Twee jaar na ramp Grenfell Tower zijn veel Britse woningen nog brandgevaarlijk

In 2017 kostte de brand in de Grenfell Tower in Londen aan 72 mensen het leven. Bijna twee jaar later wonen en werken Britten nog altijd op grote schaal in gebouwen met de levensgevaarlijke, brandbare gevelbekleding.

Verbijsterend snel werkten de vlammen zich omhoog door de 24 verdiepingen van de Grenfell Tower in Londen, de ergste woningbrand in Groot-Brittannië sinds de Tweede Wereldoorlog. 72 mensen in de woontoren kwamen om. De schok en het verdriet waren enorm.

Maar woede kreeg de overhand toen bleek dat Grenfell was voorzien van goedkope gevel­bekleding die het gebouw bij brand veranderde in een dodelijke val.

Dat was bijna twee jaar geleden, maar tienduizenden Britten riskeren nog steeds het lot van de bewoners van Grenfell. De eigenaren van zo’n 16.000 flats blijven opgescheept met het soort gevelbekleding dat de tragedie mogelijk maakte. De regering ging redelijk snel te werk om gevaarlijke beplating te verwijderen van sociale huurwoningen, maar ongeveer 8400 mensen in die sector wachten nog op volledige vervanging van het gevaarlijke spul.

Een jaar voor de brand voorzagen aannemers de torenflat van een goedkoop soort aluminium gevelbekleding dat in de Verenigde Staten en veel Europese landen is verboden, omdat het bij brand de verspreiding van de vlammen versnelt.

Maar de Engelse voorschriften voor sociale woningbouw waren minder streng. Zolang de oppervlakte van de bekleding – het aluminium – onbrandbaar was, deed het er minder toe wat eronder zat. Dat was in dit geval een middenlaagje plastic dat bij contact met vuur veranderde in gestolde brandstof.

De brand in Grenfell brak uit nadat in een flat op de vierde verdieping een koelvriescombinatie was ontploft, waarschijnlijk door oververhitting in de bedrading. Weldra resteerde van de toren slechts een geblakerd geraamte dat, inmiddels gehuld in een wit doek, boven Londen opdoemt.

De oorzaak van de tragedie lag volgens veel Britten in de kruistocht tegen regelgeving die was begonnen meteen na het aantreden van premier Margaret Thatcher in 1979. Sindsdien hadden regeringen honderden pagina’s met gedetailleerde, strikt na te leven bouwvoorschriften afgezwakt om de zakenwereld ter wille te zijn. Met als gevolg het aanbrengen van brandbare gevelbekleding vanaf het midden van de jaren 2000.

‘Je wordt gewoon gek’

De brand in Grenfell gold als een waterscheiding, het regende sindsdien beloftes over ingrijpende veranderingen. Dany Cotton, de commandant van de Londense brandweer, sprak van een ‘keerpunt’ in de opvattingen over brandveiligheid in woningen en gebouwen. Inspecteurs troffen in 433 flatgebouwen gevelbeplating aan van hetzelfde soort als bij Grenfell en gaven opdracht die te verwijderen.

Maar in april was dat bij nog geen honderd van de aangegeven gebouwen gebeurd; 338 zitten nog steeds opgescheept met de brandbare aluminium bekleding.

Het leven in die flats is voor velen een marteling. “Als je er steeds aan denkt, word je gewoon gek,” volgens Rachel Guy. Zij woont in een flatgebouw van tien verdiepingen in Zuid-Londen, particulier bezit, dat deels nog is verpakt in het soort brandbare sandwich van aluminium en plastic dat Grenfell fataal werd.

Iemand van de brandweer vertelde Guy dat bij een brand op de begane grond de vlammen binnen zeven minuten het dak kunnen bereiken. Ze vreest dat haar 81-jarige moeder dan nooit veilig de trappen af kan komen.

Kort na Grenfell stelde de regering 400 miljoen pond, ruim 450 miljoen euro, beschikbaar aan plaatselijke overheden om zo’n 150 flatgebouwen in de sociale sector van de beruchte bekleding te ontdoen. Daar wordt nog steeds aan gewerkt, zij het in een trager tempo dan velen wensen. In een derde van de gebouwen is de klus geklaard.

Maar niemand wilde betalen voor de ingreep in flatgebouwen die particulier bezit zijn. De wetgeving maakt het voor bewoners of de regering moeilijk de eigenaren van de gebouwen – in Engeland zijn dat vaak investeringsmaatschappijen – te dwingen de gevaarlijke gevelplaten weg te halen. In plaats daarvan oefenden de eigenaren druk uit op bewoners als Rachel Guy om de verwijdering uit eigen zak te bekostigen. In haar gebouw kwam dat op omgerekend 80.000 euro per woning; een bedrag dat velen nooit bij elkaar kunnen krijgen.

Stress eist hoge tol

Nogal wat bewoners weigerden te betalen, maar in andere kosten moesten ze wel bijdragen. Zoals in de patrouilles onder toezicht van de lokale brandweer in en om brandgevaarlijk geachte flatgebouwen. Dus loopt Rachel Guy, een gepensioneerde lerares Engels, drie maal per week inspectierondes. Terwijl haar buren slapen, tuurt ze in vuilstortkokers en is ze extra alert op brandlucht en rook. Zij en andere brandwachten in de flat krijgen er minder voor betaald dan het minimumloon. Per jaar moeten de bewoners hier 220.000 euro voor opbrengen.

De meeste mensen in zulke doorgaans sobere flatgebouwen zijn gepensioneerden, arbeidersgezinnen, migranten en jonge stellen die hun eerste woning hebben gekocht. “Ik heb echt geen 20.000 pond over nu ik zo lang heb gespaard en op alles bezuinigd om mijn flat te kunnen kopen,” aldus William Martin, een student medicijnen in Sheffield. De bewoners van het gebouw worden geacht die omgerekend 22.000 euro neer te tellen om het van brandbare gevelbekleding te ontdoen. Martin: “Ik zit gevangen in een nachtmerrie.” Niemand wil zijn flat kopen en een goedkopere hypotheek krijgt hij niet.

De financiële en psychologische stress eisen een hoge tol, bleek uit een onderzoek onder bewoners van met Grenfell vergelijkbare flatgebouwen. Mensen zijn thuis vaak constant angstig. Hun woning zou een veilige thuishaven moeten zijn, maar voelt als een kooi.

De regering staakte vorige maand de pogingen om eigenaren van flatgebouwen te dwingen zelf de reparaties aan de gevels te betalen en maakte 227 miljoen euro vrij om dat anderen te laten doen.

Het flatgebouw van Rachel Guy is bedekt met niet alleen het Grenfelltype gevelbekleding, maar ook met de bijzonder gevaarlijke variant HPL. Die veroorzaakt meer rook en vliegt sneller in brand dan de Grenfellversie.

Brandpreventiedeskundige Richard Hull: “De volgende tragedie speelt zich waarschijnlijk af in een met HPL bedekt gebouw, want daar zijn er veel meer van. En niemand probeert er iets aan te doen.” HPL mag niet op nieuwe gebouwen worden geplaatst, maar de regering laat het op bestaande gebouwen zitten.

Volgens het bedrijf Rockwool, producent van isolatiemateriaal, is op 340 recentelijk gebouwde flatgebouwen gemakkelijk ontvlambare gevel­bekleding gebruikt.

Toespraak May ‘schandalig’

Katie Peate woont in een gebouw in Manchester met gevelplaten en een isolatiesysteem die volgens experts niet deugen. De eigenaar wil dat de bewoners de vervanging zelf betalen, de kosten kunnen oplopen tot ruim 70.000 euro per flat. Ze kunnen geen beroep doen op het door de regering beschikbaar gestelde fonds.

Afgezien van torenflats hebben volgens Rockwool meer dan 1300 gebouwen als ziekenhuizen, scholen en hotels ontvlambare buitengedeelten. Omdat het geen flats betreft, geldt de verplichting tot vervanging hier niet.

Grenfell legde een falend veiligheidssysteem bloot, waar lakse bouwvoorschriften projectontwikkelaars in staat stelden tot een ‘race naar de bodem’, volgens een onderzoek op last van de regering. Veel van die voorschriften bleven onveranderd.

Premier Theresa May prees laatst de respons van haar regering. Het was een van de belangrijkste prestaties uit haar ambtsperiode, zei ze in de toespraak waarin ze haar aftreden aankondigde. Anderen zagen het anders. Een bond van brandweerpersoneel vond het ‘schandalig’ dat May de lof zong van een beleid dat de ogen sloot voor lakse bouwvoorschriften die nog steeds tienduizenden mensen in gevaar brengen.

Veel veiligheidsexperts waren teleurgesteld in de aanbevelingen aan het parlement van een jaar geleden. Daarin ontbrak een pleidooi voor de installatie van sprinklerinstallaties op bestaande hoge flatgebouwen of op nieuwe gebouwen lager dan tien verdiepingen. Evenmin was sprake van het verplicht stellen van de aanleg van extra brandtrappen. Het regeringsverbod op gevelbekleding als in Grenfell geldt slechts voor gebouwen hoger dan 18 meter.

Gebrek aan vooruitgang

“De regering wilde absoluut niet de schuld krijgen van Grenfell,” zegt Jonathan Evans, directeur van het bedrijf Ash and Lacy, dat gevelbekledingssystemen maakt. Het uitvaardigen van nieuwe en strengere regels komt volgens hem neer op toegeven dat de oude regels zo’n tragedie mogelijk maakten.

De regering verzekert alles eraan te doen om herhaling te voorkomen en wijst erop dat sommige voorstellen tot harde maatregelen nog wachten op parlementaire goedkeuring.

Veiligheidsexperts zijn vooral bezorgd over het gebrek aan vooruitgang bij de bescherming van invaliden en ouderen, die moeilijk uit brandende gebouwen kunnen ontsnappen. “Het is slechts een kwestie van tijd voordat leden van een kwetsbare groep in groten getale sterven,” voorspelt Jonathan O’Neill, directeur van de Britse brandpreventieorganisatie FPA.

© The New York Times