Verloren land: Deborah Ostrega

Dat haar moeders ouders uit Polen afkomstig waren: zoveel wist Deborah Ostrega nog te vertellen. Dat haar oma Stefania Studzinska na de Tweede Wereldoorlog in Limburg was komen wonen, kon er ook nog af. Voor de rest werd ze vanuit het verleden door één groot kennisvacuüm aangegrijnsd. Vanavond vult 'Verloren land' dat gat mooi weer op.

Deborah Ostrega «Toen de redactie me vroeg of ik een interessante familiegeschiedenis heb, kon ik echt alleen maar antwoorden: 'Wie weet?' Ik heb mijn grootouders nooit gekend; mijn oma is gestorven op haar 39ste. Aan baarmoederkanker, werd gezegd. Mijn ouders zijn in de jaren negentig wel 'ns naar Polen getrokken om te zien waar hun familie vandaan kwam, maar aan moederskant was dat geen succes: ze zijn met lege handen teruggekomen.

»Tijdens de research voor deze documentaire is duidelijk geworden waaróm. Bleek dat mijn grootmoeder als jong meisje, samen met haar broer, krijgsgevangen was genomen en naar Duitsland gedeporteerd. Achteraf wou ze niet terug, en om haar familie te sparen voor vervolging heeft ze een andere naam aangenomen. Er deden toen namelijk verhalen de ronde dat alle in Duitsland verblijvende Polen door de communisten als collaborateurs werden beschouwd, en dat de achtergebleven familie niet zelden als zondebok moest dienen. Dáárom hadden mijn ouders er dus niets van teruggevonden: ze waren naar de verkeerde familienaam aan het zoeken. Mijn oma heeft haar familie ook nooit meer teruggezien.

»Na '45 werden al die Heimatlosen samengebracht in Wildflecken, een voormalig legerkamp in Beieren. Tijdens de oorlog was daar plaats voor een duizendtal soldaten, maar tot '51 zaten er ongeveer twintigduizend Polen te wachten op een nieuwe thuis. Wellicht wou mijn oma aanvankelijk naar Amerika, maar omdat de wachtlijst daarvoor zo lang was, heeft ze vrede genomen met de snelste en makkelijkste oplossing: België. Beringen, om precies te zijn.

»Men heeft ook ontdekt dat mijn oma daarvóór nog even in een katoenweverij in Bayreuth heeft gewerkt. Sterker nog: naar verluidt werden daar in het grootste geheim V2-bommen gemaakt, en daar werden die vrouwen voor ingezet. En wellicht is het net omdat ze toen aan chemicaliën heeft blootgestaan, dat ze zo vroeg is gestorven. We hebben een getuige ontmoet wiens eerste vrouw daar heeft gewerkt: zij is ook heel vroeg doodgegaan.»

HUMO Hoe Pools voel jij je nog?

Ostrega «Bij momenten: heel erg. We zijn thuis vrij patriottisch opgevoed, en als ze mij op school een beetje uitlachten met m'n Poolse roots, schoot ik meteen in het defensief: 'België is nog geen twee eeuwen oud, terwijl Polen al sinds de negende eeuw bestaat. Toen jullie nog klompen droegen, hadden wij al schoenen!' (lacht) Bij momenten voel ik mezelf Poolser dan mijn Poolse kuisvrouw: en die woont hier nog maar vijf, zes jaar!»