Tom Lanoye over 'Stayin' Alive': 'Sa kwezelken wilde gij...?'
(Verschenen in Humo 2261 op 5 januari 1984)
'Verwent wie gij liefhebt' en 'Maakt goede voornemens', dàt is onze dubbele plicht tijdens de eindejaarsfeesten. Op 1 januari besloot ik dan ook mezelf te trakteren, en wel op een film die, afgaande op zijn titel, mijn enige voornemen voor '84 treffend in beeld zou brengen: 'Staying Alive'. Deze prent kan in één enkele zin worden samengevat, op voorwaarde dat de samenvatter er zelf allerlei bijverzint. Ik probeer het even voor u, dit: 'Een veelbelovend Newyorks straatboefje, Tony Manero, weet zich door zijn Nimmer Tanende Ambitie op te werken tot ster van een Broadway-dansspektakel: in een vorige film leerde het publiek hem al kennen als een mannetjesdier met grootse plannen'.
Nu verwacht u wellicht dat die Tony Manero een macho en een ladykiller zal zijn, het type knokker dat minachtend vertrapt wat zich bevindt tussen hem en het doel dat hij zich voor ogen heeft gesteld. Wie je echter te zien krijgt is John Travolta, gestalte gevend aan een zachtgekookt Latijns ei dat zich bij wildvreemden nu al staat te verontschuldigen voor de afspraakjes die hij vreest straks te zullen vergeten. Hij stottert van beleefdheid, zucht onophoudelijk en aan zijn gekwelde blik te zien werd het grootste deel van het wereldleed bij hem in bewaring gegeven. Een prima ballerina verkracht hem in plaats van omgekeerd, en al bij het eerste verwijtende gesnik van zijn vaste vriendin snelt hij terug naar zijn moeder, om deze, onder het nuttigen van een taartje, zijn excuses aan te bieden voor... de 'rotzak' die hij was en is. Ach en wee. Hij is ongeveer zo macho als Shirley Temple in haar beste dagen.
Shirley Temple! Ik herinner me de dansfilms van vroeger. Olalàààà. Wat werd er toen gedànst! Een lust voor het oog. Hoe denkt u dat een steracteur zich tegenwoordig voorbereidt op een dansrol?
Zes maanden body builden.
Het resultaat liegt er niet om. Travolta danst als een drilboor. Zelfs een kostschoolrevérence maakt hij alsof er een telefoonboek doormidden moet worden gescheurd. De enige die in 'Staying Alive' écht zichtbaar danst, is de camera. Slow motion, kikker- en vogelperspectief, normaal of op zijn kant gezet, hinkstapsprong of walsend als een centrifuge... geen knéép werd bij het filmen ongebruikt gelaten om de bewegingen van Travolta een schijn van elegantie mee te geven. De echte dansers naast en achter hem zijn er de dupe van: ze worden weggemonteerd, onder de rook gestopt en met lichteffecten of tralies onzichtbaar gemaakt. Het enige wat de film nog een zekere dramatische spanning had kunnen geven, - een culminerende confrontatie tussen Travolta en zijn rivaal - , moet worden, omdat zoeits zou leiden tot gelijktijdig vergelijken van beider danskunst. Nu moet die rivaal het als tegenspeler stellen met twee halve replieken en drie opzettelijk slecht gefilmde sequensen.
De rest van de film bestaat in mijn herinnering hoofdzakelijk uit één ellenlange close-up van Travolta's gezicht. Jammer dat hij niet kan tapdansen met zijn oorlellen. Ik zou 'Staying Alive' met recht een onvergetelijke dansfilm hebben genoemd.
