Verbruiker onder stroom: Humo analyseert uw elektriciteitsfactuur

Belgen verbruiken steeds minder energie, maar betalen steeds meer voor hun elektriciteit. Nederlandse gezinnen zien hun energierekening daarentegen flink zakken. Wat maakt elektriciteit in het ene land duur en in het andere goedkoop? Humo reconstrueerde uw factuur en weet nu waar de lamp brandt.

'We betalen vandaag voor de zwendel die Steve Stevaert heeft georganiseerd'

Volgens de meest recente cijfers van Eurostat betaalt een gemiddeld Belgisch huishouden het meest voor elektriciteit in Europa, na de Denen en de Duitsers. Bovendien viel de grootste stijging van de elektriciteitsprijs in ons land te noteren: tussen 2015 en 2016 ging die met maar liefst 16,7 procent omhoog. In diezelfde periode werd elektriciteit in Nederland 13,8 procent goedkoper. En als je nog verder in de tijd teruggaat, wordt de stijging alleen maar hallucinanter, zegt Annemarie De Vreese van de CREG, de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas: ‘Uit onze jaarlijkse prijsstudie blijkt dat de zuivere energieprijs in Vlaanderen tussen januari 2007 en december 2016 met gemiddeld 30 procent is gestegen.’

Elektriciteit wordt verrekend per kilowattuur – dat is wat een elektrisch toestel van 1.000 watt verbruikt gedurende een uur. Een gemiddeld Deens gezin betaalt 0,308 euro per kilowattuur, een Duits gezin 0,298 euro en een Belgisch gezin 0,275 euro.

Uit de laatste publicaties van de CREG blijkt dat de kostprijs om elektriciteit op te wekken gelijke tred houdt in Vlaanderen, Nederland, Frankrijk en Duitsland. Het zijn dus niet energieleveranciers als Electrabel, Eneco en Essent die in onze portefeuille zitten, zoals we geneigd zijn te denken. ‘Dat zie je ook aan hun omzet,’ zegt Aviel Verbruggen, emeritus hoogleraar energie en milieu-economie van de Universiteit Antwerpen. ‘Die is de laatste jaren alleen maar gedaald. Het is te zeggen: ze leveren nog altijd dezelfde hoeveelheid energie, maar tegen lagere prijzen.’

HUMO Hoe komen ze dan aan dat imago?

Aviel Verbruggen «Vroeger waren de elektriciteitsproducenten wél verantwoordelijk voor de prijsstijgingen. Toen wekten ze niet alleen stroom op, maar stonden ze ook in voor het transport en de distributie. Ze hadden een monopolie en maakten grote winsten. Toen de energiemarkt werd vrijgemaakt, moesten ze het transport en de distributie afstoten en waren ze hun monopolie kwijt.»

Rijst de vraag: aan wie of wat hebben we de prijsstijgingen van de laatste jaren dan wel te danken?

Annemarie De Vreese (CREG) «Eén van de belangrijkste redenen is de stijging in Vlaanderen van het distributienettarief (om de opgewekte energie van de elektriciteitscentrale naar uw huis te brengen, red.) met 152 procent tussen januari 2007 en december 2016.»

Verbruggen «Maar nog belangrijker voor de stijging van onze energiefactuur is de miljardenschuld die de distributiesector de voorbije jaren heeft opgebouwd door de zogenaamde groenestroomcertificaten. In 1999 wilde minister van Energie Steve Stevaert de productie van energie uit hernieuwbare energiebronnen stimuleren door per 1.000 kilowattuur opgewekte stroom een groenestroomcertificaat uit te reiken. De overheid verplichtte netbeheerders als Eandis en Infrax destijds om de duurste certificaten aan te kopen, met de belofte dat ze dat geld ooit zouden kunnen recupereren. Die afbetaling is hoofdzakelijk op de schouders van de kleine verbruiker terechtgekomen.»

Het gevolg laat zich raden. In vergelijking met onze buurlanden valt de gemiddelde elektriciteitsfactuur voor Belgische particulieren op jaarbasis snel 200 tot 300 euro hoger uit.

De Vreese «Vanaf 2016 is de prijs in Vlaanderen significant beginnen te stijgen. Toen werd de fameuze Vlaamse energieheffing van kracht, de zogenaamde Turteltaks.»

Verbruggen «‘Turteltaks’ klinkt natuurlijk goed, maar Vlaams minister van Energie Annemie Turtelboom (Open VLD) heeft dat dossier ook maar geërfd. Het is haar voorganger Steve Stevaert die destijds een fout concept heeft ingevoerd en een enorme zwendel mogelijk heeft gemaakt. Om energie uit wind en zon te halen was de technologie nog niet genoeg ontwikkeld. De meeste groene stroom werd destijds uit afvalverbranding en biomassa gewonnen. De bedrijven achter die zogezegde groene energie verdienden een pak geld op de kap van de belastingbetaler. In vijf jaar tijd liepen de zwendelwinsten op tot 550 miljoen euro. Later zijn daar de certificaten voor fotovoltaïsche zonne-energie bij gekomen. Onze ministers lagen te slapen toen de prijs van de zonnepanelen zo sterk daalde dat particulieren hun investering in vijf jaar tijd al hadden terugverdiend. De overheid bleef 45 cent subsidie per kilowattuur betalen, bovenop de uitgespaarde aankoopprijs voor de eigenaars van zonnepanelen. Daarom zitten we nu met een miljardenrekening.

»Van energieministers Stevaert en Kris Peeters kun je misschien nog zeggen dat ze het niet wisten, maar hun opvolgers Freya Van den Bossche en Hilde Crevits hadden moeten ingrijpen. De cijfers lagen toen wél al op tafel. In 2008 kreeg minister Crevits in het parlement mijn studie over de zwendelwinsten onder ogen, maar ze maakte zich er vanaf met een grapje.

»Minister Turtelboom kreeg die miljardenschuld op haar bord en besloot een nieuwe, maar weinig doordachte heffing op te leggen. Niet alleen moest ze ontslag nemen, de taks is nu ook vernietigd door het Grondwettelijk Hof.»

Volg de kudde

Onze overheid is behoorlijk creatief wanneer het op nieuwe heffingen aankomt: de federale bijdrage, de groenestroomcertificaten, de financiering voor de aansluiting van offshore-windparken, de strategische reserve, een verrekening van de vennootschapsbelasting via lokale heffingen en een hervorming van de bijdrage aan het Vlaams Energiefonds.

Verbruggen «U vergeet nog de vergoeding voor instanties als de CREG en de VREG, de Vlaamse regulator voor de elektriciteits- en gasmarkt. De factuur was vroeger ook hoog. Vooral de socialisten hebben geprobeerd om de factuur kunstmatig via btw-verlagingen te verlagen. Dat lukt misschien even, maar later krijg je toch de rekening gepresenteerd.»

HUMO Particulieren vinden steeds makkelijker de weg naar groepsaankopen om de energiefactuur te drukken. Is dat een oplossing?

De Vreese «We hebben onlangs onderzoek naar de groepsaankopen gedaan. De belangrijkste conclusie is dat ze dynamiek brengen in onze energiemarkt. Omdat ze vaak georganiseerd worden door provincies, kranten of organisaties als Test-Aankoop, spreken ze ook mensen aan die traditioneel nogal weigerachtig staan tegenover bruuske veranderingen. Let wel, het mooie tarief dat je met een groepsaankoop kunt afdwingen, geldt meestal maar voor een jaar. Daarna krijg je het gewone, duurdere tarief van de elektriciteits- of aardgasleverancier. Wil je blijven besparen, dan moet je opnieuw meedoen aan een groepsaankoop, of zelf een alternatief gaan zoeken.»

Verbruggen «Groepsaankopen zijn volgens mij geen goed idee omdat ze het systeem uitpersen. Sommige bedrijfjes plaatsen nu al een toestel bij particulieren thuis om het energieverbruik te meten. Dat doet u automatisch van leverancier veranderen wanneer het elders goedkoper is. Dat levert misschien op korte termijn een besparing van enkele tientallen euro’s op, maar op een bepaald moment zit je tegen de limiet aan.»