Tv-review: 'Licht op het noorden' op Ned 2
Scandinavië mag dan misschien wel te kampen hebben met een nijpend gebrek aan palmbomen, zon en beachboys, toch wordt het door de rest van de Europeanen als het paradijs beschouwd. De natuur is er overweldigend en de mensen gelukkig.
Filosofe Stine Jensen, geboren in Denemarken maar na één jaar al uitgeweken naar Nederland, onderzoekt in een vierdelige docureeks of dit cliché gestoeld is op de realiteit. Ze begint haar zoektocht naar de ware Scandinavische identiteit in Noorwegen.
Eén van de kenmerken waarmee Noren geassocieerd worden is hun immense goedheid. De drang om een leven van deugelijkheid te leiden heeft wortels in het Lutheriaanse protestantisme, maar wordt ook nu nog met de paplepel ingegeven. Cultuurhistorica Nina Witoszek noemt het ‘a regime of goodness’. Ouders peperen hun kinderen in dat ze moeten streven naar goedheid en verstandigheid. Voorspelbaarheid is er geen verwijt maar een deugd.
Dit opvoedingsmodel lijkt op het eerste zicht vruchten af te werpen, maar als je iets verder kijkt en de drukke winkelstraten in de grote steden verlaat, zie je de armoede, het drugsgebruik en de mensen die naast de samenleving zijn gevallen. Je merkt dat er onder dat blinkende kraslaagje ook veel evil schuilt. En dat slechte explodeerde in het gezicht van elke Noor toen Anders Breivik in 2011 met twee aanslagen 77 dodelijke slachtoffers maakte.
Jensen ontmoet o.m. een socioloog, een sociaal werker, een schrijver, een black metal band en een tekenaar. Al haar gesprekspartners proberen vanuit hun eigen kennis en vakgebied het complexe sociale kluwen dat de Noorse maatschappij is, te doorgronden. Het feit dat ze allemaal verschillende pijnpunten kunnen benoemen en blootleggen is fascinerend en tegelijkertijd verontrustend. Dat maakte het eens zo jammer dat de knullig aanvoelende bindteksten van Jensen de aandacht meerdere malen deden verslappen.
In deze reportage die over stereotiepen en clichés in Noorwegen zou gaan, loopt Breivik als een rode draad doorheen de getuigenissen. Hij is de belichaming van alles van er misloopt in de Noorse maatschappij. Het is niet helemaal onlogisch dat daarop scherpgesteld wordt, net omdat het trauma duidelijk nog lang niet verwerkt is. Het is alleen oppassen geblazen dat Noorwegen niet gelijkgesteld wordt met Breivik en omgekeerd. Hoewel deze docu verschillende aspecten van de samenleving belichtte, hadden de makers meer mogen inzetten op analyse in plaats van steeds alles terug te brengen op Breivik.
Quote
“Het is geen onbekende, we zijn het zelf. Dat is een moeilijke gedachte.” De tekenaar die tijdens het proces van Breivik meerdere portretten van hem maakte, zag geen ontspoorde gek in de rechtszaal, maar iemand die door de mazen van de Noorse welvaartsstaat geglipt is. Die mazen blijken groter dan verwacht en er is nog niet meteen een plan om ze te dichten.
Tweet
Antwoorden per gele briefkaart, aub.
