Togapraat: Jan en Sarah Leysen, strafpleiters van vader op dochter

Strafpleiters Jan (54) en Sarah (28) Leysen, vader en dochter, pleitten samen in het assisenproces tegen ‘diaken des doods’ Ivo Poppe, en de komende weken mag de vader weer opdraven in het proces over de Kasteelmoord.

'Ik begrijp Sven Mary. Als ik een moordenaar verdedig, probeer ik ook een zo licht mogelijke straf of zelfs een vrijspraak te halen'

We spreken vader en dochter Leysen in de kunstige zolderruimte van advocatenkantoor Puur Advocatuur, aan de voet van het Kortrijkse gerechtsgebouw. Jan Leysen, kunstverzamelaar in bijberoep, vindt de taxidermie van Koen Vanmechelen exemplarisch voor zijn beroep. Het opgezette dier – half skelet, half hanenkop – vertoont gelijkenissen met zijn gemoedstoestand na een zwaar dossier.

Het mediagenieke assisenproces tegen Ivo Poppe laat bij allebei nog zijn sporen na, maar in tegenstelling tot de diaken, die 27 jaar mag brommen voor de moord op vijf bejaarden, kijken ze er met een goed gevoel op terug. Jan pleitte er voor het eerst samen met zijn dochter, voor wie het haar allereerste assisenzaak was.

Sarah Leysen «Als rechtenstudent zat ik tijdens de assisenprocessen van mijn vader vaak in de zaal om voor hem te supporteren. De sfeer in het hof van assisen kan je nergens mee vergelijken, de druk op advocaten is er heel hoog. Iedereen verwacht dat je presteert, en in de aanloop naar de dag van de uitspraak neemt die druk alleen maar toe. Je kan het vergelijken met een topsporter die naar een wedstrijd piekt.»

Jan Leysen «Assisen is de hoogmis van het strafrecht. De spanning die je de hele week opbouwt, leidt tot een ontlading bij de uitspraak. In de zaak-Poppe was die voor ons iets minder groot, omdat we optraden als burgerlijke partij voor het bisdom Brugge. Als je de beschuldigde of de familie van het slachtoffer verdedigt, beleef je het proces nog intenser.»

HUMO Hoe was het om daar als vader en dochter te staan?

Jan «Zestien jaar geleden stond ik daar nog met mijn vader, Charles Leysen. Dat was een heel fijne ervaring. Samenwerken met familie is handiger. Bij een andere medewerker zal ik mijn woorden meer wikken en wegen, met Sarah praat ik zonder omwegen.»

Sarah «Ik ken mijn vader door en door. Ik zie aan zijn gezicht wanneer ik hem beter even met rust laat.»

HUMO Houdt u dan één oog op het proces en één op elkaar?

Jan «Tijdens de zitting maak ik geen onderscheid tussen Sarah en iemand anders. Enkel toen iemand zei ‘dat er precies geen appels van perenbomen vallen’, drong het tot me door dat mijn dochter daar stond. Het deed wel deugd om dat te horen. Ze hééft ook talent om te pleiten.»

Sarah «Ik was heel zenuwachtig voor mijn pleidooi, ook al had ik het dertig keer geoefend! (lacht) Als jongste van de bende duurde het even voor ik mijn plaats had gevonden.»

HUMO De advocaat van de tegenpartij probeerde u zelfs van uw stuk te brengen.

Sarah «Een politieman had aartsbisschop Jozef De Kesel een rondleiding gegeven, terwijl getuigen normaal buiten moeten wachten. Ik was toevallig ook in de zaal. De aartsbisschop zag de lege persbank en vroeg mij wie daar zat. De advocaat van de tegenpartij had ons zien praten en ging meteen frontaal in de aanval. ‘Ik maak er een incident van!’ schreeuwde hij. Mijn vader kwam meteen tussenbeide: ‘Jij moet haar niet proberen te intimideren!’»

Jan «Het was de dag van haar eerste pleidooi voor assisen, maar ze reageerde heel koeltjes op die dreigementen. Ze was totaal niet onder de indruk.»

Sarah «Ik kon het goed verbergen, maar ik moest er toch even van bekomen.»

HUMO U heeft haar voor de leeuwen gegooid.

Jan «Ja, maar dat vind ik niet zo slecht. Elke medewerker moet vroeg of laat mee naar assisen. Daar komt het echte talent bovendrijven. Net omdat Sarah die verantwoordelijkheid kreeg, kon ze uitblinken. Vergelijk het met een arts en zijn stagiair in de operatiekamer. Ook al staat er iemands leven op het spel, op een bepaald moment moet je iemand een kans geven.»

undefined

'Sarah Leysen pleitte voor het eerst voor assisen in het proces tegen Ivo Poppe: 'Ik was heel zenuwachtig voor mijn pleidooi, ook al had ik het dertig keer geoefend''

HUMO Welke tips gaf u haar?

Jan «Niet te snel praten. En niet te veel West-Vlaamse woorden gebruiken! (lacht)

»Sarah is rijper dan ik was op haar leeftijd. Dat is de grote verdienste van mijn vrouw, zij staat erop dat onze dochters zelfstandig en sterk zijn. Net als veel jongeren van vandaag weet Sarah heel goed wat ze kan, en vooral ook wat ze nog niet kan. Ze heeft zin om te graven in een dossier. Net zoals in een goed boek zitten er in een strafdossier verschillende verhaallijnen en lagen. Sarah kan die heel goed ontleden. (Droog) En ze heeft net als ik een luide stem. Dat helpt ook.»

HUMO Hoe zou u de stijl van uw vader omschrijven?

Sarah «Hij bekijkt de zaken vanuit een andere invalshoek en is creatiever dan je van een strafpleiter zou verwachten. Hij vervalt niet in clichés, en als hij er dan toch gebruikt, kleedt hij ze mooi in. Zijn woordenschat is niet te moeilijk, maar ook niet te plat, hij past zich aan aan de jury waarvoor hij pleit. En hij is extreem beleefd tegen de leden van de rechtbank.»

Jan «Ik ben oldskool. Mijn vader was meer dan vijftig jaar advocaat. Het respect voor de instellingen is mij met de paplepel ingegeven. Wie respect toont, zal respect terugkrijgen. Dat is in elke sociale context zo.

»Bij stagiairs leg ik daar altijd de nadruk op: een advocaat die gefrustreerd geraakt in de rechtbank, moet een vuist maken in zijn zak. Wie zich afreageert op collega’s of op het hof is niet geschikt voor deze job.»

HUMO Heeft u in uw korte carrière al eens de vuisten in uw zak gebald?

Sarah «Ik heb al eens goed gevloekt wanneer iets me niet beviel, maar nooit in de rechtbank. Dat bewaar ik voor thuis of op kantoor. Ik kan me nog heel erg opjagen in kleine dingen. Dat maakt deel uit van het leerproces, zeker?»

Jan «Och, ik heb vroeger zoveel lelijke brieven geschreven. Mijn vader zei dan altijd: ‘Slaap er nog een nachtje over en doe hem morgen op de post.’ De volgende dag was de woede al flink bekoeld en gooide ik die brief in de prullenmand.

»Ik moet me er soms voor behoeden dat ik mensen niet neersabel met woorden. Ik ben er niet fier op, maar ik kan iemand met één zin afmaken. Ik heb mijn kinderen altijd geleerd om behoedzaam met woorden om te springen. Je beseft niet altijd hoe hard ze kunnen aankomen.»

Sarah «Thuis hebben we altijd heel open met elkaar gesproken. We moesten als kind tegen een verbaal stootje kunnen. Wie iets mispeuterde, mocht het horen van de rest van het gezin.»

'Het is niet altijd gemakkelijk om de juiste afstand te bewaren. Maar ik zou het ook niet professioneel vinden, mocht mijn advocaat een potje staan te huilen'

Helderzienden

HUMO Een quizvraag: wie zei als kind dat ze nooit advocaat wilde worden omdat ze dan te veel moest werken?

Sarah (lacht) «Als puber vond ik het gewoon niet cool om te doen wat je ouders en je opa doen. Maar toen ik moest beslissen wat ik zou gaan studeren ben ik toch die richting uitgegaan, zonder daar veel woorden aan vuil te maken.

»Ik heb vroeger niets of niemand gemist. Mijn broer, mijn zus en ik zijn opgegroeid in een heel warm nest waar we alle kansen kregen. Mijn ouders werkten allebei hard. Op woensdagmiddag trokken wij naar het kantoor om mijn vader en opa te zien. We zagen dat niet als een werk-, maar als een speelruimte. Maar ze hebben ons wel ingeprent dat je moet werken in het leven. Wie iets wil bereiken, moet daar zelf voor knokken.»

HUMO Welke zaak heeft tot nu toe het meeste indruk op u gemaakt?

Sarah «Als stagiaire verdedigde ik een vrouw die haar kind bij de geboorte gedood zou hebben. Uiteindelijk konden we aantonen dat het niet bewezen was dat het kind leefde toen het ter wereld kwam. Ik heb mij enorm in die zaak ingeleefd. Gelukkig is die vrouw vrijgesproken, want anders had ik me écht slecht gevoeld. Het is niet altijd gemakkelijk om de juiste afstand te bewaren, maar toch moet het. Ik zou het ook niet professioneel vinden mocht mijn advocaat daar een potje staan te huilen.»

Jan «Het is niet fout om eens diep ongelukkig te zijn na een slecht resultaat. Wij doen vooral strafzaken en die zijn per definitie emotioneler.»

HUMO Moet Sarah nog eelt op haar ziel kweken?

Jan «Ja, maar dat kweekt zichzelf. Na 31 jaar heb ik nog altijd veel empathie, maar ik kan het sneller afblokken. Al lukt dat niet altijd. Ik verdedigde de man die in Het Laatste Nieuws al voor de start van het proces ‘pedopriester’ werd genoemd. De man werd in eerste aanleg vrijgesproken, maar hij was intussen wel al veroordeeld in de pers en mocht niet meer in zijn parochie dienen. Meester Christine Mussche ging na de vrijspraak in beroep en haalde het grove geschut boven, maar opnieuw kregen we een vrijspraak. Er viel toen een zware last van mijn schouders. Ik was ervan overtuigd dat hij de waarheid sprak. Het is een fantastisch gevoel om tegen de stroom in te roeien en toch gelijk te krijgen.

»Tegelijk is advocaat zijn de ellendigste job ter wereld wanneer iemand wordt veroordeeld terwijl je overtuigd bent van zijn onschuld.»

HUMO Zit er bij de familie Leysen een groot rechtvaardigheidsgevoel in de genen?

Jan «Ja, mijn vader had echt lást van onrecht. Zeker vroeger namen instituten de gewone man niet ernstig. Daar maakte hij zich terecht kwaad over. Nog voor het pro-Deosysteem bestond, verdedigde mijn vader al mensen zonder geld. Iedereen mocht ook bij hem stage lopen. Andere kantoren gaven voorrang aan zonen of dochters van een advocaat, maar hij trok zich daar niets van aan.»

HUMO In uw pleidooi op het assisenproces over de moord op Caroline Vyncke citeerde u uw vader. Doet u dat vaak?

Jan «Een menselijke toets kan voor een volksjury soms wonderen doen. En voor een beroepsrechter die oud genoeg is om mijn vader nog gekend te hebben, durf ik dat ook te doen.»

HUMO Volgens Jef Vermassen is het hof van assisen de plaats bij uitstek om truken van de foor boven te halen.

Sarah «Een artikel uit Het Laatste Nieuws is daar bijna evenveel waard als een stuk uit het dossier. Voor een correctionele rechtbank moet je dat niet proberen.»

Jan «Een volksjury is veel vatbaarder voor emoties. Beroepsrechters houden zich enkel bezig met het dossier, maar voor het hof van assisen kan je met succes een demagoog zijn. Alles is er toegestaan: bijten, krabben en slaan. Als advocaat van een slachtoffer heb ik ooit aan de bode gevraagd: ‘Toon de jury eens het hakmes waarmee de moord is gepleegd.’ Het haar op de armen van de aanwezigen kwam recht. Mocht ik dat vragen voor een beroepsrechter dan zou die vragen of ik mijn pillen al genomen had.

»Ik heb voor assisen eens bijna staan wenen terwijl ik stond te zwaaien met de handdoek waarop het overspel was gepleegd (lacht).»

undefined

'Jan Leysen: 'Of mijn cliënt Stijn Saelens (foto) astrologen raadpleegde of niet, is niet relevant. Men probeert van hem een clown te maken.''

HUMO Dat het proces over de Kasteelmoord voor de correctionele rechtbank komt, en niet voor assisen, veroorzaakte veel ophef. Eén van de gevolgen is dat de daders geen levenslang kunnen krijgen én dat ze in beroep kunnen gaan. Als advocaat van de familie van de vermoorde Stijn Saelens was u toch tevreden met die beslissing.

Jan «De beslissing speelt zeker in het voordeel van André Gyselbrecht, de schoonvader van Stijn Saelens en de opdrachtgever van de moord. Toch waren wij gewonnen voor de correctionele rechtbank omdat we hoopten dat het debat serener zou verlopen. Het is niet toevallig dat onze tegenpartijen in de Kasteelmoord zo hard hun best doen om die zaak voor assisen te krijgen. Daar kunnen ze saillante aspecten uit het privéleven van Stijn Saelens uitvergroten.

»In de meeste zaken licht men de dader door, maar in de Kasteelmoord gaat de aandacht vooral naar het slachtoffer. De tegenpartijen halen voortdurend elementen aan die niet tot de essentie van het dossier behoren. Of mijn cliënt nu astrologen raadpleegde of niet, dat is niet relevant. Men probeert van hem een clown te maken.»

HUMO Even clownesk was de opkomst van een schare supporters van André Gyselbrecht tijdens de eerste zitting. Ze kwamen met de officiële supportersbus van Cercle Brugge en hadden zelfs spandoeken bij.

Sarah «Die bus is al gekrompen tot een minibusje.»

Jan «Binnenkort komen ze met een Smart (lacht). Ik begrijp dat wel. Het waren allemaal patiënten van hem. Hij kán een goede dorpsdokter geweest zijn, net zoals Ivo Poppe wellicht een goede diaken was. Zoals aartsbisschop-emeritus Léonard zei: ‘Een mens is méér dan zijn daden, maar hij is er wel verantwoordelijk voor.’ Dat geldt voor elke dader. Mensen als Poppe en Gyselbrecht krijgen misschien iets meer krediet, maar uiteindelijk betalen ze toch de rekening.»

HUMO De familie Saelens had blijkbaar niet veel vertrouwen in de politie en begon een eigen zoektocht met hulp van Amerikaanse helderzienden. Gebeurt het vaak dat nabestaanden het heft in eigen handen nemen?

Jan «Die aanpak is uitzonderlijk, maar de situatie was dat ook. De familie riep de hulp in van helderzienden in de periode dat Stijn vermist was en vermoedelijk dood, maar nog niet gevonden. De familie zit dan met een hoop vragen die een advocaat niet altijd kan oplossen. De ene zoekt dan hulp in zijn geloof, de andere bij een astroloog.

»Ik stuur veel mensen, daders én slachtoffers, door naar een forensisch psycholoog. Die mensen zijn vertrouwd met strafdossiers en kunnen meer psychologische hulp bieden dan ik. Na het vonnis is de zaak voor mij afgesloten, maar voor de betrokkenen is het maar een stap in een verwerkingsproces.»

Sarah «Het valt mij op hoe groot de invloed van de media in zulke zaken is. Het is jammer dat die zo graag meegaan in het spectaculaire of het negatieve. Onlangs kon het gerecht de verdachte van een moord na twintig jaar in het buitenland arresteren. Dat is indrukwekkend, maar daarover schrijft niemand.»

undefined

'Ik ken mijn vader door en door. Ik zie aan zijn gezicht wanneer ik hem beter even met rust laat' Sarah Leysen

Hard tegen onzacht

HUMO Mijnheer Leysen, u werd zelf hard aangepakt toen Terzake uitpakte met afgeluisterde telefoongesprekken tussen u en uw cliënt. Daarin vroeg de vader van Stijn Saelens u onder andere om druk uit te oefenen op een Brugse magistraat om André Gyselbrecht te arresteren. Kwam die aanval hard aan?

Jan «Ik vond dat zeer onrechtvaardig en niet deontologisch. Enkele uren voor die uitzending van Terzake bracht journalist Bart Aerts me op de hoogte. Ik wilde mijn wederwoord geven, maar hij beweerde dat er geen tijd meer was omdat ze pas hadden beslist om uit te zenden. Later hoorde ik dat die beslissing een week eerder was genomen. Dat vind ik laag-bij-de-grondse journalistiek en maatschappelijk niet verantwoord.»

HUMO Was het dan niet verantwoord om aan te tonen dat advocaten contact opnemen met magistraten over een lopend dossier?

Jan «Het gaat om drie telefoongesprekken: een nietszeggend gesprek tussen vader Werner Saelens en Stefaan De Clerck, toen CD&V-burgemeester van Kortrijk. In het tweede gesprek, tussen vader Saelens en mezelf, zei ik inderdaad dat ik contact zou opnemen met de procureur. Vader Saelens belde me toen vanop de plaats van de moord. Hij zei: ‘Stijn is vermoord en nu neemt de lokale politie onze identiteit op.’ Omdat daar niemand van het parket bij was, wat wettelijk verplicht is, belde ik de parketmagistraat in Brugge om de feiten uit te leggen. Daarna nam het parket het onderzoek over. Meer is er niet aan de hand.»

HUMO In de derde telefoontap zei u: ‘Ik kan magistraten bellen op hun privénummer. Zelfs wanneer ze op vakantie zijn.’

Jan (kwaad) «Maar dat is mijn uitspraak niet! Dat is een gesprek tussen Saelens en een Brusselse advocaat. Ik noem zijn naam niet, maar een andere advocaat heeft vader Saelens gebeld om de zaak van mij af te pakken. Ik heb nadien veel telefoons gekregen van collega’s die duidelijk hoorden dat het mijn stem en mijn stijl niet waren.

»Al die uitspraken worden op één hoop gegooid en in mijn schoenen geschoven. Dat men dan eens een tape bovenhaalt waarop ik onheuse dingen met een magistraat bespreek. Die zal men niet vinden! Ik zal nog eens mijn vader citeren: ‘Je mag de waarheid misschien wat kleuren, maar je moet altijd correct zijn.’ Soms ben ik hard voor cliënten en tegenstrevers, maar ik ben altijd correct. Als ik dan in de hoek van de arrangeurs wordt gezet, dan doet dat... (zoekt naar zijn woorden) Ik ben daar nog altijd kwaad om.»

Sarah «Ik hoorde het nieuws voor het eerst op de radio. Ik kon het gewoon niet geloven. Ze noemden mijn vader bij naam en lieten dan die fragmenten horen. Hij klonk als een Google Translate-stemmetje. Het was eigenlijk absurd.»

Jan «Ik heb ’s avonds naar die uitzending gekeken. De hele tijd maalde het door mijn hoofd: ‘Heb ik deontologisch iets verkeerds gedaan?’»

HUMO De West-Vlaamse justitie staat bekend om haar informele stijl. Sommigen gewagen zelfs van een ons-kent-ons-sfeertje.

Jan «In West-Vlaanderen is het de gewoonte dat rechters, procureurs en advocaten na een assisenproces samen een pint gaan drinken, ja. Maar dan wordt er nooit gesproken over de zaak. Tijdens de zitting is het soms hard tegen onzacht, maar nadien strijken we de plooien glad. Net omdat wij dat in het openbaar doen, vermijden we dat partijen elkaar in het geniep opzoeken.

»Een collega uit Limburg trok onlangs grote ogen toen hij hier kwam pleiten en de tegenpartijen in de pauze samen koffie zag drinken. Je moet je werk soms even aan de kant kunnen zetten. Meester Johan Platteau is mijn tegenstrever, maar André Gyselbrecht is mijn tegenpartij. In het proces gaat het om Gyselbrecht, niet om Platteau. Ik hoop dat het bij Platteau ook om Stijn Saelens gaat, en niet om Jan Leysen. Al hebben sommige confraters het moeilijk om die scheiding te maken.»

HUMO In het proces van de Kasteelmoord komen maar liefst zestien advocaten aan het woord.

Jan « Iedereen heeft zijn time to shine, maar soms lijkt het er op een hanengevecht.»

HUMO Kijkt u er eigenlijk naar uit?

Jan «Ik verdedig eerst nog een priester die wordt beschuldigd van schuldig verzuim. Iemand zou hem in vertrouwen verteld hebben dat hij zelfmoord ging plegen, maar de priester mocht dat niet melden omwille van het biechtgeheim. Dat dossier heeft echt een maatschappelijke en ethische dimensie. De Kasteelmoord heeft weinig met ethiek te maken, eerder met een gebrek eraan. Bovendien pleit ik al de eerste dag. Dat betekent dat ik daarna nog twee weken met de vuist in de zak zal moeten luisteren naar allerlei ranzige randzaken die niets met het dossier te maken hebben.»

HUMO En na de uitspraak gaan u en uw confraters gezellig iets drinken?

Jan «Ik ben met meester Platteau nog nooit iets gaan drinken.»

Sarah «Hij zal het je ook nu niet vragen, vermoed ik.»

Jan «Hij mag het proberen. Ik zal de uitnodiging niet afslaan.»

twee gewetens

HUMO Hebben jullie de reeks ‘Strafpleiters’ op Canvas gevolgd?

Jan «Ik vond het een mooie en interessante reeks. Het enige minpunt was dat men zei dat België maar een paar goede strafpleiters telt. Dat doet zoveel onrecht aan mijn collega’s die niet in het programma zaten.»

HUMO U hebt al in veel mediagenieke zaken gepleit, toch bent u nog altijd onbekend bij het grote publiek.

Jan «Ik weet niet of het helpt om een Bekende Advocaat te zijn. Ik ben gelukkig met wat ik doe en ik doe het op mijn manier. In het begin van mijn carrière had ik veel te danken aan de regionale zender WTV. Als niemand weet dat je strafpleiter bent, is het moeilijk om aan klanten te geraken.»

Sarah «Meer aandacht krijgen betekent niet noodzakelijk dat je een betere advocaat bent. Die bekendheid kan zelfs contraproductief werken. Ik denk dat onze cliënten die discretie wel op prijs stellen.»

HUMO Sven Mary zei in de reeks dat hij twee gewetens had: één als mens en één als strafpleiter. Hoeveel gewetens hebben jullie?

Sarah «Als je een zaak aanvaardt, moet je je daar helemaal voor inzetten. Als een dossier in strijd is met je geweten, moet je het gewoon niet aanvaarden.»

Jan «Ik vind Sven Mary een zeer goede advocaat en ik begrijp wat hij bedoelt. Wanneer ik een moordenaar verdedig, probeer ik een zo licht mogelijke straf of zelfs een vrijspraak te halen. Als advocaat keur je het gedrag niet goed, maar je verdedigt het wel. Daarom vind ik de taak van een rechter véél zwaarder. De keren dat ik als plaatsvervangend rechter een vonnis moest vellen, heb ik daar verdomd veel moeite mee gehad. Hoe kan je zeker zijn dat je oordeel het juiste is?»

HUMO Uit ‘Strafpleiters’ weten we ook dat de mannelijke strafpleiter ijdel en zelfzeker is. Bestaat de kans dat er ooit een #MeToga komt?

Sarah «Van handtastelijkheden heb ik nog geen last gehad. Ik stoor me er vooral aan dat mensen soms denken dat ik de secretaresse ben. Wanneer komt de advocaat, vragen ze dan.»

Jan «Aan mij moet je dat niet vragen. De kans dat er ooit iemand op míjn gat zal slaan is klein (lacht).»