‘Troje’ is een indrukwekkende tour de force van Stephen Fry

In augustus bereikte ons nieuws waarvan we oprecht een gat in de lucht sprongen: voor de honderdste aflevering van ‘Alleen Elvis blijft bestaan’ had Thomas Vanderveken niemand minder dan Stephen Fry als gast weten te strikken. Een televisieavond in het gezelschap van Zijne Britishness Himself, wat een prachtig vooruitzicht in deze donkere tijden! Maar we hadden het moeten weten: in een absoluut rampjaar als 2020 worden geen cadeaus uitgedeeld. Begin oktober blies Fry zijn ­overzeese tocht noodgedwongen af door coronaperikelen – althans voorlopig toch.

Gelukkig stuurt hij met ‘Troje’, het slotstuk van zijn mythologische drieluik, een troostkaartje vooruit om ons hartzeer enigszins te verlichten. Met de bestsellers ‘Mythos’ en ‘Helden’ kreeg de ­Britse auteur, presentator en alleskunner zowel lezers als recensenten aan het jubelen, waardoor ‘Troje’ nu overal via de grote poort naar binnen mag. Dat ook dit derde deel een absolute triomftocht ten deel zal vallen, lijdt geen twijfel. Meer dan in de vorige, veeleer fragmentarische boeken krijgt Fry in ‘­Troje’ – eindelijk – de kans om een lekker lange verhaalboog te spannen. Die boog begint bij de eerste steenlegging van het mythische Troje, en loopt helemaal tot aan het strijdgewoel vele eeuwen later tussen Achilles, Odysseus en de Grieken enerzijds en Hector, Paris en de Trojanen anderzijds. Fry toont zich daarbij een bevlogen verteller. In verschillende hoofdstukken vliegt hij de hele wereld rond, met de lezer stevig bij de arm, en staat hij onderweg stil bij koninklijke dynastieën, roemrijke goden en simpele stervelingen die de historie van Troje hebben vormgegeven. Fry toont veel respect voor de geest van Homeros, de oorspronkelijke verteller van de ‘Ilias’ (al is het maar zeer de vraag of die man ooit heeft bestaan), maar hij is ook niet te beroerd om zijn eigen stempel op het verhaal te drukken. Zo geeft hij, geheel volgens de tijdgeest, een veel prominentere rol aan de vrouwelijke personages. Prinses Helena, bijvoorbeeld, wordt in zijn versie veel meer dan het mooie snoetje van in de oorspronkelijke ‘Ilias’. Ook de stoffige dialogen voorziet hij van een flinke dosis pit, waardoor de woorden van Achilles en de zijnen plots weer gaan glanzen.

Naast een bevlogen bard toont Stephen Fry zich ook een empathische verteller, die zijn lezer bemoedigend en trefzeker bij de hand neemt in het duizelingwekkende Griekse labyrint van stambomen en intriges – een gemiddeld seizoen van ‘Thuis’ is er niets tegen. Samen met die lezer verbaast hij zich over de soms godsgruwelijke inslag van zijn bronmateriaal. Overspel, kindermoord, ­kannibalisme, incest: als we Homeros moeten geloven, waren die oude Grieken bepaald geen lieverdjes. Tegelijk plaatst Fry een belangrijke kanttekening bij al dat oorlogsgeweld. Hoe hardnekkig we ons vandaag ook mogen vastklampen aan ons dunne laagje beschaving, in wezen verschillen we niet zo heel veel van onze voorouders: ‘We zitten nog steeds op dezelfde wipwap. Aan de ene kant duistere menselijke hartstochten zoals egoïsme, angst en haat, aan de andere kant als tegenwicht mededogen, liefde en wijsheid.’

Als er al iets aan te merken valt op ‘Troje’, dan wel dat het caleidoscopische zicht dat Stephen Fry aldoor aanhoudt, ook de achilleshiel van het boek is. Zijn betrachting om het verhaal van Troje zo volledig mogelijk te vertellen zit soms de diepgang in de weg. ‘Troje’ mikt vooral op het hoofd van de lezer, en minder op het hart. Maar dat doet weinig af aan deze indrukwekkende tour de force van Fry.

We geven hem graag het laatste woord: ‘Vreemd toch, die hang van elke sterveling naar roem. Misschien is dat wel de enige manier waarop mensen goden kunnen zijn. (…) Door standbeelden en heldendichten.’ Met zijn fonkelende drieluik is Fry alvast verzekerd van zijn eigen zitje in het literaire pantheon.