maar ik wil vooral over twintig jaar nog altijd het gevoel hebben dat mijn werk relevant is geweest.

»Ik wil ook niet dat jongeren alleen mijn films zien. Eén van mijn favoriete politieke films is ‘All the President’s Men’ (Alan J. Pakula’s film over het Watergate-schandaal, waardoor Nixon in 1974 uit het Witte Huis werd gezet. Het was The Washington Post, aangemoedigd door het succes met de Pentagon Papers, die het schandaal blootlegde, red.). Als mensen dankzij ‘The Post’ ook die film bekijken, zou dat me erg gelukkig maken.»

- Je hebt ondertussen ook wel kritiek gekregen vanuit de hoek die je met je film een hart onder de riem wilt steken: sommige mensen bij The New York Times vinden het oneerlijk dat The Washington Post als de held naar voren komt in het verhaal.

Spielberg «Dat is onterecht. Het aandeel van The New York Times in de zaak van de Pentagon Papers komt ook uitgebreid aan bod, alleen was de verhaallijn van The Post belangrijker. Die krant vocht om te overleven en de eigenares, Katharine Graham, stond voor een lastige keuze: toegeven aan de bedreigingen van de advocaten en dus opgeven, of riskeren dat zij en de redacteurs in de cel belandden. Ik was helemaal weg van het idee dat een vrouw van wie het leven en de carrière eindelijk samenkomen een keuze moet maken die het succes of het einde van haar krant kan betekenen. Dat leek me een belangrijke stap in een verhaal over vrouwen in het begin van de jaren 70. Voor mij werpt het ook licht op wat vrouwen tegenwoordig meemaken tijdens dit keerpunt voor iedereen.»

- Ook een belangrijke boodschap.

Spielberg «Ja, al ben ik met deze film begonnen lang voor vrouwen naar buiten kwamen met beschuldigingen van wangedrag van mannen. De link tussen Trump en Nixon was gepland, maar de link met de omstandigheden waarin vrouwen moeten werken was puur toeval.»

undefined

CAMEO VOOR DE PRESIDENT

In een interview met de 71-jarige Spielberg is één onderwerp onvermijdelijk: familie. Zijn ouders scheidden toen hij nog op school zat en veel van zijn films – ‘Close Encounters of the Third Kind’, ‘E.T.’ en ‘Bridge of Spies’, lijken over de hereniging van families te gaan. En ook al is het geen uitgesproken thema, zelfs in ‘The Post’ is het aanwezig. Graham en Bradlee gedragen zich als ouders van een bende ongehoorzame kinderen, de reporters. Het gekke is dat hij zelfs in het echte leven de hereniging van zijn familie geregisseerd heeft. In een tijdsperiode van 25 jaar groeiden zijn ouders weer dichter naar elkaar toe.

Spielberg «Het was prachtig. Een tijdlang spraken ze niet meer met elkaar, maar op sommige momenten in het leven van mij en mijn zussen, moesten ze wel aanwezig zijn. Daardoor werden mijn ouders weer closer. Op dat moment was mijn vader hertrouwd en had mijn moeder haar man verloren. Ze gingen alle drie samen naar concerten in de Walt Disney Concert Hall. Mijn zussen en ik zeggen vaak tegen elkaar: ‘Hoeveel kinderen kunnen zeggen dat ze hun ouders weer samen hebben gekregen zonder dat ze hertrouwd zijn?’»

undefined

- Ben je ooit in therapie geweest om over de scheiding van je ouders te praten?

Spielberg «Waarom zou ik naar een vreemde gaan? Ik kan evengoed met mijn familie spreken. We zijn praters, we verbergen niets voor elkaar. Dat is heel therapeutisch.»

Zijn moeder, Leah, overleed vorig jaar in februari. Ze was 97. Ze bleef haar koosjere restaurant Milky Way in Los Angeles bijna tot op het einde van haar leven runnen. Zijn vader, Arnold, is 100 jaar oud. De hele familie lijkt triomfantelijk intact. Zelf heeft Steven Spielberg zeven kinderen: één uit zijn eerste huwelijk met Amy Irving, een stiefdochter, twee geadopteerde kinderen en drie kinderen met zijn vrouw Kate. Verder zijn er ook nog vier kleinkinderen.

- Heeft één van je kinderen je ooit gezegd dat je ooit een slechte film hebt gemaakt?

Spielberg «Ik denk het niet, maar ze hebben me wel al gezegd dat ze een film goed vonden om er daarna nooit meer over te spreken. Dat zegt misschien ook iets (lacht).»

Dit is de derde keer in vijftien jaar tijd dat ik met Spielberg spreek en mijn drie basisindrukken van de man zijn onveranderd gebleven. Hij praat in uitgebreide zinnen, is altijd casual gekleed en hij is waarschijnlijk de aardigste machtige man die ik ooit heb geïnterviewd. Eén verschil wel: in het verleden heeft hij altijd vrijuit gesproken, ongehinderd door zenuwachtige pr-verantwoordelijken die alles in veilige banen proberen te houden. Maar deze keer doet hij iets wat hij nog nooit eerder heeft gedaan: hij censureert het gesprek. Terwijl we praten over joods zijn, begin ik over Trump die Jeruzalem als hoofdstad van Israël heeft erkend. Hij zegt dat hij daarover een uitgesproken mening heeft, maar dat hij dit interview niet wil doen ontsporen. Hij wil het over zijn nieuwe film hebben, niet over Trump en Jeruzalem

Spielberg «Aangezien ik bekend sta als lid van de liberale elite in Hollywood, wist ik dat deze film ervoor zou zorgen dat mensen een label van partijgebonden propaganda zouden plakken op mij, Meryl Streep, Tom Hanks én op de film. Maar dit gaat niet over partijdigheid. Ik heb deze film niet gemaakt met een partijgebonden visie, want voor mij is patriottisme gebonden aan beide partijen.»

- Je bent een regisseur die niet alleen iets wil tonen, maar ook iets wil vertellen. Een morele boodschap: zoals de rede in ‘Lincoln’ of de kinderen van de overlevers die op het einde van ‘Schindler’s List’ stenen op het monument van Schindler leggen.

Spielberg «Mensen zeggen misschien dat ik te hard doordram, maar ik vind dat je in tijden als deze je mond niet mag houden. Er is zoveel afleiding en er zijn zoveel ideeën en thema’s die wedijveren om de aandacht van het grote publiek. Dan moet ik mijn standpunt nog duidelijker maken.»

- In je lange carrière is ‘The Post’ vreemd genoeg ook een primeur: het is je eerste politieke thriller.

Spielberg (knikt) «De film die hier het meest bij aanleunt is ‘Bridge of Spies’, maar die ging meer over spionage dan over politiek. Ik hou ervan om me op een nieuw genre te storten, want ik krijg mijn beste ideeën als ik niet echt weet wat ik precies aan het doen ben en er een lichte paniek ontstaat. Ik werk beter als ik op de toppen van mijn tenen moet lopen, omdat ik niet wil vallen. Als ik aan een genre begin waar ik nog geen ervaring mee heb, is dat eng, maar wel op een goede manier.»

- Nog een eerste keer: Hanks en Streep die samen in een film spelen.

Spielberg (roept) «Ik weet het: kun je dat geloven? Ik alvast niet. Ik zei tegen Tom: ‘Ik meen me te herinneren dat jij en Meryl al vaker samen hebben gespeeld.’ En hij antwoordde (in een erg geloofwaardige imitatie van Hanks’ bulderende stem): ‘Nee, dat waren Meg Ryan en ik!’ (lacht)»

Een opmerkelijke bijrol in ‘The Post’ is er dan weer voor toenmalig president Nixon. We zien hem alleen door een raam van het Witte Huis terwijl hij aan het telefoneren is, maar door de voorovergebogen schouders en de wijzende vinger wordt de man meteen tot leven gewekt. Bovendien wordt Nixon door zichzelf gespeeld. Het is echt zijn stem die je hoort, want Spielberg heeft de opnames van zijn telefoongesprekken kunnen bemachtigen dankzij de vrijheid van informatie.

Spielberg (trots) «Het is de eerste keer dat er een president meespeelt in één van mijn films.»

- Stel dat de huidige president de film ziet, wat moet hij dan onthouden?

Spielberg «Dat de waarheid bezig is aan een comeback (lacht). Deze film is samen met meelevende en bedachtzame creatievelingen zoals Tom, Meryl en de crew tot stand gekomen. We vonden het verhelderend om te tonen hoe de geschiedenis hiermee is omgegaan. En de pers zal altijd overleven. Ook al wordt ze in een hoekje geduwd en niet geloofd door een groot deel van het land omdat er al zoveel bedrieglijke informatie is verspreid: het tij zal keren en de pers zal overleven. Ook dit zal weer voorbijgaan.»

© The Sunday Times. Vertaling: Margot Schotte.

‘The Post’ speelt vanaf 24 januari in de bioscoop.