Van intermittent fasting tot het ketodieet: vijf diëten doorgelicht. ‘Quinoa wordt aangeprezen als hippe vervanger voor aardappelen, maar bevat dubbel zoveel calorieën’

Op oudjaar hebben we weer bij het leven geschranst, om ons op nieuwjaarsdag na een verontruste blik op de weegschaal voor te nemen de overtollige kilo’s weg te werken. Maar hoeveel nut hebben al die verschillende diëten? Kun je er echt gewicht mee verliezen? Of zijn ze niet meer dan een dure en zinloze vorm van zelfkastijding? Humo haalt de broeksriem aan en licht de vijf populairste diëten van de laatste jaren door.

1. PALEODIEET: ETEN ALS EEN OERMENS

Het idee achter het paleodieet is te eten zoals de mens in de steentijd, of het paleolithicum – vandaar de naam. De aanhangers van het al enige tijd hippe dieet geloven dat het menselijk lichaam nog niet is aangepast aan de ‘nieuwe’ voeding die we zijn gaan eten toen we als soort aan landbouw en veeteelt zijn gaan doen. Met een explosie van overgewicht, diabetes en hart- en vaatziekten als gevolg. Hun oplossing: eten zoals de jager-verzamelaars deden, 2,5 miljoen tot 10.000 jaar geleden. Staan op het menu: mager vlees, vette vis, groenten en fruit. Onder geen beding mag u de innerlijke oermens in u sterken met: peulvruchten, zuivel, aardappelen, geraffineerde suikers en bewerkte voeding.

PATRICK MULLIE (voedingsexpert verbonden aan de VUB en CEBAM, het Belgisch Centrum voor Evidence-Based Medicine) «Het probleem van het paleodieet is dat we niet weten hoe de oermens at. Het was waarschijnlijk een geweldige opportunist die gewoon at wat hij tegenkwam. Nog een pijnpunt: mensen werden toen gemiddeld 27 jaar oud. Je hebt dus niet meteen argumenten om te zeggen dat hun eetgewoonten zeer gezond waren.

»Het positieve aan het dieet is wel dat het veel groenten, noten, zaden, vis, eieren en vlees voorschrijft. Aardappelen mag je niet eten, omdat die pas veel later werden ingevoerd vanuit Zuid-Amerika. Om diezelfde reden zou je dan eigenlijk ook geen tomaten mogen eten. Granen moeten in het paleodieet vermeden worden, net als melkproducten, omdat die pas 5.000 à 6.000 jaar geleden deel zijn gaan uit- maken van onze voeding, toen de mens aan landbouw begon te doen. Ook een pluspunt is dat alcohol, snacks en suiker verboden zijn.»

HUMO Paleoaanhangers eten veel vlees, maar uitsluitend van grazende dieren of wild, omdat dat gezonder zou zijn. Maar het vlees dat de oermens consumeerde, is wellicht niet te vergelijken met het vlees dat we tegenwoordig eten. Zelfs niet als het van de bioslager komt.

MULLIE «Vlees – en in het bijzonder rood vlees – verhoogt je risico op darmkanker. Maar darmkanker krijg je pas op je 60ste of 70ste: een leeftijd die oermensen niet bereikten. De gemiddelde leeftijd van de eskimo’s, ook een volk van jager-verzamelaars, was zelfs honderd jaar geleden nog geen 30.

»De steentijd is een miljoen jaar geleden: we hebben ons ondertussen heus wel aangepast aan de veranderde omstandigheden. Mochten we echt eten zoals toen, dan zouden we waarschijnlijk aan allerlei infecties overlijden. Bedorven vlees vormde voor de oermens een enorm probleem.»

HUMO Paleo is een redelijk duur dieet.

MULLIE «Als je aardappelen, brood, rijst en pasta uit je voeding schrapt, zal je uiteraard vermageren, omdat je minder calorieën opneemt. Maar het zal je ook een flinke duit kosten. Het zijn namelijk net de goedkoopste voedingswaren.

»Ook belangrijk in deze tijden: het is geen duurzaam dieet. Het paleodieet was prima toen we hier nog maar met één miljoen mensen rondliepen, maar als 7,7 miljard mensen op die manier gaan eten, gaat de planeet eraan ten onder. Als we het hier nog lang willen uitzingen, zullen we net minder vlees moeten gaan eten.»

HUMO Is vlees van grazende dieren beter voor de lijn dan gewoon vlees?

MULLIE «Dat maakt geen verschil. Paardenvlees is mager, varkensvlees is vet: of die dieren al dan niet in het wild leven, zal daar niet veel aan veranderen.»

HUMO Uit een analyse van ruim duizend wetenschappelijke artikelen blijkt wel dat het paleodieet tot gewichtsverlies, een lager BMI en een kleinere buikomtrek leidt.

MULLIE «Je zal inderdaad meteen resultaat zien op de weegschaal – dat is bij de meeste diëten het geval. Na drie maanden zie je geweldige resultaten, maar je moet elk dieet beoordelen op de lange termijn. Na een paar jaar zie je dan vaak dat de resultaten al heel wat minder zijn.

»Veel mensen die paleo eten, gaan vroeg of laat weer systematisch rijst en andere koolhydraten in hun dieet opnemen. En geleidelijk aan zullen de kilo’s er dan weer bij komen.»

HUMO Naar de effecten op lange termijn is weinig onderzoek gedaan.

MULLIE «Dat komt omdat maar heel weinig mensen die diëten lang volhouden. Op 1 januari beginnen velen eraan met goeie moed, maar je kunt er gif op innemen: tegen de lente eet iedereen weer brood en granen (lacht).»

HUMO Het uitgangspunt van het dieet is door de wetenschap ondertussen ook al onderuitgehaald: uit DNA-analyse van oermensen blijkt dat ze zich wel degelijk genetisch en zelfs vrij snel aan hun nieuwe eetgewoonten aanpasten. Antropologisch onderzoek heeft dan weer uitgewezen dat het dieet van de oermens veel gevarieerder was en minder op vlees was gericht dan altijd werd aangenomen.

MULLIE «We hebben 5.000 à 6.000 jaar granen en melkproducten gegeten, en toch is obesitas pas sinds de jaren 80 een enorm probleem. Dat komt niet omdat onze genen toen ineens zijn veranderd. Je moet ook weten dat mensen in de steentijd in een staat van lichte ondervoeding leefden. Bij zulke lichte ondervoeding leeft de mens langer: we zijn daar genetisch voor geprogrammeerd. Aan de andere kant zijn we tegen een teveel aan voeding genetisch zeer slecht bestand: we krijgen dan obesitas, diabetes, hart- en vaatziekten...»

2. KOOLHYDRAATARM (NAESSENS EN MONTIGNAC)

Bij een koolhydraatarm dieet komt het erop neer brood, pasta, aardappelen en rijst sterk te beperken – doorgaans tot minder dan 20 procent van onze dagelijkse calorie-inname.

MULLIE «Koolhydraten hebben een enorme invloed op ons gewicht. Volgens een studie in de New England Journal of Medicine (een van de belangrijkste medische vakbladen ter wereld, red.) gaf dit dieet vergeleken met andere ook het beste resultaat na drie à vier maanden.

»Het eerste koolhydraatarme dieet was het nog steeds populaire Atkins-dieet. Het werd begin jaren 70 ontwikkeld door de Amerikaan Robert Atkins, een cardioloog en dus een mens die wist waarover hij het had. Dat kan niet van alle dieetgoeroes worden gezegd (lacht).

»Het Atkins-dieet werkt heel goed om op korte termijn af te vallen. Het is een zogenaamd exclusiedieet, waarbij je allerlei dingen niet meer eet. Voor veel mensen is dat eenvoudiger. Het is makkelijker om iets helemaal niet meer te eten dan om ergens minder van te eten. Zoals het ook makkelijker is om te stoppen met roken dan om minder te roken.

»Atkins is wel een duur dieet, omdat goedkope koolhydraatrijke producten als pasta en aardappelen grotendeels worden geschrapt. Als je die vervangt door kaas en vlees, krijg je bovendien een verhoogde inname van verzadigde vetten. Dat leidt, net als bij paleo, tot meer cholesterol, en dus ook tot een hoger risico op hart- en vaatziekten.

»Het ‘rebound’-effect, de mate waarin men opnieuw aankomt, is bij Atkins ook het hoogst van alle diëten. Wat ga je bijvoorbeeld ’s morgens eten: kaas met een ei, zonder boterham? Dat houdt geen mens lang vol, hè?»

HUMO Is het een dieet dat u zou aanraden?

MULLIE «Mocht ik zelf nog consultaties doen, dan zou ik zeker een koolhydraatarm dieet aanraden gedurende zes weken, om daarna over te schakelen op een normaal evenwichtige voeding. Je forceert dan gewichtsverlies door koolhydraten uit te sluiten, en daarna probeer je ze langzaam weer in het dieet in te bouwen.»

HUMO Atkins is na vijftig jaar nog altijd populair. Is het zoveel beter dan de andere koolhydraatarme diëten?

MULLIE «Niet noodzakelijk. Er zijn duizenden diëten, en er zijn er maar enkele die succesvol worden, bijvoorbeeld het South Beach-, Dukan- of Montignac-dieet. Dat heeft vooral te maken met hoe ze in de markt worden gezet. Montignac was een echt marketinggenie. Hoe die man een toch zeer ingewikkeld idee wist te verkopen: petje af. Het dieet van Pascale Naessens is ook een koolhydraatarm dieet dat zeer goed aan de man wordt gebracht, met fraai uitgegeven boeken.

»Koolhydraatarme diëten zijn eigenlijk een reactie op de vetarme diëten die men vroeger voorschreef. In de jaren 70 is er een grote strijd geweest tussen de twee kampen over wat er nu het schadelijkst was: vetten of koolhydraten. Maar eigenlijk zaten ze er allebei naast: het probleem ligt vooral bij het te hoge aantal calorieën dat we innemen.»

HUMO Een koolhydraatarm dieet heeft ook wel nadelen: het zou tekorten aan magnesium, calcium en kalium kunnen veroorzaken. Veel koolhydraatrijke en dus in het dieet verboden groenten bevatten ook veel gezonde vezels.

MULLIE «In het begin kunnen er wel wat problemen zijn met de stoelgang, maar ik denk niet dat veel mensen grote tekorten van essentiële voedingsstoffen zullen ervaren, simpelweg omdat niemand die diëten jarenlang volhoudt.»

HUMO Op lange termijn blijkt het geen gezond dieet: uit een grote studie waarbij bijna een half miljoen mensen 22 jaar werden gevolgd, blijkt dat wie op een koolhydraatarm dieet stond een grotere kans maakte om te overlijden aan hartziekten en onder meer darm-, maag-, lever- en longkanker.

MULLIE «Dat heeft niet zozeer te maken met het weglaten van koolhydraten, maar met het vervangen van die koolhydraten door andere voedingsmiddelen, zoals verzadigde vetten en rood vlees.»

3. KETODIEET LICHAAMSVET VERBRANDEN

Het ketodieet of ketogene dieet is eigenlijk een extreme vorm van het koolhydraatarme dieet: de inname van koolhydraten wordt zeer sterk beperkt, tot een zeer minieme 20 à 60 gram per dag. Het doel: de zogeheten ketose in gang zetten, een proces waarbij het lichaam voor zijn energievoorziening overschakelt van het verbranden van suikers op het verbranden van vetten. Met gewichtsverlies als gevolg.

MULLIE «De beste energiebron voor het lichaam zijn de koolhydraten die we onder meer via brood, deegwaren en aardappelen binnenkrijgen. Die kunnen we zeer makkelijk omzetten in glucose, zeg maar de brandstof waar ons lichaam op draait. Krijgt het lichaam via de voeding te weinig glucose binnen, dan moet het andere voedingsstoffen aanspreken, want we hebben nu eenmaal glucose nodig om te kunnen functioneren. Eerst zal het lichaam de glucose aanspreken die in de lever en spieren zit opgeslagen onder de vorm van glycogeen. Als die voorraad is opgebruikt, zal het de vetten in de lever omzetten in glucose.

»Ketose is eigenlijk een overlevingsmechanisme van ons lichaam van een miljoen jaar geleden. Als de stoffen die we nodig hebben om ons gaande te houden niet voorradig zijn, slaagt ons lichaam er toch in om die aan te maken via de vetten die we hebben opgeslagen.»

HUMO Koolhydraten worden in het ketodieet hoofdzakelijk vervangen door vetten en, in mindere mate, eiwitten. Het dieet bestaat voor maar liefst 75 à 95 procent uit – weliswaar gezonde – vetten. Is dat wel goed voor een mens?

MULLIE «De vraag is vooral hoe je aan die grote hoeveelheid gezonde vetten moet zien te raken. Je moet dan al bijna olijfolie gaan drinken. En veel maïsolie, zonnebloemolie, vette vis en noten in je dieet opnemen. Zoveel gezonde vetten zitten er namelijk niet in onze voeding. Ongezonde vetten zijn er daarentegen zat.

»Een gezond dieet is het sowieso niet. Je leeft eigenlijk op vetten en eiwitten, wat uiteraard een zeer onevenwichtige voeding is. Maar het zal zeker tot gewichtsverlies leiden, en als mensen zich goed laten begeleiden door een diëtist en langzaam weer op gezonde voeding overschakelen, kan het een succesvolle aanpak zijn.»

HUMO Het voordeel van het ketodieet is ook dat je zeer snel gewicht verliest. Dat zou motiverend zijn om het dieet vol te houden.

MULLIE «Dat kan inderdaad helpen. Als mensen na drie weken maar een halve kilo kwijt zijn, is de kans groot dat ze ermee stoppen. Het werkt zeer motiverend als je wél meteen resultaat ziet: je voelt je beter, je kunt opnieuw in je oude kleren, mensen zien ook dat je bent afgevallen en complimenteren je daarmee… Dat geeft moed om door te zetten.»

HUMO Het dieet kan wel wat vervelende nevenwerkingen hebben. Mensen die eraan beginnen, kunnen bijvoorbeeld last krijgen van ketogriep. Wat is er dan precies aan de hand?

MULLIE «Dat is een gevolg van de extreem lage inname van koolhydraten. Ons lichaam kan dat wel aan, maar is het niet gewend, waardoor er griepachtige symptomen optreden: hoofdpijn, vermoeid, misselijkheid. Het zijn eigenlijk ontwenningsverschijnselen. Hoe sterk die zijn, hangt af van de hoeveelheid zoetigheid die je vooraf at. Sommige mensen zullen flink moeten afkicken. Maar wie weinig snoepte, zal er minder last van ondervinden. Meestal zijn die klachten na een weekje ook weer weg.»

HUMO Een ketodieet volgen kan ook voor een onwelriekende adem zorgen.

MULLIE «Dat zie je soms ook bij diabetespatiënten. Ketonen, het afvalproduct van de ketose, ruiken naar aceton. Een slechte adem is eigenlijk een teken dat je goed bezig bent.»

HUMO Een ander probleem is dat vezelrijke voeding uit het dieet wordt gebannen. Dat kan tot problemen met de spijsvertering en tot verstopping leiden.

MULLIE «Dat geldt voor bijna alle diëten. Zelfs bij een evenwichtig dieet krijg je minder vezels en vetten binnen, en dat heeft uiteraard een invloed op de stoelgang. Mensen die maandenlang een vetarm dieet volgen, krijgen na de feestdagen, wanneer ze plots weer vet eten, soms zware diarree. Gewoon omdat hun lichaam het niet meer gewoon is.»

HUMO Misschien wel het belangrijkste minpunt van het dieet is dat het zeer moeilijk vol te houden is.

MULLIE «Klopt. Na een paar weken zal je snakken naar koolhydraten. Je mag de drang van het lichaam naar wat verboden is niet onderschatten. Ik zou het niet kunnen.»

HUMO Weten we hoeveel mensen dit soort diëten lang volhouden?

MULLIE «Ik herinner me wel een studie waarbij vier groepen werden gevolgd. Conclusie: na drie maanden aten ze allemaal ongeveer hetzelfde. In het begin houdt iedereen zich strikt aan de regels, maar na een tijdje verwatert dat. Maar ondertussen is het boek wel verkocht, en voor sommigen is dat het belangrijkste (lacht).»

HUMO Het ketogeen dieet heeft wel een zeer positief effect bij mensen met diabetes type 2.

MULLIE «Daar twijfel ik niet aan, maar de vraag is of het leefbaar is. Je moet toch ook nog een beetje levensvreugde hebben. Ik vrees dat niemand zich levenslang voor zijn plezier aan het ketodieet houdt. Al is het wel zeer succesvol bij kinderen met zware epilepsie.»

4. PROTEïNEDIEET DE METHODE-DE WEVER

HUMO Een soort variant op het ketodieet is het proteïnedieet, waarbij men in de beginfase in plaats van veel vetten vooral veel proteïnen, ofwel eiwitten, eet.

MULLIE «Het idee achter het eiwitdieet is heel slim. Bij veel vermageringsdiëten verlies je onvermijdelijk vet- en spiermassa. Bij een eiwitrijk dieet is dat veel minder het geval, wat een goeie zaak is, want je spieren verbruiken meer calorieën, en verbranden dus vet.

»Eiwitten zijn ook eetlustremmend, omdat ze langer op de maag blijven liggen. Een eiwitdieet is makkelijker vol te houden, omdat je langer een verzadigd gevoel hebt.»

HUMO De bekendste aanhanger van dit dieet is Bart De Wever, die zichzelf ongeveer halveerde met het Pronokal-dieet van de Spaanse professor Agusti Molins. In de beginfase zijn alle suikers en vetten uit den boze en leef je twee à drie maanden op sapjes van surrogaatproteïnes. Ook weer met de bedoeling het lichaam in ketose te brengen. Zijn die speciale proteïnes die het dieet voorschrijft zoveel beter om af te vallen dan gewone eiwitten?

MULLIE «Eiwitten zijn eiwitten. Die proteïnen in zakjes zullen misschien verrijkt zijn met vitaminen en mineralen, maar als je yoghurt en platte kaas uit de supermarkt haalt en dat met een vitaminesupplement aanvult, krijg je net hetzelfde resultaat voor veel minder geld.»

HUMO In de tweede fase van het dieet, die opnieuw een paar maanden kan duren, wordt de zakjesvoeding gradueel afgebouwd, leert men opnieuw gezond te eten, en – we denken er meteen een puffende Bart De Wever bij – wordt men ook aangemoedigd om te bewegen. In de eerste fase word je ook opgevolgd door een diëtist, en in de latere fasen is er professionele bijstand van een bewegingsexpert en indien nodig een psycholoog.

MULLIE «Het is duidelijk een dieet waar heel goed over is nagedacht, ook commercieel gezien. Die zakjesvoeding kost natuurlijk geld. Als je na de eiwitfase op een gewoon gezond eetpatroon zou overschakelen, heb je wellicht hetzelfde resultaat. Die professionele begeleiding is absoluut een pluspunt, maar ook die zal wat kosten. Ik vind het een heel goed dieet, maar het is niet voor iedereen weggelegd: het vergt veel wilskracht én financiële middelen.»

HUMO De kans op terugval zou bij dit dieet ook zeer klein zijn. Bart De Wever is daarvan alvast het levende bewijs. Hij blijft nu toch al bijna tien jaar op gewicht.

MULLIE «Omdat het bij Bart De Wever werkt, werkt het natuurlijk niet bij iederéén. We hebben niet allemaal de mogelijkheden om ons zo goed te laten begeleiden. En de media-aandacht zal ook wel helpen om het vol te houden.»

HUMO De Wever was op enkele weken tijd achttien kilo kwijt. Is zoveel afvallen in korte tijd eigenlijk wel gezond?

MULLIE «Zwaar obees zijn en alle dagen frieten eten, is natuurlijk ook niet gezond. Het is allemaal relatief. Als je achttien kilo verliest op een goeie maand, gaat het overigens niet alleen om vet. Er zal ook veel water bij zijn, aangezien één gram koolhydraten zich in het lichaam bindt aan twee à drie gram water. Dat is ook het nadeel van onze weegschalen: die meten alleen het totale gewicht. Er zijn er wel die de hoeveelheid vet en vocht apart aangeven, maar die zijn peperduur.

»Nu, het beste is nog altijd om níét bij te komen, gezond te eten, te sporten en niet te roken. Men zou veel meer op preventie moeten inzetten. Voorkomen dat mensen, ook jonge mensen, overgewicht krijgen, is belangrijker dan obesitas te behandelen met allerlei prijzige diëten.»

5. PERIODIEK VASTEN ZESTIEN UUR NIKS ETEN (‘INTERMITTENT FASTING’)

Vasten is één van de vormen van diëten die de laatste jaren flink in opmars is. Het dieet bestaat in verschillende vormen: in de 5:2-variant eet je vijf dagen per week normaal en beperk je het aantal calorieën twee dagen tot 500 à 800 kcal. Het populairst lijkt tijdgebonden vasten: bij die variant moeten al je maaltijden van de dag in een tijdsspanne van 8 à 10 uur worden genuttigd. Het beste en efficiëntste zou het 16:8-vastendieet zijn, waarbij men door het avondmaal of het ontbijt over te slaan zestien uur lang geen calorie binnenkrijgt.

MULLIE «Het grote voordeel van vasten is dat je tussendoortjes laat vallen. We eten steeds meer ongezonde snacks waardoor we eigenlijk van ’s morgens tot ’s avonds continu aan het eten zijn. Dat is een ramp. Door te vasten creëer je orde in de wanorde.

»Het nadeel is dat je grote honger kunt krijgen als je meer dan tien uur niks eet, waardoor je net méér gaat eten. De vraag is opnieuw of mensen zo’n regime jaren kunnen volhouden.»

HUMO Val je er ook van af?

MULLIE «Uit onderzoek blijkt van wel. Dat heeft te maken met het wegvallen van die tussendoortjes. Mensen gaan ook bewuster eten, en waarschijnlijk minder alcohol drinken. Nog een voordeel is dat vasten zeer makkelijk uit te leggen is: op sommige dagen eet je niks, of veel minder. Klaar.»

HUMO Uit studies blijkt wel dat wie vast na verloop van tijd de regels iets minder strikt volgt en op vastendagen geleidelijk aan toch weer méér calorieën inneemt. Het zou aan het eind van de rit ook niet tot meer gewichtsverlies leiden dan de traditionele diëten.

MULLIE «Ik maakte het vroeger weleens mee dat patiënten jaren later opnieuw opdoken in mijn praktijk, omdat ze flink waren bijgekomen. Wat bleek: ze aten nog wel gezond, maar ze aten veel meer tússen hun gewone maaltijden. Diëten kan je eetgewoonten dus ook lelijk ontregelen. Daar moet je met vasten toch voor opletten.»

HUMO Servaas Bingé, huisarts en voormalig ploegdokter van Lotto-Soudal, bracht onlangs een boek uit over tijdgebonden vasten. In ‘16:8’ betoogt hij dat vasten niet alleen goed is voor de lijn: het zou ook de spieropbouw bevorderen, het immuunsysteem versterken en zelfs het verouderingsproces vertragen.

MULLIE «Daar hoort wel een kanttekening bij: hoewel we weten dat je in een lichte staat van ondervoeding langer leeft, wil dat daarom nog niet zeggen dat vasten het verouderingsproces vertraagt. Dat is een truc die overigens wel vaker wordt gebruikt. ‘Vitamine D is goed voor de huid. Mijn product bevat vitamine D, dus mijn product is goed voor de huid.’ Zo simpel is het niet. Al wil ik niet daarmee niet zeggen dat de claim van dokter Bingé niet waar is.»

HUMO Volgens Bingé leert je lichaam door te vasten ook het onderscheid te maken tussen een echt hongergevoel en het verlangen naar voedsel. Zo zou je makkelijker aanvoelen dat het geen goed idee is om ’s avonds laat nog een pudding of een zak chips naar binnen te spelen.

MULLIE «Daar zit zeker iets in. Er is een verschil tussen echte honger en goesting. Van die goesting kan je afkicken. Van honger ook, maar dat kost tijd. Mensen die pakweg twee maanden vasten, lijden geen twee maanden honger, anders hou je het niet vol. Na een tijdje vermindert het hongergevoel.»

HUMO Veel mensen die vasten, slaan het ontbijt over. Maar onderzoek leert dat het aantal calorieën dat je verbruikt door fysieke activiteit dan óók daalt, waardoor het effect teniet wordt gedaan. Wie voor tijdgebonden vasten kiest, zou daarom beter het avondmaal schrappen.

MULLIE «Iedereen weet uit ondervinding dat je met een stevig ontbijt tot ’s avonds verder kunt. We vermoeden dat calorieën die ’s ochtends worden ingenomen meer verzadigend werken dan calorieën die ’s avonds worden genuttigd. Veel mensen, en zeker adolescenten doen net het omgekeerde, en slaan het ontbijt over. Ik denk dat ontbijten beter is: ook al omdat je minder zal snacken als je stevig hebt ontbeten.

»Wat wij ook veel te weinig doen tegenwoordig, is een vieruurtje nemen. Ik herinner me dat mijn grootmoeder dan twee boterhammen at. En het avondmaal was om zeven uur ’s avonds. Om tien uur ’s avonds heb je dan geen honger. Als je om vijf uur eet, dan grijp je ’s avonds laat wel nog naar een snack. Waar dan weer allerlei fabrikanten zeer blij mee zijn (lacht).»

HUMO Het ontbijt overslaan zou ook niet goed zijn, omdat insuline de suikerspiegel dan minder goed zou kunnen regelen. Voor het lichaam is dat een belangrijk proces.

MULLIE «Als je zestien uur niks eet, heeft dat onvermijdelijk een invloed op je lichaam. Het zal bijvoorbeeld de neiging hebben meer vet op te slaan om zich op de volgende periode van ondervoeding voor te bereiden. Ons lichaam is geprogrammeerd om ondervoeding te vermijden. Dat gaat nog terug op de oertijd, toen er niet voortdurend grote hoeveelheden voedsel beschikbaar waren.»

HUMO Het idee achter periodiek vasten is dat het lichaam, net zoals bij het ketodieet, in ketose gaat, en energie haalt uit de vetten. Dat proces zou al na tien à twaalf uur vasten op gang komen.

MULLIE «Dat lijkt me vrij snel. Het mechanisme zal wellicht wel optreden, maar veel minder hevig dan bij het ketogene dieet. Mensen die vasten hebben ook geen ketoadem. Om veel vet te verbranden, zal je toch serieus moeten vasten.»

HUMO Vasten zou ook een natuurlijk proces stimuleren waarbij het lichaam dode, zieke en beschadigde cellen afbreekt.

MULLIE «Daar kan ik me niet over uitspreken. In het ‘zuiveren’ van het lichaam geloof ik in ieder geval niet. Dat doet het lichaam al iedere dag zelf, via de urine en stoelgang. Als het op cellulair niveau zou gebeuren, heb je er ook alleen iets aan als je je hele leven vast. Als je op je 80ste drie maanden vast, zal het niet veel uitmaken.»

HUMO Ondertussen raken wel steeds meer wetenschappers overtuigd van de mogelijke voordelen.

MULLIE «De wetenschappelijke aandacht voor vasten is niet nieuw. De Amerikaanse psycholoog Ancel Keys deed er in de jaren 40 al onderzoek naar. Uit zijn research bleek al dat het veel positieve effecten heeft op het lichaam. Dat staat buiten kijf. Maar je moet het wel kunnen volhouden. Wij leven in een omgeving waarin we voortdurend worden gestimuleerd om te eten, meestal dan nog ongezonde voeding. Zet in primetime je tv maar even op eender welke commerciële zender. Of wandel eens door een winkelstraat. Je moet veel karakter hebben om aan al die prikkels te weerstaan.»

HUMO Los van alle andere gezondheidsvoordelen: werkt vasten goed om af te vallen?

MULLIE «Zeker op korte termijn. Het is geen slechte methode, maar ze moet goed begeleid worden. Je moet in het achterhoofd houden dat de deelnemers aan die studies over vasten goed opgevolgd worden en advies krijgen van medische experts. De resultaten die uit zulke studies komen, zijn daarom niet zomaar op iedereen van toepassing. Zelf met een boek aan de slag gaan, is toch net wat moeilijker.»

TIPS & TRICKS

HUMO We moeten het, zeker nu na de feestdagen, ook nog even over alcohol hebben. Hoe slecht is alcohol voor de lijn?

MULLIE «Eén gram alcohol is goed voor zeven calorieën. Ter vergelijking: één gram koolhydraten of eiwitten is gelijk aan vier calorieën. Het zijn dan ook nog eens vloeibare calorieën. Een miljoen jaar geleden hadden we alleen vaste calorieën. Het lichaam herkent vloeibare calorieën heel slecht, waardoor ze niet verzadigend werken. Als ik 300 calorieën eet, is mijn maag vol. Als ik 300 calorieën drink, pakweg twee Leffes, voel ik mij niet voldaan.

»Alcohol wekt bovendien eetlust op. Daarom drinken we op restaurant graag een aperitiefje.

»Daarnaast verzwakt alcohol ook onze wilskracht. Met een glaasje op let je toch wat minder op de kilo’s. Als je wilt afvallen, is matigen met alcohol dus een goed idee.»

HUMO Hebt u nog nuttige tips voor de ongetwijfeld vele moedigen die deze week weer aan een dieet beginnen?

MULLIE «Reorganiseer eerst je omgeving. Als je drie maanden anders eet en daarna in je oude gewoonten hervalt, ben je binnen de kortste keren weer even zwaar. Stel een lijst op van wat je fout doet en wat je samen met het gezin kunt verbeteren. Een dieet mag geen impulsieve beslissing zijn. Je moet er niet met een eindejaarskater aan beginnen. Het is niet op korte termijn, maar op lange termijn dat de grootste winst te behalen valt.

»Consulteer vooraf ook je huisarts. Die is een betere raadgever dan al die dieetboeken. Als je bloeddruk te hoog staat, zou het niet slim zijn om een dieet met veel verzadigde vetten te volgen.

»We evolueren ook steeds meer naar gepersonaliseerd advies. Eén dieet voor iedereen, dat werkt niet. We hebben allemaal andere genen. De ene zal voor dezelfde inspanning minder calorieën verbruiken dan de andere. Apps en andere technologie maken het ook steeds makkelijker om gepersonaliseerd dieetadvies te geven. Dat is de toekomst.»

HUMO Sinds januari kun je bij de diëtist of arts ook terecht voor een DNA-test die een zeer gedetailleerd genetisch profiel opstelt. De test geeft voor een paar honderd voedingsmiddelen aan of je ze best eet of niet, maar vertelt ook of je een aanleg hebt voor problemen met cholesterol, of je gluten- of lactose-intolerant bent, en hoe goed je lichaam vetten verbrandt. Op basis van dat profiel kan dan een persoonlijk dieet worden opgesteld.

MULLIE «Ik zou met zo’n test toch wachten tot we wat meer weten over de connectie tussen voeding en genen. Er is nog veel onduidelijk. En we mogen die genetische invloed ook niet overschatten. Wij hebben vandaag dezelfde genen als vijftig jaar geleden, hè. En toen was er géén obesitas.

»Als men het heeft over het verband tussen genen en het risico op bepaalde ziektes, gaat het ook niet over zekerheden. Als de kans maar lichtjes hoger is dat ik een ziekte kan krijgen, zou ik bijvoorbeeld niet de rest van mijn leven brood of pasta uit mijn dieet weren. Ik denk niet dat daar het antwoord ligt. Mensen horen op consultatie altijd graag cijfers. Over hun water- en vetgehalte, hun spiermassa… Maar ik denk dat we het allemaal niet te complex moeten maken.»

HUMO Er zijn altijd uitzonderingen, maar de meeste mensen die na een dieet flink zijn afgevallen, zitten vroeg of laat toch weer op hun oude gewicht. Hebben al die diëten dan wel zin?

MULLIE «Elk dieet bevat wel een aantal goeie elementen, maar het globale beeld blijft toch vrij negatief. Niemand heeft de mirakeloplossing tegen obesitas.

»Het belangrijkste lijkt mij goede en correcte informatie. Over voeding wordt veel onzin verkocht op internet, via sociale media en in boeken. Quinoa, dat vaak als een hippe vervanger voor rijst of aardappelen wordt aangeprezen, bevat dubbel zoveel calorieën als aardappelen. Mensen worden vaak misleid en daar komen grote teleurstellingen van. Op den duur geef je je pogingen om af te vallen dan definitief op. Ik denk dat daar een taak ligt voor de overheid: duidelijke en wetenschappelijk correcte informatie verstrekken, om zo de strijd aan te gaan met het vele fake news rond voeding.

»Verder moeten we eens wat meer nadenken over onze voedingsgewoonten: we eten te frequent en we eten te veel. En wat we eten, is vaak weinig voedzaam. Onze ouders gingen naar de winkel om bloemkool, aardappelen en kip. Nu vullen we in de supermarkt onze kar tot de rand met cola, chips, pizza, pudding en andere bewerkte producten die weinig voedingswaarde hebben, maar wel zeer veel calorieën bevatten. Niet toevallig ook de producten waar de voedingsindustrie de grootste winsten op maakt. Eigenlijk moet de boodschap zijn: eet en leef gezond, maar daarmee verkoop je natuurlijk niet veel boeken (lacht).»