Vertel ik op mijn werk over mijn depressie? ‘Het is een risico, maar kan ook voordelen hebben’

Wel of niet open zijn over je psychische gezondheid op het werk? De meeste mensen willen het, maar het is niet altijd verstandig.

Zou Elon Musk net zo makkelijk hebben verteld dat hij het syndroom van Asperger heeft, als hij in loondienst was geweest? Of was hij dan zo slim geweest het voor zich te houden? Tech-ondernemer Musk maakte er grappen bij, toen hij zijn autismestoornis half mei onthulde in de Amerikaanse tv-show Saturday Night Live. ‘Ik heb de elektrische auto opnieuw uitgevonden, ik stuur mensen naar Mars in een raket. Dacht je dat ik een normale gozer was?’

Híj kan er open over zijn, met al zijn miljarden, maar voor de meesten van ons is het een heikel punt om op het werk mee te delen met een psychische aandoening te kampen. En dat is logisch, zegt psycholoog Anita Hubner (47), die een bipolaire stoornis heeft en soms manische en soms depressieve periodes had. Al een aantal keer is ze tegen een muur gelopen toen ze het waagde dat aan haar (toekomstige) werkgever te vertellen. Hubner: ‘Ik solliciteerde bij een forensische kliniek en had besloten openheid van zaken te geven, omdat ik het relevant vond dat ik zelf ook een aantal keer opgenomen ben geweest. ‘Heel knap dat je er zo sterk uitgekomen bent’, kreeg ik te horen. ‘Maar we denken niet dat je dit werk aankunt.’ Ik wist zelf van wél, dus dat was een flinke domper. De zoveelste.’

Vooroordelen

De kans op afwijzing is groot, zegt hoogleraar arbeid en gezondheid Evelien Brouwers, als je tijdens je sollicitatie eerlijk bent over je autisme, adhd of psychose – zelfs al ligt die in een ver verleden. Aan de universiteit van Tilburg deed ze recent onderzoek naar openheid over psychische problemen op het werk. De uitkomsten waren niet best. ‘Bij een onderzoek onder leidinggevenden zegt 64 procent een sollicitant niet aan te nemen als hij weet dat diegene ‘iets psychisch’ heeft. Dat is treurig, zeker omdat van diezelfde leidinggevenden maar 7 procent ooit negatieve ervaringen heeft gehad met een psychisch belaste werknemer. Als werkgevers minder bevooroordeeld waren, zouden er veel minder mensen thuiszitten en dus veel minder arbeidsproductiviteit verloren gaan.’

Die vooroordelen, zegt ze, staan op gespannen voet met de wens van de gemiddelde werknemer. Daarvan zegt namelijk 75 procent er het liefst over te praten als hij kampt met mentale klachten. Een risico, zegt Brouwers. Want openheid op de werkvloer kan nogal wat gevolgen hebben: roddels, minder promotiekansen, soms zelfs ontslag. Maar, zegt ze, het kan óók voordelen hebben om eerlijk te zijn over een psychische kwetsbaarheid als (ooit) een depressie of burn-out. Ze noemt er vier: er kunnen werkaanpassingen worden gedaan als dat nodig is, je krijgt steun en begrip van de omgeving, je kunt jezelf zijn zonder dingen te hoeven achterhouden én het draagt bij aan een inclusiever werkklimaat. ‘Een cultuur waarin anderen zien: ik mag ook iets hebben, je word hier niet meteen afgeschreven.’

Terughoudend

Brouwers heeft onder meer met de stichting Samen Sterk zonder Stigma een handleiding gemaakt voor wie aarzelt om op het werk te praten over psychische problemen. Een belangrijke aanbeveling: als je klachten je werk niet beïnvloeden, kun je beter terughoudend zijn. Andere tips: wees bij voorkeur niet open tijdens sollicitaties (dat kan later, als je een band met je werkgever hebt opgebouwd), wees selectief (vertel het niet aan jan en alleman, maar aan een klein aantal mensen die je vertrouwt), wees terughoudend met medische informatie zoals een diagnose, en laat zien dat je begrip hebt voor de positie van de werkgever.

Het is belangrijk hóe je erover praat, zegt ook Anita Hubner. Ze schreef het onlangs verschenen boek ‘Vertel ik het wel of vertel ik het niet? Omgaan met het stigma op psychische aandoeningen’ en geeft trainingen over het onderwerp. ‘Oefen voordat je het gesprek aangaat en heb het niet alleen over je problemen, maar formuleer ook waar je kracht ligt. Zorg ervoor dat je leidinggevende niet het gevoel krijgt dat hij ook je therapeut moet zijn.’

Zelf werkte ze voordat ze zelfstandig psycholoog werd jarenlang met plezier in een kliniek waar ze wél werd aangenomen ‘Ook daar vertelde ik over mijn bipolaire stoornis tijdens de sollicitatie. Ik zei: het is misschien geen relevante werkervaring, maar wel relevante levenservaring. Dat sloeg aan.’

Overigens is ze het met Brouwers eens dat het je goed recht is er níet over te praten. ‘Vroeger was ik altijd bang dat ik moest liegen als er tijdens een sollicitatie werd gevraagd naar het gat in mijn cv. Nu weet ik: het ís geen liegen als je van tevoren een goede verklaring bedenkt, het is zelfbescherming. Als je een eetstoornis hebt gehad, maar die belemmert je niet in je werk, heeft niemand daar iets mee te maken.’ (VK)