Unthinkable
De openingsbeelden, opgenomen met een digitaal cameraatje, ogen rauw en geïmproviseerd. Een lijkbleke man met bloeddoorlopen ogen en een wilde stoppelbaard blikt nerveus in de lens, recht in onze ogen.
'Mijn naam is Yussef Atta Mohammed. Mijn tweede naam is Younger. Ik heb drie bommen geplaatst in drie Amerikaanse steden. Drie nucleaire bommen.'
De aanhef is klassiek, bijna cliché. Dit wordt een spannende wedloop tegen de tijd in de traditie van '24' en de thrillers van Tom Clancy , zo flitst het door je hoofd. Pakt dát even anders uit.
Nog geen drie scènes later krijgen we, geheel tegen de conventies in, doodleuk te horen dat de man met de stoppelbaard (een uitstekende Michael Sheen ) reeds in handen is van het leger en werd overgebracht naar een supergeheime locatie. Enter Harold H. (Samuel L. Jackson ), een schimmige ondervragingsspecialist die precies 72 uur de tijd heeft om de locaties van de drie bommen uit de gevangene te scheuren.
'De enige misrekening in jouw plan,' zo horen we de zwarte acteur op de hem kenmerkende overrompelende manier tieren, 'was ik!' Waarop Jackson op zijn dooie gemak een blauwe kiel aantrekt, een bijltje bovenhaalt, en met veel fingerspitzengefühl een vingerkootje van de terrorist ontvreemdt.
Dit tot grote ontzetting van FBI-agente Helen Brody (Carrie-Ann Moss ), die machteloos dient toe te kijken hoe H. steeds gruwelijker foltermethodes toepast, van waterboarding tot elektrische shocks. Brody vormt het geweten van de film. En welke kant kiest ú? Hoe ver mag je eigenlijk gaan om criminelen te stoppen?
Is het gerechtvaardigd om vermeende terroristen te onderwerpen aan marteltechnieken, zoals gebeurde op Guantánamo Bay? Is het toegelaten om de mensenrechten te schenden als je daarmee duizenden levens kan redden? Wat zou Jezus doen?
Gloeiend actuele vragen die van 'Unthinkable' een nogal onprettige, oncomfortabele kijkervaring maken. De film - eerder een claustrofobisch Kammerspiel dan een kletterende actiethriller - morrelt met je hoofd, speelt pingpong met je rechtvaardigheidsgevoel, en werpt je constant ongezellige morele dilemma's voor de voeten.
Maar de uitwerking stinkt een beetje. Om te beginnen heeft de aanpak van Gregor Jordan ('Buffalo Soldiers', 'Ned Kelly') iets hypocriets: de cineast wou duidelijk een ernstig moreel debat aanzwengelen (vergeefs: hij heeft in de VS nog geen distributeur gevonden), maar tegelijk trakteert hij je op enkele ranzige staaltjes torture porn – soms heb je zelfs de indruk dat je naar een politiek correcte versie van de 'Saw'-films zit te kijken.
Of maakt die ambiguïteit deel uit van het psychologische spelletje? Ronduit onvergeeflijk is het veelvuldige gebruik van één van de meest belegen narratieve lapmiddelen uit de cinema, de Plot Point Man, waarbij een man (meestal een overste, een collega of een naamloze randfiguur) op gezette tijden zijn hoofd binnensteekt ten einde een nieuwe plotwending of een nieuw stukje informatie te introduceren.
In 'Unthinkable' is de rol van Plot Point Man weggelegd voor die goeie ouwe Martin Donovan , bekend van de films van Hal Hartley . Het aantal keren dat Donovan onverhoeds het decor binnenstapt en - meestal met de hand nog rond de deurknop - iets roept in de trant van 'Brody, heb je een minuutje?' of 'Brody, kan ik je even spreken?' valt werkelijk niet te tellen. Wij dachten zelfs even dat we zaten te kijken naar een postmoderne variant op de klassieke 'Nobody Expects the Spanish Inquisition!'-sketch van Monthy Python .
Achteraf verlaat je de bioscoop met het teleurstellende, maar ironisch genoeg ook met het geruststellende gevoel dat je een gerateerde film hebt gezien. Want stel nu eens dat de cineast in zijn opzet was geslaagd, en dat je de zaal zou hebben verlaten met een dooreengeklutst moraliteitsbesef. Dát zou pas verontrustend zijn geweest, niet?
