Toni Morrison - Een daad van barmhartigheid
Nobelprijswinnares Toni Morrison móét wel een vreugdedansje gepleegd hebben toen Barack Obama werd verkozen tot eerste zwarte president van de VS. 't Is een symbolische streep onder het donkere racistische verleden, een zweer die Morrison keer op keer uitknijpt. Om haar landgenoten vervolgens de pus onder de neus te wrijven: Amerika dweept met vrijheid, maar werd groot op de kap van slaven.
Met 'Een daad van barmhartigheid' (De Bezige Bij) - uitgegeven in de VS in de week voor Obama's verkiezing – schrijft ze een prequel bij haar magnum opus 'Beminde'. In die klassieker stelt een moeder een twijfelachtige daad van barmhartigheid: ze verdrinkt haar dochter om haar te redden van een leven als slavin. In haar nieuwe roman kijkt Morrison verder terug, naar het einde van de zeventiende eeuw, toen de slavernij nog in de kinderschoenen stond. Opnieuw wil een moeder haar dochter een zware toekomst besparen, dit keer door haar weg te schenken aan een betere 'Meneer'.
Dochter Florens wordt zo verpatst aan Jacob Vaark. Hij is een Nederlandse avonturier en een idealist, tot hij zwicht voor de rijkdom die via slavenplantages op Barbados voor het rapen ligt. 'Meneer' neemt Florens mee naar zijn boerderij en zijn echtgenote Rebekka, die hij ook gekocht heeft. Wanneer de pokken Vaark te pakken krijgen en ook Rebekka dreigen te vellen, ziet het er belabberd uit voor de vrouwelijke werkkrachten op de boerderij: 'Drie vrouwen en een kind, zonder man, alleen, die aan niemand toebehoorden, waren een soort loslopend wild waar iedereen op kon jagen.'
Eind zeventiende eeuw was slavernij nog geen strikte kwestie van ras, meer een algemene kwestie van pech. Alle vrouwen, zwart of blank, werden als de eerste de beste melkkoe behandeld. En ook de verkeerde of helemaal geen religie kon mensen hun rechten kosten.
'Een daad van barmhartigheid' is een bedrieglijk dun boekje. Toni Morrison laat er een hele resem stemmen in los en propt het vol onheilspellende betekenis. Een poëtische, zij het nogal zware blik op de kiemen van een gortig systeem.
